Για πολλούς συμπατριώτες μας υπήρξε ο ηγέτης που «έδωσε ψωμί στους Έλληνες», αυτός που νοιάστηκε για τον λαουτζίκο, ο άνθρωπος που έκλεισε οριστικά και ολοκληρωτικά τις πληγές του Εμφυλίου.
Η δική μου ματιά με οδηγεί ωστόσο στο αντίθετο συμπέρασμα. Πώς οι αρνητικές πλευρές του κατισχύουν, χωρίς να του αρνούμαι και θετικές συνεισφορές στον δημόσιο βίο της χώρας.
Ενδεικτικά, ξεκινώντας από τα θετικά. Θυμίζω την παραδοχή της Θάτσερ, που μάλιστα δεν τον «αγαπούσε» ιδιαίτερα, σύμφωνα προς την οποία «ήταν ανυπόφορος, αλλά πάντα κατάφερνε κάτι να αποσπά για τη χώρα του» (ιδίως στις διαπραγματεύσεις για διεύρυνση της ΕΟΚ. Προσθέτω το έντονο ευρύτερο αποτύπωμά του στη διεθνή σκακιέρα, αλλά και το ότι –παράλληλα βέβαια προς αναρίθμητους εκφραστές της ακραίας πολιτικής χυδαιότητας– έφερε στο προσκήνιο κάποιες από τις πιο ποιοτικές προσωπικότητες της λεγόμενης Δεύτερης, κατ’ άλλους Τρίτης, Ελληνικής Δημοκρατίας.
Από την άλλη όμως, για να πάμε στα αρνητικά, μεταξύ άλλων πρέπει να του προσαφθούν:
Η Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή μισθών και συντάξεων, αλλά και η συνταξιοδότηση «αντιστασιακών» σχεδόν αγέννητων επί Κατοχής, η συνακόλουθη άκρατη και υψηλότοτη κρατική δανειοληψία χάριν μιας άμετρης παροχολογίας κ.λπ. Επιλογές, δηλαδή, που υπονόμευσαν βάναυσα τη δημοσιονομική υγεία της χώρας, έχοντας σημαντική συμβολή στην επακολουθήσασα πτώχευση.
Βέβαια, μετά την εκλογική νίκη του, το 1985, έδειξε να αποκτά συναίσθηση της επερχόμενης δημοσιονομικής καταστροφής, επέδειξε δε, διάθεση εξυγιαντικής παρέμβασης με τον Σημίτη. Δεν φάνηκε, ωστόσο, να αντέχει το πολιτικό κόστος, αποτέλεσμα της γαλούχησης της κομματικής του βάσης στη δημοσιονομική ανεμελιά, έτσι γρήγορα επανήλθε στη χαζοχαρούμενη δημοσιονομία: «Τσοβόλα δόστα όλα».
Ακόμη…
Με τον ισοπεδωτισμό, την αναξιοκρατία και την κατάργηση κάθε αξιολόγησης και κάθε ουσιαστικής εποπτείας σε όλες σχεδόν τις περιοχές του δημόσιου τομέα, με την αναγνώριση του θράσους ως αξίας, την υπονόμευση της απαιτητικής παιδείας κ.ο.κ. αποσάθρωσε το σύστημα αξιών επί των οποίων είχε βασιστεί η ελληνική κοινωνία από συστάσεως του ανεξαρτήτου κράτους μας. Ίσως αλλοίωσε το DNA του Έλληνα!
Παράλληλα, δεν αρκέστηκε να καταργήσει απλώς τις διακρίσεις εις βάρος των έως τότε αποκλεισμένων. Δημιούργησε ένα πρωτόγνωρου βάθους και έντασης «πράσινο» κομματικό κράτος: Η τρομοκρατία των κλαδικών –ακόμη και κατά την περίοδο 1993-1995– ασκείτο μέχρι και επί των εντεταλμένων να τραβούν τα νήματα του νέου πασοκικού κράτους!
[Ένα εξαιρετικά χαρακτηριστικό παράδειγμα: Φίλος μου «πασόκος», διπλωμάτης του οικονομικού και εμπορικού κλάδου, επιφορτίστηκε από τον αρμόδιο υπουργό να κάνει κατά την κρίση του, αλλά «σύμφωνα προς το πνεύμα της εποχής», τις τοποθετήσεις των συναδέλφων του. Μου ανέφερε δε, δεκαετίες αργότερα, τις τύψεις του, επειδή μετέθεσε έναν καρδιοπαθή Γενικό Σύμβουλο στη Μόσχα, παρά τις εκκλήσεις και προειδοποιήσεις του ενδιαφερόμενου. Πλην ο συγκεκριμένος είχε την ατυχία να θεωρηθεί αντίπαλος, λόγω συγγένειας με σύζυγο στελέχους της ΝΔ, μετέπειτα υπουργού. Με αποτέλεσμα ο –προβλέψιμος– θάνατός του να στοιχειώνει ακόμη τον φίλο μου. Ο οποίος, όταν τον ρώτησα πώς μπόρεσε να κάνει κάτι τέτοιο, μου απάντησε: «Αν τον έβαζα σε καλό πόστο, θα με ξέσκιζαν οι κλαδικές του ΠΑΣΟΚ»…]
Επιπρόσθετα, ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν δίστασε να χαρακτηρίσει «υπόδειγμα δημοσιογραφίας» την Αυριανή. Συμπεριέλαβε μάλιστα ένα εκ των δύο αδελφών Κουρή στην κοινοβουλευτική ομάδα του.
