Υπήρξαν οι άνθρωποι, οι οποίοι κράτησαν τα ηνία του εθνικού άρματος τον τελευταίο μισό αιώνα.
Άραγε στη διορατικότητα και τα ταλέντα τους, μπορεί να πιστωθεί το γεγονός πως σε αυτό το διάστημα, συνολικά αποτιμώμενο, ο τόπος γνώρισε μια χωρίς ιστορικό προηγούμενο πολιτική σταθερότητα και ανάλογη θεσμική κανονικότητα; (Αυτό, παρά μάλιστα την ύπαρξη, ενίοτε δε την έξαρση, πολλών και πολύμορφων οικονομικών/δημοσιονομικών κρίσεων, που αφορούσαν κυρίως την υπερχρέωση και τη δανειοληπτική ικανότητα της χώρας, ακόμη δε και παρά το ότι κάποια στιγμή κυριολεκτικά φτάσαμε στο χείλος του γκρεμού…)
Μήπως, μάλιστα, σε ορισμένες εκ των πολιτικών πρωτοβουλιών τους οφείλεται η –«παρά ταύτα»- συνολική οικονομική άνοδος, η οποία κάποιες υποπεριόδους αυτού του διαστήματος φάνηκε να οδηγεί σε εκτόξευση έως σε απογείωση το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων; Αυτό, ασφαλώς, παρά όχι απλώς τις φάσεις ύφεσης, ιδίως δε τη μεγάλη κρίση της προηγούμενης δεκαετίας, αλλά και το γεγονός πως επιβίωσαν δομικές παθογένειες, που έχουν να κάνουν με βασικά χαρακτηριστικά τόσο της εθνικής παραγωγικής μηχανής όσο και του πολιτικού συστήματός μας…
Σημειωτέον πως η συντελεσθείσα συνολική πρόοδος ίσως πιστοποιείται λιγότερο από τις στατιστικές και τα επιδεκτικά χειραγώγησης οικονομικά στοιχεία… Περισσότερο δε επιβεβαιώνεται από τον πλέον αδιάψευστο δείκτη της ευημερίας μιας χώρας, ο οποίος προσδιορίζεται, εκτός από την κατάσταση της πραγματικής οικονομίας, και από πλήθος άλλων αλληλοεπηρεαζόμενων παραγόντων, όπως π.χ. το επίπεδο της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, τις συνθήκες και την υγιεινή της στέγασης, τη δυνατότητα εύκολων μετακινήσεων, κυρίως προς δομές υγείας, κ.λπ. Αυτός δε δεν είναι άλλος από την παιδική θνησιμότητα, αρκετά χαμηλή στη σημερινή Ελλάδα…)
*
Ή μήπως, αντίθετα, οι σύγχρονοι πολιτικοί ηγέτες μας είναι σε τελική ανάλυση λιγότερο επαινετέοι μιας και «δεν έπεσαν στα δύσκολα»: Σε αντίθεση με τους διαχειρισθέντες τις τύχες της χώρας στο παρελθόν, οι νεότεροι είχαν την τύχη να κυβερνήσουν σε περιόδους γενικότερης διεθνούς ομαλότητας, κυρίως χωρίς μείζονες πολέμους… (Πλην των τελευταίων ετών, βέβαια, που και αυτοί, προς ώρας τουλάχιστον, περιφερειακό χαρακτήρα έχουν…)
Ειδικότερα πρωθυπούργευσαν σε μια περίοδο χωρίς εμπλοκή της χώρας μας σε πολεμικές περιπέτειες, ενώ παλαιότερα εθεωρείτο περίπου ως αυτονόητο πως κάθε γενιά θα έχει τον πόλεμό της: Θυμάμαι πως για τον «πόλεμο της γενιάς μου» έλεγε πως με προετοίμαζε ο μακαρίτης πατέρας μου, όταν κυριολεκτικά από τη νηπιακή ηλικία μου με εφοδίασε με κυνηγετικό όπλο (κάτι που μου κληροδότησε ανεκρίζωτες τύψεις για την υπόλοιπη ζωή μου αφού ακόμη σκέπτομαι -υπήρξε το τελευταίο που ντουφέκισα- ένα πουλάκι που σπαρταρούσε…)
Άρα…
Μήπως, τελικά, οι πολιτικοί ταγοί μας, αντί για επαινετέοι, είναι μάλλον κατακριτέοι και επιλήψιμοι, επειδή στην εν λόγω πεντηκονταετία της Μεταπολίτευσης είδαμε να μας ξεπερνούν σε επιτεύγματα και οικονομική πρόοδο λαοί που μπήκαν με μεγάλη καθυστέρηση στον δρόμο της ανάπτυξης, κουβαλώντας για παράδειγμα το χάντικαπ του μακροχρόνιου κομμουνιστικού παρελθόντος τους; (Έως και η έσχατη Βουλγαρία τείνει πλέον να μας ξεπεράσει…) Ή, ακόμη, μας ξεπέρασαν λαοί οι οποίοι, όπως η Πορτογαλία, κουβαλούσαν ιδιαίτερα πολλά ιστορικά βαρίδια; Μήπως, δηλαδή, για την «Ελλήνων βραδυπόρηση» φταίει πρωτίστως η πολιτική ηγεσία, μόνο δε δευτερευόντως η «unreformable» κοινωνία;
