Δύσκολα είναι δυνατόν να του καταλογιστούν πολιτικές επιλογές με πρόσημο, που η Ιστορία κατέδειξε ως αρνητικό. Το αντίθετο συμβαίνει. Πράγματι…
Στερέωσε πολιτικά και θεμελίωσε θεσμικά την πιο υγιή δημοκρατία που γνώρισε ποτέ η χώρα… Έκλεισε πληγές του παρελθόντος… Νομιμοποίησε και ενέταξε στην ομαλότητα όλα τα ιδεολογικά ρεύματα και όλες τις πολιτικές δυνάμεις που γέννησε η ιστορία (μας), ακόμη και κάποιες εν πολλοίς αμετανόητες για τα παρελθόντα εγκληματικά λάθη τους… Ώθησε την παράταξή του σε βαθιά αυτοκριτική –ή, τουλάχιστον, της επέτρεψε να κάνει μια τέτοια– για τα δικά της αμαρτήματα … Εμπέδωσε μια σχετικώς ήπια πολιτική ρητορική, η οποία εκτός των άλλων ανέδειξε την εναντίωση στο στρατιωτικό καθεστώς πολιτών από όλο το πολιτικό φάσμα, βάζοντας έτσι τις ψυχολογικές βάσεις για ό,τι ο Λεωνίδας Κύρκος επρόκειτο να ονομάσει Εθνική Αντιδικτατορική Δημοκρατική Ενότητα… Δημιούργησε μάλιστα, σε προφανή αναζήτηση ευρύτερης συναίνεσης, έναν Καταστατικό Χάρτη περιεκτικό, εν πολλοίς δε λαμβάνοντα υπόψη τις πολιτικοθεσμικές ευαισθησίες της αντιπολίτευσης, επιλογή που εξηγεί, πιθανότατα, και την κοινοβουλευτική πολιτευματική μορφή που τελικώς επελέγη και εγκαθιδρύθηκε, αντί της προεδρικής, η οποία ενδεχομένως θα ήταν πιο συμβατή προς το ταμπεραμέντο του … (Πρόκειται δε για Σύνταγμα εξαιρετικά προοδευτικό σε πολλά επίπεδα, που επέτρεψε στον Καραμανλή, όπως εκείνο του 1911 στον Βενιζέλο, όχι απλώς να προσφέρει θεσμική σταθερότητα στον τόπο, αλλά και να «εγκοιτώσει» σε θεσμικές οδούς τον διάχυτο κοινωνικοπολιτικό ριζοσπαστισμό της πρώτης μεταδικτατορικής περιόδου. Τελικώς δε, απεδείχθη, ίσως και λόγω του συναινετικού χαρακτήρα της θέσπισής του, αλλά και πολλών εκ των αναθεωρήσεών του, ο πλέον ανθεκτικός στον χρόνο Καταστατικός Χάρτης που απέκτησε ποτέ η χώρα μας.) Επιπρόσθετα…
Έκανε τη σχεδόν υπερβατική σύλληψη του προσανατολισμού της χώρας προς τη Δύση, ιδίως δε, την ευρωπαϊκή εκδοχή της Δύσης, την τότε ΕΟΚ, πολιτική σύλληψη την οποία υπηρέτησε με αταλάντευτη προσήλωση. Έτσι κατάφερε, μέχρι τη σχετικώς πρόσφατη ένταξη της Κροατίας, η πατρίδα μας να αποτελεί τη μοναδική διεύρυνση της ΕΟΚ/ΕΕ με μια μόνο χώρα… Αυτό, δε, το πέτυχε παρά την υστερική και μίζερη εναντίωση στην πολιτική και τον προσανατολισμό αυτόν όλων σχεδόν –πλην του ΚΚΕ εσωτερικού– των αντιπολιτευτικών δυνάμεων της εποχής. Κάποιες εξ αυτών, ωστόσο, αργότερα ζήτησαν τη …συνταγματική κατοχύρωση του «ανήκειν» της χώρας σε ό,τι τότε ονόμαζαν …«λάκκο λεόντων».
Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο πως, ο, κατά τον χαρακτηρισμό του Σπυρίδωνα Μαρκεζίνη, «ολοσχερώς απαίδευτος και άξεστος Μακεδών» πέτυχε το συγκεκριμένο αποτέλεσμα, κατακτώντας παράλληλα, σε προσωπικό επίπεδο, τον απεριόριστο σεβασμό των περισσότερων εκ των μεγάλων ηγετών του δυτικού κόσμου: Όλως χαρακτηριστική, εν προκειμένω, η …σχεδόν ερωτική επιστολή που του έστειλε, αποχωρώντας από το αξίωμά του, ο σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος Χέλμουτ Σμιθ, «υπήρξατε δάσκαλός μου» αναφέρει εκεί μεταξύ άλλων ο Γερμανός πολιτικός, στον οποίο –όταν ακόμη αυτός δήλωνε αρνητικός προς την ελληνική ένταξη– ο Σερραίος πρωθυπουργός, «αρπάζοντάς τον από τα χέρια», του είχε πει: «Είναι αδιανόητο να βρίσκεται στην ΕΟΚ η Γερμανία, που αιματοκύλησε δύο φορές την Ευρώπη, και όχι η Ελλάδα, που πάντα αγωνίστηκε για την ελευθερία».
Ακόμη, τελευταίο αλλά όχι έλασσον, μεταχειρίστηκε βέβαια με αυστηρότητα τους κινηματίες του 1967, ωστόσο ούτε επέλεξε να προσφύγει σε στρατοδικεία ούτε τη βαρβαρότητα της εφαρμογής της θανατικής ποινής θέλησε να αναβιώσει… Επιλογή σοφή, που έκανε πιθανότατα γιατί τον είχε σφραγίσει ο δικαστικός κανιβαλισμός του 1922.
Συγκεφαλαιώνοντας…
Ενδεχομένως το μόνο που θα μπορούσε να του προσαφθεί είναι η –παρορμητική;– έξοδος από το ΝΑΤΟ, αφού μετά την επιστροφή μας ουδέποτε ξαναβρήκαμε στο πλαίσιο της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας τις προ της αποχώρησης θεσμικές δυνατότητές μας. Ίσως υπήρξε η μόνη φορά που «άκουσε» και υπάκουσε τη φωνή του πεζοδρομίου… (Θα μπορούσε, όμως, κάποιος να δει την απόφαση αυτή και ως κίνηση αναγκαία, για να αποτραπεί η υπερχείλιση του ποταμού του ριζοσπαστισμού εκείνης της εποχής, που θα μπορούσε να οδηγήσει τότε σε «εκπορτογαλλισμό» της χώρας μας.)
Τέλος, πρέπει ακόμη να αναγνωριστεί, όχι προς έπαινο του Μακεδόνα πολιτικού, πως επί των ημερών του παρέμειναν διακρίσεις στον στρατό, με τους «ύποπτων φρονημάτων» κληρωτούς να μην τοποθετούνται σε «εθνικώς ευαίσθητες» θέσεις.
ΥΓ. Ασφαλώς στον ιστορικό απολογισμό του εξαιρετικά αρνητικό πρόσημο θεωρώ πως έχει η «όλως εθνοβλαπτική» στάση του στο Μακεδονικό ζήτημα, όπου συνεισέφερε και αυτός στην εθνική μας ονοματολαγν(ε)ία. Αυτό όχι μόνο κατά τη δική μου κρίση. Ως εθνοβλαπτική τη χαρακτήρισε, σε ιδιωτική συζήτηση που είχα μαζί του λίγο προ του θανάτου του, και ο Γεώργιος Ράλλης! Η σχετική στάση του, όμως, π.χ. το περιβόητο «δάκρυ για τη Μακεδονία μας», αφορά την προεδρική και όχι την πρωθυπουργική περίοδο της δημόσιας παρουσίας του, την οποία μελετάμε εδώ.
Θα ακολουθήσει αύριο το αφιέρωμα στον Γεώργιο Ράλλη.
