Ένα νεαρό αγόρι ρίχνεται με τη βάρκα του στα μανιασμένα νερά, παραδομένο στη θύελλα της φύσης, σαν να τη ζητά, σαν να δοκιμάζει τα όριά του. Στον ουρανό, σαν φαντάσματα ή συμβολικές κορφές, διακρίνονται οι μορφές του Σοπενxάουερ και του Νίτσε. Δεν πρόκειται για συμβολισμό· είναι εικονογραφημένη μαρτυρία. Μια σκηνή από τη ζωή του Γιώργου Παπανικολάου, όπως την αποτυπώνει ο Πέτρος Χριστούλιας στο graphic novel «Δρ. Παπ. Η ζωή του πρωτοπόρου γιατρού Γ.Ν. Παπανικολάου», βγαίνει από τη διάσταση του βιβλίου και ξετυλίγεται σε έκθεση στο φεστιβάλ της Κύμης.
Από το εξώφυλλο του βιβλίου του Πέτρου Χριστούλια
Δεν είναι εύκολο να αφηγηθεί κανείς μια ζωή τόσο πυκνή και αφοσιωμένη, όσο εκείνη του ανθρώπου που ανακάλυψε το πολύτιμο Τεστ Παπ. Η επιλογή του εικονογραφημένου λόγου ως μέσου αφήγησης αποδεικνύεται όχι μόνο λειτουργική, αλλά και απολύτως ταιριαστή. Το graphic novel (εκδ. Παπαδόπουλος, 2023) δεν αποτυπώνει γραμμικά τα γεγονότα· τα εντάσσει σε ένα κινηματογραφικό κάδρο, με ρυθμό, με ατμόσφαιρα, με εναλλαγή τόνων. Η αφήγηση ξεκινά σχεδόν σαν ρομαντική κομεντί – ένα ζευγάρι περπατά στο Central Park της Νέας Υόρκης και η ιστορία ξεδιπλώνεται μέσα από τη συνομιλία τους. Το προσωπικό τέμνεται με το συλλογικό, το οικείο με το ιστορικό, χωρίς να χάνεται η ισορροπία.
Η βιογραφική ακρίβεια συνυπάρχει με τη φαντασία στην εμπνευσμένη προσέγγιση του βραβευμένου εικαστικού. Ο Παπανικολάου εμφανίζεται άλλοτε ως γιατρός, άλλοτε ως θαλασσομάχος, άλλοτε –με χιούμορ και εφευρετικότητα– ως Χριστόφορος Κολόμβος που ανακαλύπτει νέα επιστημονικά εδάφη. Η ζωή του γίνεται εικονογραφημένη αφήγηση, χωρίς να εξιδανικεύεται, αλλά και χωρίς να περιορίζεται από τα συμβατικά όρια της ιστορικής βιογραφίας. Η ευρηματικότητα του δημιουργού δεν αναιρεί την τεκμηρίωση· αντίθετα, την εμπλουτίζει. Οι βασικές πηγές, όπως η βιογραφία της ανιψιάς του Μαρίας Κόκορη (Γιώργος Παπανικολάου. Ο γιατρός που χάρισε ζωή στις γυναίκες, εκδ. Κέδρος) και το βιβλίο του Αμερικανού Daniel Carmichael, αξιοποιούνται με σεβασμό αλλά και δημιουργική ελευθερία.
Σελίδα από το graphic novel «Δρ. Παπ. Η ζωή του πρωτοπόρου γιατρού Γ.Ν. Παπανικολάου».
Γεννημένος το 1883 στην Κύμη Ευβοίας, σε ένα περιβάλλον έντονης πνευματικής και πολιτικής εγρήγορσης, ο Γεώργιος Παπανικολάου θα μετατρέψει την εσωστρέφεια της παιδικής του ηλικίας σε διαρκή αναζήτηση. Γιος γιατρού και δημάρχου, φοιτά στην Ιατρική Σχολή Αθηνών και αμέσως μετά στρέφεται στη φιλοσοφία, τη μουσική, τα γράμματα. Δεν ασκεί ποτέ την ιατρική με την τρέχουσα έννοια· επιλέγει την έρευνα ως βίωμα και αποστολή.
Η Γερμανία είναι ο πρώτος τόπος της επιστημονικής του περιπλάνησης. Εκεί διαμορφώνεται η ταυτότητα του ερευνητή: από τον Χαίκελ στον Καντ και τον Νίτσε, από τη λογοτεχνία στον δημοτικισμό, από τη βιολογία στην κυτταρολογία. Ένα μεταίχμιο μεταξύ πνευματικής αναζήτησης και επιστημονικής ακρίβειας. Με άρθρα στον Νουμά και δοκίμια, αναμετριέται με το πνεύμα της εποχής του.
