Είναι τόσο έντονη η παρουσία του Αλέξανδρου μέσα στην ουσιαστικότερη και ριζικότερη έκφραση της ψυχής του ανθρώπου, την τέχνη, ώστε ακόμη σήμερα, έπειτα από εικοσιτέσσερεις περίπου αιώνες, να αποτελεί θέμα σπουδαίων εκθέσεων μεγάλων μουσείων, όπως το Ερμιτάζ και το Λούβρο. Καμιά άλλη προσωπικότητα στην Ιστορία δεν έχει επιτύχει τέτοια απήχηση σε τόσους λαούς. Και όχι μόνο τον θυμούνται, αλλά και – το σημαντικότερο – τον έχουν υιοθετήσει, τον έχουν κάνει δικό τους ήρωα, ανυπέρβλητο και Μέγα.
Παρακολουθώντας αυτή την ανταπόκριση στην ψυχή των μεταγενέστερων, θα λέγαμε ότι ο Αλέξανδρος εκτός από τις εκστρατείες του στα Βαλκάνια, την Αφρική και την Ασία που έκανε όσο ζούσε, έχει κάνει μιαν ακόμη και μάλιστα την πιο μεγάλη: την εκστρατεία του μέσα στην ιστορία. Πρόκειται για μιαν ακόμη νικηφόρο και ένδοξη πορεία του. Αυτήν την πορεία μέσα στην ιστορία, την πορεία μέσα στην ψυχή του κόσμου, φιλοδοξεί να αναδείξει ένα εικονικό μουσείο αφιερωμένο εξολοκλήρου στον Μεγαλέξανδρο.
«Πέρα από την δική μας αναζήτηση, οι φωτογραφίες και η αφήγηση ενός σύγχρονου ταξιδιώτη θα μας δείξουν, πώς οι μακρινοί λαοί, που έκαναν τον Αλέξανδρο δικό τους, τον θυμούνται ακόμη σήμερα», μας λέει η Δρ. Αγγελική Κοτταρίδη, που είχε την ευθύνη για την σχεδίαση και την υλοποίηση του έργου.
Δεν πρόκειται για ιστοχώρο που εξαντλεί το θέμα. Πώς θα μπορούσε; Όμως η σύγχρονη μουσειακή πράξη δεν περιορίζεται στην ανάκληση του παρελθόντος· επιχειρεί τη συγκρότηση ενός χώρου νοηματοδότησης, όπου η Ιστορία και ο Μύθος συνυπάρχουν. Σ’ αυτήν ακριβώς τη συνθήκη εγγράφεται το νέο έργο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας: το «Εικονικό Μουσείο Μέγας Αλέξανδρος: από τις Αιγές στην Οικουμένη».
Ο Μέγας Αλέξανδρος ως βυζαντινός αυτοκράτωρ. Βυζαντινό χειρόγραφο της μυθιστορίας του Αλεξάνδρου, 14ος αι. μ.Χ. (© Hellenic Institute of Byzantine and Post-Byzantine Studies of Venice)
Πρόκειται για σύνθετο ψηφιακό περιβάλλον, που παρουσιάζει με τρόπο επιστημονικά τεκμηριωμένο αλλά και ελκυστικό, την ιστορική διαδρομή του Αλεξάνδρου, από τον γενέθλιο τόπο των Αιγών έως τη μυθική του διείσδυση στα πέρατα της Οικουμένης. Η πρόσβαση είναι δικτυακή· όμως η εμπειρία είναι πολυεπίπεδη, με πλοήγηση σε θεματικές ενότητες, διαδραστικά παιχνίδια, πολυμεσικά τεκμήρια και βιβλιογραφικές συνδέσεις.
Καρδιά του έργου αποτελεί η συστηματική αποτύπωση και ψηφιακή τεκμηρίωση μνημείων και χώρων από όλο το γεωγραφικό φάσμα της εκστρατείας του Αλεξάνδρου – από τις Μακεδονικές Αιγές έως την Ιορδανία, την Αίγυπτο και την Ασία. Οι εικόνες και οι αφηγήσεις συνομιλούν μεταξύ τους· συγκροτούν ένα αφήγημα που υπερβαίνει τη γεωγραφία και εισχωρεί στη συλλογική μνήμη των πολιτισμών.
Μάχη Μεγάλου Αλεξάνδρου και Πέρση βασιλιά Δαρείου. Βυζαντινό χειρόγραφο της μυθιστορίας του Αλεξάνδρου, 14ος αι. μ.Χ. (© Hellenic Institute of Byzantine and Post-Byzantine Studies of Venice)
Το μουσείο αποκαλύπτει την επίδραση του Αλεξάνδρου όχι μόνο ως ιστορικού προσώπου, αλλά ως αρχετυπικού φορέα μεταμόρφωσης. Ο ήρωας που πέρασε στην Ιστορία ως «Μέγας» ανασυστήνεται εδώ ως κοινός τόπος πολιτισμικής πρόσληψης – από την ελληνιστική Ανατολή έως τα σύγχρονα μουσεία της Δύσης. Κι είναι σημαντικό να επισημανθεί τούτο: η πρώτη και σημαντικότερη προσφορά του ήταν η μετάδοση της ελληνικής αντίληψης ανθρωπομορφισμού του Θεού σε όλους τους τότε λαούς. Πριν τους Έλληνες δεν υπήρχαν ανθρωπόμορφοι θεοί. Υπό την επίδρασή τους βλέπουμε την Ίσιδα να παίρνει μορφή ανθρώπου, και μάλιστα να ταυτίζεται με ελληνικές γυναικείες θεότητες (Δήμητρα, Αφροδίτη κ.λπ.)
Ο Μέγας Αλέξανδρος (Ισκαντάρ) παντρεύεται τη Ρωξάννη. Βιβλίο των Βασιλέων (Σαχνάμα) από τον Muin Musavvir, 1655 μ.Χ. (© Chester Beatty Library)
Το βλέπουμε αυτό στον βουδισμό – τη μεγάλη θρησκεία της Ανατολής – που απέκτησε το άγαλμα του Βούδα, τον θεό με ανθρώπινη μορφή∙ έως τους χρόνους του Αλέξανδρου ο Βούδας δεν είχε μορφή. Το βλέπουμε και στον χριστιανισμό – τη μεγάλη θρησκεία της Δύσης – που συνέλαβε τον Θεό ως Τριάδα προσώπων.
Ο Μέγας Αλέξανδρος ως βυζαντινός Αυτοκράτωρ. Παλατίτσια, Ναός Αγίου Δημητρίου 16ος αι. μ.Χ. (© Υπουργείο Πολιτισμού / Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας)
Το έργο «Εικονικό Μουσείο Μέγας Αλέξανδρος: από τις Αιγές στην Οικουμένη», αποτελεί ένα «μουσείο χωρίς τοίχους» και είναι προσβάσιμο στην ιστοσελίδα https://alexanderthegreatmuseum.gr/
Κεντρική φωτ.: Η ανάληψη του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ψηφιδωτό δάπεδο, Καθεδρικός ναός του Οτράντο 1163-1165 μ.Χ. (© Basilica Catedrale di Otranto (Intestato a Edizioni Grifo di Pignatelli Paola)
