THINK TANKS

Η πρόοδος που έχει επιτευχθεί χάρη στο ελεύθερο εμπόριο και την παγκοσμιοποίηση τίθεται σε σοβαρό κίνδυνο από την πανδημία του COVID-19. Ήδη οι σειρήνες τραγουδούν για μεγαλύτερη κρατική παρέμβαση στην οικονομική ζωή όπως επιθυμεί η πολιτική αριστερά, ενώ οι δεξιοί λαϊκιστές ζητούν περισσότερο προστατευτισμό ή “απο-παγκοσμιοποίηση”.

Ο «νόμος του κορονοϊού» τον οποίο ψήφισε το ουγγρικό κοινοβούλιο στις 30 Μαρτίου, όχι μόνο επέτρεψε στον Πρωθυπουργό Βίκτωρα Όρμπαν να κυβερνά μέσω διαταγμάτων επ' αόριστο, αλλά και ανέστειλε εκλογές και δημοψηφίσματα.

Ο πειρασμός της παρέμβασης στις τιμές είναι για τις κυβερνήσεις ακαταμάχητος, ιδίως σε περιόδους κρίσης. Έτσι, η ιταλική κυβέρνηση για να αποφύγει την αισχροκέρδεια έθεσε ανώτατο όριο στην τιμή των χειρουργικών μασκών προσώπου στις 26 Απριλίου.

Οι βιοφαρμακευτικές εταιρίες βρίσκονται σε έναν αγώνα δρόμου για την ανάπτυξη ενός εμβολίου για τον κορονοϊό. Τα σχέδια για το άνοιγμα της οικονομίας των ΗΠΑ εξαρτώνται από τα τεστ για τον ιό, τη θεραπεία του και τον εμβολιασμό. Ενώ περιμένουμε το εμβόλιο, μπορούμε να αποκτήσουμε μια καλύτερη κατανόηση των συμπεριφορικών και οικονομικών κινήτρων που μπορούν να οδηγήσουν σε υψηλότερα ποσοστά εμβολιασμού.

Πριν από τρεις μήνες, η αγορά εργασίας του Ηνωμένου Βασιλείου τα πήγαινε καλύτερα από οποτεδήποτε άλλοτε στην πρόσφατη μνήμη, με αριθμούς ρεκόρ στην απασχόληση και πολύ υψηλή συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό, ενώ η ανεργία βρισκόταν στα χαμηλότερα επίπεδα από το 1974. Τώρα όμως αντιμετωπίζουμε μια ζοφερή προοπτική.

Η αλλαγή καθεστώτος στο πρώην Ανατολικό Μπλοκ σπανίως μπορεί να συνδεθεί με μία συγκεκριμένη ημερομηνία. Αντιθέτως, θεωρείται μια διαδικασία που έλαβε χώρα κατά το διάστημα 1989 - 1900. Φυσικά, υπήρξαν πολλά σημαντικά γεγονότα. Στην Ουγγαρία, ήταν η εκ νέου ταφή του Nagy Imre και των συνεργατών του στις 16 Ιουνίου 1989, ή οι πρώτες ελεύθερες κοινοβουλευτικές εκλογές στις 25 Μαρτίου 1990. Όμως κανένα από αυτά τα γεγονότα δεν μπορεί να εντοπιστεί ως το κατεξοχήν σύμβολο της αλλαγής του καθεστώτος.

Η οικονομία μετά τον COVID-19 θα φαίνεται πολύ διαφορετική από αυτή που προηγουμένως γνωρίζαμε. Το ξεπάγωμα προϋποθέτει μια εκ θεμελίων αναδόμηση του ρυθμιστικού μας συστήματος - και αυτή η αναδόμηση θα πρέπει να στοχεύει άμεσα στην ενίσχυση των επιχειρηματιών ώστε να ανακαλύψουν την οικονομία μετά την πανδημία. Τι πρέπει να γίνει.

Η απόφαση να αφαιρεθεί ένα παλιό άγαλμα του Σοβιετικού στρατάρχη Κόνιεφ από μια πλατεία της Πράγας οδήγησε σε μια αλυσίδα πολύ περίεργων διεθνών συμβάντων που κορυφώθηκαν με έναν άμεσο εκφοβισμό πολιτικών εκπροσώπων μιας χώρας-μέλους τόσο της ΕΕ, όσο και του ΝΑΤΟ.

Η επιλεκτική απαγόρευση εγχειρήσεων που επιβάλλεται από κυβερνήτες σε ολόκληρη τη χώρα ως αντίδραση της πανδημίας του COVID-19 έχει πλήξει πολλούς ανθρώπους των οποίων η ζωή πιθανώς κινδυνεύει λόγω των καθυστερήσεων σε αναγκαία ιατρική φροντίδα. Υπάρχουν όμως και άλλοι λόγοι για τους οποίους η έκτακτη αυτή υγειονομική συνθήκη μπορεί να δημιουργήσει δευτερογενείς υγειονομικές κρίσεις.