«Έτι μάλλον», ουδέποτε δίστασε να δώσει χτυπήματα «κάτω από τη μέση»: Π.χ. όταν η Αυριανή δημοσίευσε μια φωτογραφία του Μητσοτάκη, εμφανίζοντάς τον με δύο άνδρες των γερμανικών δυνάμεων κατοχής –φωτογραφία χαλκευμένη από την ανατολικογερμανική Στάζι, όπως αποκάλυψαν στελέχη της μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος– ο γιος του «Γέρου της Δημοκρατίας» υιοθέτησε ανενδοιάστως, τον χαρακτηρισμό «ο φίλος των Ναζί»!
Δεν δίστασε, επίσης, να εισαγάγει την κατά την ιστορική εμπειρία καταστροφική για τον τόπο πλήρη αναλογική. Όχι όμως –παρά τις δεσμεύσεις του– του 1985, αλλά κατά τις παραμονές των εκλογών του 1989: μόλις διεπίστωσε την αρνητική προς το κόμμα του λαϊκή διάθεση.
Τέλος, δεν νομίζω –μολονότι ατομικά ο ίδιος ο Ανδρέας δεν εθεωρείτο εξαιρετικά διψασμένος για πλούτη– άλλου πρωθυπουργού τόσοι συνεργάτες, μέλη του στενού εξουσιαστικού κύκλου, ακόμη και αντιπρόεδροι, να έχουν διωχθεί για χρηματισμό ή αθέμιτο πλουτισμό!
Οπωσδήποτε, πάντως, διαφορετικό πρόσωπο έδειξε κατά την τελευταία, τη μετά το 1993, πρωθυπουργική θητεία του: Η φράση που χαρακτηρίζει αυτόν τον «ύστατο» Ανδρέα –κάπως αμαυρωθέντα, ωστόσο, από το περιβάλλον που είχε συγκεντρώσει γύρω του η ίσως όχι ιδιαίτερα ψηλής νοημοσύνης ή παιδείας τρίτη σύζυγός του– είναι: «ή η Ελλάδα θα εξαφανίσει το χρέος ή το χρέος θα εξαφανίσει την Ελλάδα».
Επίσης, όμως, νομίζω πως, από τη συγκεκριμένη περίοδο, πρέπει να του πιστωθεί το ότι, παρά τα προηγηθέντα, αρνήθηκε να μετατρέψει τη χώρα σε ένα απέραντο δικαστήριο, «γλυτώνοντας» έτσι τον Μητσοτάκη από τις δικαστικές περιπέτειες λόγω Μαυρίκη.
Ωστόσο, και σε αυτή τη «καλή» περίοδό του δεν βρήκε τη δύναμη να συγκρουστεί, προς εθνικό όφελος, με το «πεζοδρόμιο», αλλά αντίθετα συνέβαλε στον –περαιτέρω– εγκλωβισμό της χώρας στο ζήτημα του ονόματος της «ακατανόμαστης» βόρειας γείτονος…
Ωστόσο, δεν θα έπρεπε να κλείσει το κείμενο αυτό, χωρίς μνεία της καθοριστικής συνεισφοράς του, ήδη από την πρώτη κυβερνητική του περίοδο, στην εκρίζωση μεσαιωνικών υπολοίπων στο οικογενειακό και το ποινικό δίκαιό μας («ο ανήρ είναι η κεφαλή της οικογενείας», το αξιόποινο της μοιχείας κ.ο.κ.)
Τέλος, μόνο μια εξαιρετικά ισχυρή προσωπικότητα θα μπορούσε να συμβάλει τόσο καθοριστικά στη διαμόρφωση ενός πλήρως δικομματικού συστήματος, που και πολιτική σταθερότητα έφερε στη χώρα και τον σταλινικό κομμουνισμό περιθωριοποίησε…
Ακολουθεί αύριο το αφιέρωμα στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη.
*Ο καθηγητής Θανάσης Διαμαντόπουλος είναι συγγραφέας του έργου «Ελευθέριος Βενιζέλος, Πλαστουργός Ιστορίας, ο άνθρωπος, ο θρύλος, το πολιτικό αποτύπωμα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Είναι επίσης συγγραφέας του έργου «Το πολιτικό Σύστημα των ΗΠΑ, Ένας ιδιόρρυθμος δικομματισμός», που εξεδόθη το 2012 από τις εκδόσεις Πατάκη.
