Υπάρχουν νησιά που φιλοξενούν τουρίστες. Και υπάρχουν νησιά που ταξιδεύουν το βλέμμα. Η Ύδρα ανήκει στο δεύτερο είδος. Από τους ποιητές και τους τραγουδοποιούς έως τους ζωγράφους, το φως και η παλέτα της πέτρας υπήρξαν για τους ερημίτες του βλέμματος καταφύγιο ψυχής. Εκεί όπου η Ιστορία δεν είναι υπόμνηση αλλά υλικό της καθημερινότητας – στις σκάλες και τα σοκάκια, στα σπίτια που βλέπουν τη θάλασσα.
Για τον Σωτήρη Σόρογκα, η Ύδρα υπήρξε τοπίο αξιακής αναγνώρισης. Την πρωτοαντίκρισε το 1957 ως νεαρός σπουδαστής της ΑΣΚΤ. Κι όπως αφηγείται ο ίδιος στο κείμενο που συνοδεύει την έκθεσή του στο Ιστορικό Αρχείο – Μουσείο Ύδρας, η αύρα της νήσου –από το αρχοντικό του Τομπάζη έως το καρνάγιο στο Μαντράκι και την ανάβαση στο μοναστήρι του Προφήτη Ηλία– του αποκάλυψε, σε μια στιγμή διαύγειας, την έννοια της σιωπηλής ωραιότητος. Όχι της επιδεικτικής. Αλλά αυτής που σε καλεί να μείνεις, να παρατηρήσεις και να μεταστοιχειώσεις.
Η έκθεση «Μνήμες απ’ την Ύδρα» είναι ακριβώς αυτό: μια πράξη μετάπλασης. Ο Σόρογκας δεν εικονογραφεί, δεν αναπαριστά. Αντλεί από τα θραύσματα –από τις σκουριές, τα σκαριά, τα ερειπωμένα παραπόρτια– και τα ανυψώνει στη σφαίρα της ζωγραφικής ευγένειας. Οι επιφάνειες των έργων του δεν αφηγούνται τόσο την Ύδρα, όσο τη διάρκειά της. Ο χρόνος, η φθορά, όλα μετουσιώνονται σε ύμνο για μιαν απώλεια που δεν πονά, αλλά συγκινεί.
Σωτήρης Σόρογκας, «Παλιά πόρτα»
Η ματιά του, ακριβής και λιτή, παραπέμπει στην εντιμότητα του αυστηρού ρυθμού. Αν κάτι χαρακτηρίζει τον Σόρογκα είναι το μέτρο – το μέτρο της παρατήρησης, της απόστασης, της μεταμόρφωσης. Σε καιρούς όπου η τέχνη κραυγάζει, εκείνος επιμένει να ψιθυρίζει. Να αναδεικνύει το ασήμαντο και μέσα από το ασήμαντο να φτάνει στην ουσία.
Η έκθεση εγκαινιάζεται το Σάββατο 5 Ιουλίου και θα διαρκέσει έως τις 30 του μήνα. Ένα προσκύνημα στην αθανασία των πραγμάτων.
Σωτήρης Σόρογκας, «Πηγάδι»
Ο Σωτήρης Σόρογκας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1936. Σπούδασε ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών με κρατική υποτροφία, έχοντας δασκάλους τους Γιάννη Μόραλη, Παντελή Πρεβελάκη και Παύλο Μυλωνά – μορφές που όρισαν μια εποχή σοβαρότητας και ήθους. Στο έργο του διασώζεται αυτό το σπάνιο μέτρο: ο σεβασμός στην παράδοση, η πίστη στο φως, η άσκηση της σιγής. Το 1964 αρχίζει να διδάσκει σχέδιο στην Αρχιτεκτονική του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου – ένας σταθμός που θα εξελιχθεί σε γόνιμο ορίζοντα δεκαετιών. Η διδασκαλία δεν ήταν για τον Σόρογκα εργασία, αλλά τρόπος συμμετοχής στην αθόρυβη συνέχεια του τόπου. Το 1972, με χορηγία του Ιδρύματος Ford, ταξίδεψε στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες – εμπειρία που δεν άλλαξε τη ρότα του· απλώς τον ενίσχυσε στη λιτή του επιμονή.
Ο Σωτήρης Σόρογκας
Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Συνδέσμου Σύγχρονης Τέχνης, μέλος της Ομάδας για την Επικοινωνία και την Εκπαίδευση στην Τέχνη και της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Σπείρα – πάντα με την αίσθηση ότι η τέχνη δεν είναι ρητορική, αλλά πράξη εσωτερικής ακρίβειας. Η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε, το 2004, βραβείο για το σύνολο της καλλιτεχνικής του προσφοράς, αναγνωρίζοντας την υπομονή του στο να υμνεί το εφήμερο. Το 2010, έξι μεγάλες του συνθέσεις τοποθετήθηκαν στον Σταθμό Λαρίσης – μια σπάνια στιγμή όπου η καθημερινότητα του επιβάτη συνομιλεί με τη σιωπή της ζωγραφικής.
Έργα του έχουν παρουσιαστεί σε πλήθος εκθέσεων, εντός και εκτός Ελλάδος. Ξεχωρίζει η συμμετοχή του στην Μπιενάλε του Σάο Πάολο (1981) και στα Ευρωπάλια των Βρυξελλών (1982) – όχι ως εθνική εκπροσώπηση, αλλά ως διακριτική υπενθύμιση ότι υπάρχει και μια Ελλάδα που γράφει μέσα σου σιγά-σιγά, όπως το νερό στην πέτρα.
Σωτήρης Σόρογκας, «Σκουριά σε πέτρες» (τμήμα του έργου στην κεντρική φωτ. του παρόντος σημειώματος)