Ποτέ ξανά στο παρελθόν δεν συνδέθηκε τόσο ανησυχητικά η «ελευθερία από» με την «ελευθερία να». Σχεδόν τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν σήμερα υπό συνθήκες lockdown. Σε αυτή την αβέβαιη εποχή, οι περισσότεροι από μας καταλαβαίνουμε ότι τα lockdown είναι μέρος μιας βραχυπρόθεσμης στάθμισης μεταξύ της ελευθερίας και της ασφάλειας. Ποιες όμως μπορεί να είναι οι θεσμικές συνέπειες αυτής της πανδημίας;

Θα ήταν εύκολο να υπερβάλει κανείς ως προς τους παραλληλισμούς με την τρέχουσα κατάσταση. Μια πιο ρεαλιστική ανησυχία είναι ότι η παρατεταμένη έκθεσή μας σε δρακόντεια μέτρα θα κανονικοποιήσει την ανελευθερία και ότι απομονωμένα οφέλη από τους ισχύοντες περιορισμούς θα χρησιμοποιηθούν για την προώθηση ανελεύθερων πολιτικών στο μέλλον.

Διάφοροι οικονομολόγοι και σχολιαστές υποστηρίζουν ότι οι κυβερνητικώς επιβληθέντες νόμοι περί κοινωνικής απόστασης πρέπει να χαλαρώσουν σύντομα: Οι βίαιοι κρατικοί περιορισμοί έχουν οδηγήσει σε κατάρρευση της παραγωγής, εκτόξευση της ανεργίας και μεγάλες ουρές για προνοιακά προγράμματα που χρηματοδοτούνται από ένα διογκούμενο κρατικό χρέος.

Η πανδημία που αντιμετωπίζουμε σήμερα είχε προβλεφθεί με προειδοποιήσεις από πολλούς ανθρώπους τις τελευταίες δύο δεκαετίες, αν και όχι στην ακριβή μορφή που έλαβε, και θα πρέπει να διδαχθούμε από το γεγονός ότι αυτός ο κίνδυνος ήταν τόσο σαφής και προφανής, ώστε να αντιδρούμε αντιστοίχως.

Καθώς οι δημόσιοι αξιωματούχοι, τόσο στο ομοσπονδιακο όσο και στο πολιτειακό επίπεδο αρχίσουν να εξετάσουν το άνοιγμα της οικονομίας, είναι ώρα να αναλογιστούμε τι ακριβώς σημαίνει το να ξανανοίξει η οικονομία, και τι προϋποθέσεις αυτό συνεπάγεται. Τι σχέση έχει λοιπόν η 1η Τροπολογία με την πανδημία του COVID-19 και τις συνέπειές του στο μέλλον;

Οι πανδημίες εμφανίζονται συχνά στην ανθρώπινη ιστορία. Στη σύγχρονη εποχή, από τη δεκαετία του 1770 σημειώθηκε μια σειρά πανδημιών, με πανδημίες χολέρας στον δέκατο ένατο και τον πρώιμο εικοστό αιώνα, και πέντε πανδημίες γρίπης από το 1890. Ακόμη πιο πίσω, σημειώθηκαν πραγματικά μαζικές πανδημίες που σκότωσαν ένα σημαντικό μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού. Ακόμη και οι ηπιότερες, σύγχρονες πανδημίες είχαν σημαντικές επιπτώσεις.

Είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς ποια θα είναι η έκταση των επιπτώσεων της κρίσης του COVID-19, ιδίως καθώς ο τελικός αριθμός των θυμάτων παραμένει αυτήν την στιγμή άγνωστος. Ωστόσο δυο πράγματα που μπορεί να σώσουν τον κόσμο μετά την πανδημία: Η δημιουργική επιχειρηματικότητα και η μετατροπής της γης σε μια γιγαντιαία Ειδική Οικονομική Ζώνη.

Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 εμφανίστηκαν πολλοί «εκ των υστέρων σοφοί» που υποτίθεται μας προειδοποιούσαν γι' αυτό επί χρόνια και πλέον είχαν δικαιωθεί με τραγικό τρόπο. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και σήμερα, με το ξέσπασμα της κρίσης του κορονοϊού. Αυτή τη φορά, δικαιωμένοι αισθάνονται οι εθνικιστές και οι «κοινοτιστές». «Πώς τα πάει τώρα η παγκοσμιοποίησή σας, φιλελεύθεροι;», ρωτούν.

Στο κεϋνσιανό μοντέλο δεν υπάρχει κάποια διαδικασία μέσα στον χρόνο για τον υπολογισμό, την επιλογή και την παραγωγή των συγκεκριμένων μορφών του κεφαλαιακού εξοπλισμού. Αν δεν υπάρχει ποικιλομορφία στα κεφαλαιακά αγαθά, δομή παραγωγής, προσανατολισμός για το μέλλον και επιλογή, τότε δεν υπάρχει και ανάγκη για επιχειρηματίες.

Ο COVID-19 δεν χρειάζεται εισαγωγές. Τους τελευταίους μήνες αποδείχθηκε αναπόδραστος. Επηρέασε σχολεία, επιχειρήσεις και φυσικά και τον ειδησεογραφικό κύκλο. Πολλές αμερικανικές πολιτείες έχουν πλέον εκδώσει διατάγματα παραμονής στο σπίτι ή άλλα πολύ παρόμοια στο περιεχόμενό τους που περιορίζουν όλους στο σπίτι, ενώ πολλές άλλες επιχειρήσεις έχουν κλείσει από μόνες τους λόγω έλλειψης πελατών.

Τα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών και των παιδιών στην Πολωνία κινδυνεύουν. Η κυβέρνηση εκμεταλλεύεται το γεγονός ότι λόγω των περιορισμών της κοινωνικής απόστασης οι γυναίκες δεν μπορούν να αντιδράσουν έναντι μιας βάρβαρης νομοθεσίας που πέρασε την πρώτη φάση της επεξεργασίας της στο πολωνικό κοινοβούλιο.