Τον ζωγράφο πρωτογνώρισα στου Καλφαγιάν το 2017 (απ’ όπου και η φωτογραφία του, παρακάτω), μπροστά από το «μεγαλύτερο σκονάκι Ιστορίας της Τέχνης». Η φράση, με την ελαφρότητα ενός αστείου, έκρυβε το βάρος μιας βιβλιοθήκης. Γιατί κάθε του έργο, όπως και κάθε σκονάκι, είναι μια πυκνή απόσταξη γνώσης – όχι απαραίτητα αυτής που κατακτάται, αλλά αυτής που διαφεύγει. Της γνώσης που αφήνει ίχνη σε κιτρινισμένα περιθώρια, σε εικονογραφήσεις άγνωστης προέλευσης, σε υποσημειώσεις που κανείς πια δεν θυμάται ποιος τις έγραψε.
Ο ζωγράφος του 2017 σε προγενέστερη έκθεση στου Καλφαγιάν μπροστά από το «Σκονάκι στην Ιστορία της Τέχνης» με έμπνευση από τον Ε. Γκόμπριχ. @Γιώργος Μυλωνάς
Στην πέμπτη του ατομική έκθεση στην Kalfayan Galleries, με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Αυτόπτης Μάρτυρας του Χρόνου», ο Ντόνεφ δείχνει να αναλαμβάνει ρόλο σχεδόν βιβλιοθηκονόμου της μνήμης, ενός γραφιά του αχαρτογράφητου. Το έργο του κινείται με φυσικότητα ανάμεσα στην ιστοριογραφία και τη φαντασμαγορία, χωρίς να αναιρεί τη μία προς όφελος της άλλης. Όπως στις αλληγορίες του Μπόρχες, όπου κάθε γνωστή (ή έστω ψευδεπίγραφα αποδιδόμενη) ιστορία γεννά μια άλλη, έτσι κι εδώ κάθε επιφάνεια αποτελεί πύλη προς πλήθος άλλων αφηγήσεων: επιστημονικών, θρησκευτικών, μυθολογικών, προσωπικών που γίνονται συλλογικές.
Αυτή η ιδιότυπη «μεταγραφή κόσμων» που χαρακτηρίζει τη δουλειά του, δεν είναι καρπός στυλιστικής εκζήτησης, αλλά αποτέλεσμα επίμονης και ενσυνείδητης ενασχόλησης με την έντυπη ύλη και τις διαδρομές της. Ο Ντόνεφ που από νωρίς αναγνωρίστηκε ως μάστορας στο σχέδιο, μας έχει «διδάξει» πλέον νέους τρόπους ανάγνωσης. Με ακρίβεια, επιμονή και σεβασμό προς την αρχαϊκή λειτουργία του βιβλίου ως φορέα νοήματος, μετατρέπει την κάθε σελίδα σε έναν τόπο συνάντησης.
Στο έργο της κεντρικής φωτογραφίας –ένα πολύπτυχο αρχιτεκτονικής πυκνότητας και αναγνωστικής έντασης– ο θεατής δεν ξέρει αν πρέπει να διαβάσει ή να κοιτάξει. Η επιφάνεια αρθρώνεται σαν μια ετεροχρονισμένη τοιχογραφία, όπου κάθε εικονογραφικό επεισόδιο συνομιλεί με γειτονικά του κείμενα, μοτίβα, αποσπάσματα. Σχέδια με μελάνι που παραπέμπουν σε χαρακτικά του 19ου αιώνα συνυπάρχουν με γεωμετρικά μοτίβα, εξπρεσιονιστικές στρεβλώσεις, παραμορφωμένες προοπτικές, αλλά και με εμβόλιμες τα τελευταία χρόνια δόσεις χρώματος, σαν χρονικές εξάρσεις ή στίγματα μιας άλλης φωνής. Εδώ, το χρώμα λειτουργεί όχι διακοσμητικά αλλά χρονικά – ως υπενθύμιση ότι η μνήμη δεν είναι μόνο ασπρόμαυρη, αλλά γεμάτη ρωγμές και επιστροφές.
Έργο του Αντώνη Ντόνεφ από την έκθεση στην γκαλερί Kalfayan. Τμήμα του έργου στην κεντρική φωτ. @Γιώργος Μυλωνάς.
Η σύνθεση παραμένει ανοιχτή, όπως τα παλιά βιβλία όταν ξεχειλίζουν από σημειώσεις, εισαγωγικά σχόλια, υπογραμμίσεις, παραπομπές. Το έργο γίνεται έτσι τόπος –όχι απλώς χώρος– μέσα στον οποίο η ιστορία και η εικονοποιημένη φαντασία διασταυρώνονται χωρίς ιεραρχίες. Ορισμένα αποσπάσματα παραπέμπουν σε συναξάρια, άλλα σε επιστημονικά εγχειρίδια, άλλα μοιάζουν με προσωπικά ημερολόγια ή χαμένα κεφάλαια από μια άγνωστη εγκυκλοπαίδεια του μέλλοντος. Ο επισκέπτης καλείται να περιηγηθεί – όχι να αποκρυπτογραφήσει. Να χαθεί και ταυτόχρονα να ανακαλύψει. Και στο τέλος, να συνειδητοποιήσει ότι ο πραγματικός αυτόπτης μάρτυρας του χρόνου δεν είναι ο καλλιτέχνης. Είναι το ίδιο το υλικό. Η πατίνα, η φθορά, η αταξία, το ίχνος του άλλου.
Αναρωτήθηκα πώς θα τα έβλεπε όλα αυτά ο Γκόμπριχ, που με τόση επιμέλεια ο Ντόνεφ αντέγραψε το μνημειώδες βιβλίο του, το «Χρονικό της Τέχνης», σε 372 bic στυλό, αραδιασμένα με τάξη επάνω σε σχολικά θρανία στην γκαλερί. Ίσως θα διέκρινε εκείνο που μόνο ο μυθογράφος των καθρεφτών, των λαβύρινθων και των βιβλίων χωρίς τέλος θα μπορούσε να ονομάσει: το έργο του Ντόνεφ είναι ένα βιβλίο ανοιχτό, που δεν γράφτηκε για να διαβαστεί, αλλά για να μοιραστεί. Ένα βιβλίο που δεν τελειώνει – γιατί περιμένει τον επόμενο αναγνώστη, την επόμενη εποχή. Ένα βιβλίο που, όπως όλα τα αληθινά βιβλία, γράφεται καθώς διαβάζεται. Και η τελευταία του σελίδα δεν θα γραφτεί ποτέ.
Time’s Witness, έκθεση του Α. Ντόνεφ στην Kalfayan Galleries (Χάρητος 11, Αθήνα) Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα 11.00 - 15.00 | Τρίτη - Παρασκευή 11.00 - 19.00 | Σάββατο 11.00 – 15.00 Διάρκεια έως 6 Σεπτεμβρίου 2025 (κλειστά τον Αύγουστο).
