Αντικείμενο λατρείας και τιμής στην Ιθάκη υπήρξε για τουλάχιστον έξι αιώνες – από την εποχή του Ομήρου έως το ελληνιστικό Οδύσσειον – ο Οδυσσέας, επιβεβαιώνοντας πως η Ιθάκη, η σημερινή Ιθάκη, θεωρήθηκε πάντοτε η πατρίδα και το βασίλειό του, και η ανάμνηση του ομηρικού ήρωα παρέμεινε ανεξίτηλη στο χρόνο· ο θαυμασμός και η λατρεία στο πρόσωπό του διατηρήθηκαν στη σκέψη αλλά και στην τελετουργική πρακτική των ανθρώπων για όλους τους αιώνες.
Τον τίμησαν οι ποιητές (βλ. «Ιθάκη» από Κ. Π. Καβάφη), τον τίμησαν και οι σκηνοθέτες (βλ. «Η Επιστροφή» του Ουμπέρτο Παζολίνι), η Τέχνη δεν τον απώλεσε. Τον «αναβιώνουν» επίσης τα συνέδρια, με ιδιαίτερη βαρύτητα εκείνα που διεξάγονται στην ίδια την Ιθάκη, όπως το 15ο Διεθνές Συνέδριο για την Οδύσσεια, με θέμα «Τα Ομηρικά Έπη στο αρχαίο ελληνικό δράμα. Συγκρίσεις, Αποκλίσεις, Προσλήψεις», το οποίο θα διεξαχθεί από τις 29 Αυγούστου έως την 1η Σεπτεμβρίου, υπό τη διοργάνωση του Κέντρου Οδυσσειακών Σπουδών.
Θέματα τα οποία θα τεθούν επί τάπητος είναι η απεικόνιση των ομηρικών ηρώων στο δράμα, οι επικές αφηγήσεις που αποτυπώνονται στο δράμα, ο επικός μύθος και η τραγική/κωμική ανασκευή του, οι τόποι και γεγονότα που επαναλαμβάνονται ή διαφοροποιούνται στο έπος και στο δράμα, τα ηθικά ζητήματα και αξίες που μεταφέρονται ή επανερμηνεύονται στο δράμα, καθώς και όψεις της κοινωνίας στο έπος και στο δράμα.
Το συνέδριο δίνει την αφορμή και για άλλα ερωτήματα· ένα από αυτά θα μπορούσε να είναι πώς εκλαμβάνεται η «Οδύσσεια» του Ομήρου σήμερα σε μία κοινωνία με έμπλεη τη βία, πώς ιδώνεται η περιπλάνηση του Οδυσσέα, ο νόστος του, και πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να επανενωθεί μία οικογένεια όταν μεταξύ των μελών της έχουν διαμεσολαβήσει 20 χρόνια απουσίας.
Ο λόγος υπάρχει για να μας βοηθά να αναπτύξουμε τα παραπάνω καθώς η γλώσσα έχει τη δική της ισχύ, υποδηλώνει τον τρόπο σκέψης, την ταυτότητα και την κυριότητα – μεταξύ άλλων. Ειδεμή η γραπτή μορφή της γλώσσας, λειτουργεί ως αδιάψευστος μάρτυς. Αυτό καταδεικνύεται και από τα νέα αρχαιολογικά δεδομένα που ήρθαν πρόσφατα στο φως, στη νήσο του Οδυσσέα. Όπως είχαμε σημειώσει (βλ. Το Οδύσσειον της Ιθάκης) κατόπιν σχετικής ανακοίνωσης του υπουργείου Πολιτισμού, σε ευρήματα που προέρχονται από την ανασκαφή στη «Σχολή Ομήρου», των καθηγητών Λίτσας Κοντορλή-Παπαδοπούλου και Αθανάσιου Παπαδόπουλου (1994-2011) εντοπίστηκαν κεραμίδες με επιγραφές που φέρουν τις λέξεις ΟΔΥΣΣΕΟΣ και ΟΔΥΣΣΕΙ (μία έκτυπη και μία εγχάρακτη).