Η μετανάστευση στις ΗΠΑ, μετά το 1913, γίνεται αφετηρία μιας επιστημονικής Οδύσσειας. Σε ένα δωμάτιο, με πενιχρά μέσα και άγρυπνες νύχτες, ξεκινάει η έρευνα που θα αλλάξει την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Το Παπ τεστ δεν είναι απλώς μια ιατρική καινοτομία· είναι το απόσταγμα πειθαρχίας, υπομονής και πίστης στην επιστήμη. Χωρίς εργαστηριακή ομάδα, χωρίς μεγάλα ερευνητικά προγράμματα, με μόνο στήριγμα τη γυναίκα του, Μάχη, που εργάζεται στο πλευρό του ως συνεργάτις και συνοδοιπόρος.
Σελίδα από το graphic novel «Δρ. Παπ. Η ζωή του πρωτοπόρου γιατρού Γ.Ν. Παπανικολάου».
Επί σχεδόν μισό αιώνα εργάζεται στο Ιατρικό Κολέγιο του Κορνέλλ. Δεν παραδίδει μαθήματα· δεν διακόπτει για διακοπές· δεν αποζητά φήμη. Οι διεθνείς τιμές έρχονται αργά και όχι πάντα δίκαια – η υποψηφιότητά του για Νόμπελ Ιατρικής δεν ευοδώθηκε ποτέ. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, αναγνωρίζοντας το εύρος του έργου του, επιδίωξε να τον επαναπατρίσει και να τον τιμήσει, προσφέροντάς του την έδρα Ζωολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών – μια επιστροφή που τελικά δεν ευοδώθηκε λόγω της πολιτικής αστάθειας. Η Ελλάδα τον τίμησε με καθυστέρηση, αλλά δεν έπαψε να τον συγκινεί. Παρέμεινε εσωτερικά Έλληνας· όχι από ρητορεία, αλλά από στοχασμό και ευθύνη.
Σελίδα από το graphic novel «Δρ. Παπ. Η ζωή του πρωτοπόρου γιατρού Γ.Ν. Παπανικολάου».
Πέθανε το 1962, λίγο πριν αναλάβει τη διεύθυνση ενός νέου καρκινολογικού ινστιτούτου στο Μαϊάμι. Άφησε πίσω του 158 επιστημονικά άρθρα, πέντε συγγράμματα και ένα έργο ζωής που, μέχρι σήμερα, σώζει εκατομμύρια γυναίκες. Δεν ανήκε στους ανθρώπους που σαγηνεύουν με τη ρητορική τους· ανήκε σε εκείνους που ξεχώρισαν μέσα από τη δουλειά τους.
Η έκθεση με τίτλο «Ο Δρ ΠΑΠ αλλιώς», παρουσιάζεται στην Κύμη από τις 6 έως τις 16 Ιουλίου στο πλαίσιο του φεστιβάλ «Της Τέχνης τα Ιάματα». Με κέντρο τον Παπανικολάου, η φετινή διοργάνωση διερευνά την ιαματική διάσταση της δημιουργίας μέσα από ομιλίες, performances, εργαστήρια και προβολές. Την επιμέλεια της έκθεσης έχει ο Καθηγητής Ιωσήφ Βιβιλάκης.
Αφίσα του φεστιβάλ
Στις 6 Ιουλίου, ημέρα των εγκαινίων της έκθεσης, θα παρουσιαστεί το βιβλίο του Χριστούλια στον χώρο του Μουσείου. Στην εκδήλωση συμμετέχει η εγγονή του Νάσου Παπανικολάου (του μεγαλύτερου αδερφού του Γεωργίου Παπανικολάου) Γιούλη Κόκκορη και η σκηνοθέτις-θεατρολόγος Τζωρτζίνα Κακουδάκη, με συντονιστή τον Ιωσήφ Βιβιλάκη. Πρόκειται για έναν τρόπο να επιστρέφει κανείς –χωρίς θόρυβο αλλά με ουσία– σε εκείνες τις ζωές που, με μόνη πυξίδα την εσωτερική πειθαρχία, άλλαξαν τον κόσμο.
Σελίδα από το graphic novel «Δρ. Παπ. Η ζωή του πρωτοπόρου γιατρού Γ.Ν. Παπανικολάου». Λεπτομέρεια στην κεντρική φωτ. του παρόντος σημειώματος