Οπωσδήποτε αδιαμφισβήτητες και ακόμη μεγαλύτερες είναι οι ευθύνες τους -εν προκειμένω «σχεδόν όλοι έβλαψαν τη Συρία», αν και όχι το ίδιο όλοι, πάντως όλοι αρκετά- για την καταβαράθρωση της παιδείας, την πολιτισμική εκπτώχευση, τον κοινωνικό εκβαρβαρισμό και την κουλτούρα ασέβειας στο δημόσιο χρήμα, που χαρακτηρίζουν τις πιο πρόσφατες δεκαετίες…
Ενώ ουδείς εξ αυτών έδωσε προτεραιότητα στο κρισιμότερο ίσως εθνικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η σημερινή Ελλάδα: το δημογραφικό…
Από μια άλλη οπτική γωνία, όμως, και προχωρώντας σε ένα «κατατεμαχισμό» σε υποπεριόδους της όλης Μεταπολίτευσης, τους ηγέτες της οποίας μελετήσαμε…
Μήπως στην αρχική αναπτυξιακή ώθηση των πρώτων μεταδικτατορικών χρόνων σχετικό ρόλο έπαιξε η ευρύτερη κοινωνικοπολιτική σύμπνοια εκείνης της εποχής, αλλά και το διασφαλιστικό πολιτικής σταθερότητας δικομματικό κομματικό σύστημα που γρήγορα εμπεδώθηκε; Ενώ αντίθετα, πιο πρόσφατα, προστέθηκαν μια σειρά διαιρετικών τομών, σε κάποιο μάλιστα βαθμό εξωγενών (π.χ. ρωσόφιλοι, αντίπαλοι της εισροής μεταναστών και προσφύγων, ενάντιοι στην κουλτούρα της επιτρεπτικότητας, την επονομαζόμενη woke κουλτούρα, πολίτες και πολιτικά κινήματα ισχυρά επηρεαζόμενα από την εκκλησία ή άλλα ταυτοδοτικά υποκείμενα, αντιμνημονιακοί κ.ο.κ.) Πρόκειται, δε, για διαιρετικές τομές οι οποίες, προσθέτοντας πολιτικές συγκρούσεις, άρα παράγοντας περαιτέρω κονιορτοποίηση του κομματικού μας συστήματος, λειτούργησαν ή συνεχίζουν να λειτουργούν ως στοιχεία και εξελίξεις που καθιστούν τη χώρα πιο δύσκολα κυβερνήσιμη…
*
Εν πάση περιπτώσει, φτάνοντας δε σε μια καταληκτική ανακεφαλαίωση…
Άλλος περισσότερο, άλλος λιγότερο, οι πρωθυπουργοί της Μεταπολίτευσης σε κάποιες συγκυρίες και για ορισμένα θέματα πήραν πρωτοβουλίες που απεδείχθησαν επιτυχείς, για τις οποίες τους οφείλεται εθνική ευγνωμοσύνη. Ταυτόχρονα διέπραξαν, ασφαλώς, και κραυγαλέα σφάλματα έως και ατοπήματα, ενίοτε έδειξαν αβελτηρία, αδιαφορία ή εθελοτυφλία μπροστά τις κραυγές των καλπαζόντων κινδύνων. Συχνά, δε, υπερεπένδυσαν στον κομματικό πατριωτισμό και τον γενικότερο πολιτικό φανατισμό, όπως και τον γενικό «καταγγελτισμό», επέδειξαν και απέδειξαν έλλειμμα μεγαθυμίας, προκειμένου να αναγνωρίσουν και στους άλλους επιτεύγματα και καλές προθέσεις.
*
Από την άλλη όμως σκέπτομαι…
Έχοντας σχεδόν ενσωματωμένη στο γονιδίωμά μου, τη διαστροφή του «αυστηρού δάσκαλου», του αξιολογητή που έχει πάντα στραμμένη τη ματιά του στον εντοπισμό των αδυναμιών των «κρινόμενων», καθώς και του έργου τους…
Παράλληλα, δε, έχοντας μάθει να πορεύομαι ως «μοναχικός λύκος».
Μήπως κάποιες στιγμές ξεχνώ πως η κριτική πάντα είναι εύκολη;
ΥΓ, Ευχαριστώ από καρδιάς το Liberal.gr για την άνευ οιασδήποτε λογοκριτικής «υπόδειξης» δημοσίευση όλων των κειμένων, κάτι δύσκολο στον βαθμό που αυτά αφορούσαν και πρόσωπα όχι απλώς εν ζωή, αλλά ενεργά και στην πολιτική ζωή.
*Ο καθηγητής Θανάσης Διαμαντόπουλος είναι συγγραφέας του έργου «Ελευθέριος Βενιζέλος, Πλαστουργός Ιστορίας, ο άνθρωπος, ο θρύλος, το πολιτικό αποτύπωμα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Είναι επίσης συγγραφέας του έργου «Το πολιτικό Σύστημα των ΗΠΑ, Ένας ιδιόρρυθμος δικομματισμός», που εξεδόθη το 2012 από τις εκδόσεις Πατάκη.