Ιθάκη, Άγ. Αθανάσιος-Σχολή Ομήρου. Θραύσμα ενσφράγιστης κεραμίδος, με τμήμα του ονόματος του Οδυσσέως, Ελληνιστικών χρόνων (φωτογρ. Χρ. Μαραμπέα). Πηγή φωτ.: ΥΠΠΟ
Τα πρόσφατα αρχαιολογικά ευρήματα προστέθηκαν στα ήδη γνωστά, τα οποία παρέμεναν φυλασσόμενα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βαθέος. Τα προγενέστερα διάσπαρτα ευρήματα που είχαν εντοπιστεί από παλαιότερους ανασκαφείς βρήκαν από την ομάδα του καθηγητή Λώλου, τη συνολική ερμηνεία τους: η μικρή χάλκινη προτομή του Οδυσσέα, εύρημα του W. Vollgraff το1904, το θραύσμα με την επιγραφή «Ευχήν Οδυσσεί», εύρημα της S. Benton, η επιγραφή/ψήφισμα του Δήμου των Ιθάκων στη Μαγνησία της Μ. Ασίας που αναφέρεται στους αγώνες της Ιθάκης ΟΔΥΣΣΕΙΑ, τα νομίσματα διαφόρων πόλεων που μαρτυρούν την παρουσία επισκεπτών στο λατρευτικό χώρο της «Σχολής Ομήρου».
Ιθάκη, Άγ. Αθανάσιος-Σχολή Ομήρου. Άποψη της πυργοειδούς κατασκευής των Ελληνιστικών χρόνων στο Άνω Άνδηρο, από τα βόρεια (φωτογρ. Χρ. Μαραμπέα). Πηγή φωτ.: ΥΠΠΟ
Όσο για την πρόσφατη έρευνα και την ερμηνεία των ευρημάτων, επέτρεψαν να συνδεθεί με τρόπο αναντίρρητο η θέση «Σχολή Ομήρου» στη βόρεια Ιθάκη με τον Οδυσσέα και με το λατρευτικό κέντρο του ομηρικού ήρωα, το ΟΔΥΣΣΕΙΟΝ.
Καταδεικνύεται ότι, στο πλαίσιο της συνολικής μελέτης, η συμπληρωματική ανασκαφή και τεκμηρίωση της κτιστής υπόγειας κρήνης/δεξαμενής, με τα μυκηναϊκά χαρακτηριστικά της, που έχει εντοπιστεί στο χώρο του ΟΔΥΣΣΕΙΟΥ αλλά και η επιβεβλημένη πλέον διεύρυνση της αρχαιολογικής έρευνας στο νησί αναμένεται να γεφυρώσουν το χρόνο που μεσολάβησε από τη ζωντανή παρουσία του ομηρικού ιθακήσιου ήρωα στο νησί της Ιθάκης ως τη μεταγενέστερη λατρεία του.
Βάσει αυτών και η αναντίρρητη αλήθεια ότι τα ευρήματα «μιλούν» διά της σιωπής τους. Αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες του παρελθόντος, για τη ζωή που υπήρξε και τον κόσμο που έχει μεταβληθεί. Ο χώρος έχει τη δική του ζωή, γι’ αυτό και επιφέρεται συγκίνηση σαν βρισκόμαστε σε ένα μέρος –αρχαιολογικό χώρο ή μη– όπου έχει υπάρξει μία σπιθαμή ανθρωπότητας.
Ας μην λησμονούμε ότι τα ευρήματα, η αρχαιότητα, είναι η Ιστορία μας. Είναι η κληρονομιά που γενναιόδωρα μας χαρίστηκε και καλούμαστε να τη μιλήσουμε, να την αναδείξουμε, ενίοτε δημιουργώντας συνδέσεις, κάνοντας focus από διαφορετικές οπτικές.
«Ο Οδυσσέας και οι Σειρήνες» (1909, λάδι σε καμβά) φιλοτεχνημένος από τον Χέρμπερτ Τζέιμς Ντρέιπερ. Πηγή φωτ.: Χ/ Art Encyclopedia
Το πρόγραμμα του 15ου Διεθνούς Συνεδρίου για την Οδύσσεια είναι διαθέσιμο εδώ.
