«Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου» παραδίδεται στη θέα του κοινού μόλις αυτό περάσει το κατώφλι της Δημοτικής Πινακοθήκης Μεσολογγίου και υψώσει λίγο το βλέμμα του. Μπορεί να τον παρατηρήσει από κοντά καθώς ανεβαίνει τα σκαλιά για να μεταβεί στον πρώτο όροφο του κτιρίου, εστιάζοντας στο πώς ο Ευγένιος Ντελακρουά (1798-1863) είχε απεικονίσει την προσωποποίηση της ηρωϊκής Ελλάδας.
Ο πίνακας που παρατηρεί το κοινό στη Δημοτική Πινακοθήκη είναι αντίγραφο, ο αυθεντικός πίνακας έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα το επόμενο έτος επ αφορμής της συμπλήρωσης των 200 χρόνων από την Έξοδο του Μεσολογγίου και στο πλαίσιο επετειακών δράσεων. Αν μη τι άλλο, ένα σημαντικό εικαστικό γεγονός για την πόλη του Μεσολογγίου και ολόκληρη τη χώρα καθώς ο διάσημος αυτός πίνακας θα έρθει για πρώτη φορά στην Ελλάδα από το Μουσείο Καλών Τεχνών του Μπορντώ.
Στο Μεσολόγγι, θα φιλοξενηθεί στο Ξενοκράτειο Αρχαιολογικό Μουσείο, στο πλαίσιο της περιοδικής έκθεσης «Η Έξοδος του Μεσολογγίου στον καμβά του Delacroix», από τα μέσα Μαρτίου έως τα τέλη Νοεμβρίου 2026. «Η προετοιμασία της δράσης έχει ξεκινήσει από την πλευρά του υπουργείου Πολιτισμού περίπου ένα χρόνο πριν και πλέον ξεκινά η φάση της υλοποίησης της έκθεσης, ώστε να υποδεχθούμε με τεράστια συγκίνηση το σπουδαίο και εμβληματικό για το Μεσολόγγι έργο στις αρχές του 2026», όπως αναφέρει σε σχετική ανακοίνωσή της η Εφορεία Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας.
Λήψη από το Ξενοκράτειο Αρχαιολογικό Μουσείο. Πηγή φωτ.: Εφορεία Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδας/ efaaitl.gr/
Η παρουσία του αυθεντικού πίνακα του Ντελακρουά, στο Μεσολόγγι, προσδίδει βαρύνουσα συμβολική και πολιτιστική αξία στους εορτασμούς της πόλης. Υπαγόμενος στη δραματικότητα του ρομαντικού κινήματος, ο πίνακας απεικονίζει τα ερείπια του Μεσολογγίου επάνω στα οποία στέκεται όρθια ως γυναικεία φιγούρα η Ελλάδα, να φορά αντίστοιχη παραδοσιακή φορεσιά, ξεκούμπωτη στο στήθος – ένα σημείο τρωτό. Το σώμα της είναι στραμμένο στο κοινό με τα χέρια σε στάση απόγνωσης, όχι όμως το βλέμμα της καθώς το πρόσωπό της είναι σε τρία τέταρτα στραμμένο προς τα αριστερά.
Η αρμονική σύνδεση των χρωμάτων «ταξιδεύει» τη ματιά μας: από την πορφυρή φορεσιά του εχθρού στις πορτοκαλοκίτρινες αποχρώσεις των ερειπίων, από το ελάχιστα διακριτό πορφυρό της προσωποποιημένης Ελλάδας στην εσωτερική πλευρά της ενδυμασίας της και στο υπόδημά της έως την κόκκινη απόχρωση της ενδυμασίας που μόλις διακρίνεται από το χέρι ενός αγωνιστή ο οποίος έχει καταπλακωθεί από τα ερείπια.
Το άψυχο χέρι του αγωνιστή στραμμένο προς τα ερείπια συνάδει με την καταπάτηση της ελπίδας. Στην ίδια ευθεία, το κάρφωμα της σημαίας του εχθρού στο έδαφος υποδηλώνει την κατάκτηση. Το τοπίο στον πίνακα είναι καταπλακωμένο από ερείπια, το αίμα των αγωνιστών πολύ, τόσο που διακρίνεται ακόμη και πάνω στα βράχια. Όπως οι σταγόνες αίματος που διακρίνουμε στο κάτω και κεντρικό μέρος του πίνακα, πλησίον της υπογραφής του Ντελακρουά. Η ηρωϊκότητα που κατέγραψε ο Γάλλος ρομαντικός ζωγράφος, φέρνει στη θύμηση τον στίχο του Διονυσίου Σολωμού για το Μεσολόγγι: «τα μάτια μου δεν είδαν τόπον ενδοξότερον από τούτο αλωνάκι» («Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», Σχεδίασμα Α’).
Ευγένιος Ντελακρουά, «Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου» (1826), ελαιογραφία σε καμβά, 208x147 εκ.. Τμήμα του έργου στην κεντρική φωτ.
Υπενθυμίζεται ότι ο πίνακας δημιουργήθηκε το 1826, τη χρονιά της Εξόδου του Μεσολογγίου. Στο μεταξύ, οι σφαγές στο Μεσολόγγι το 1825-1826 είχαν ευαισθητοποιήσει ιδιαίτερα το γαλλικό κοινό και τους διανοούμενους, που διοργάνωναν αρκετές επιτροπές και εκδηλώσεις για την υποστήριξη των πληγέντων.
Ειδικότερα, όλη τη δεκαετία του 1820, μέσα από τα παρισινά Σαλόν αλλά και άλλες εκθέσεις το θέμα του φιλελληνισμού ήταν κυρίαρχο, με αποκορύφωμα την έκθεση στην γκαλερί Lebrun το 1826 προκειμένου να μαζευτούν έσοδα για την υποστήριξη των επιζώντων από τις μάχες. Μεταξύ άλλων, o Ευγένιος Ντελακρουά είχε παρουσιάσει στην γκαλερί «Lebrun» το έργο «Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου» (1826, ελαιογραφία σε καμβά, 208x147 εκ.).
Όπως είχαμε αναφέρει στο σημείωμά μας Μία πινελιά για το ’21, πλην του Ντελακρουά, όσα άφηναν στο διάβα τους οι Οθωμανοί καθώς και τη γενναιότητα των Ελλήνων, αποτύπωσαν, επίσης από τους ξένους καλλιτέχνες, οι Άρι Σέφερ, Εμίλ ντε Λανσάκ, Λουδοβίκι Λιπαρίνι, Λούντβιχ φον Σβαντχάλερ και Πέτερ φον Ες, μεταξύ άλλων. Όπως γνωρίζουμε, από τους Έλληνες, βασικότερος εκπρόσωπος της ιστορικής ζωγραφικής του απελευθερωτικού αγώνα ήταν ο Θεόδωρος Βρυζάκης, με πίνακες όπως «Η Ελλάς Ευγνωμονούσα» (1858), «Η Έξοδος του Μεσολογγίου» (1853), «Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλογεί τη σημαία της Επανάστασης» (1865).
Εμίλ ντε Λανσάκ (1803-1890), «Επεισόδιο από την έξοδο του Μεσολογγίου» (1828), ελαιογραφία σε καμβά, 2x2,38 μ.
Οι μεν με έμφαση στην προσπάθεια να αποτιναχθούν από τον τουρκικό ζυγό, οι δε στο σφαγιασμό και τη γενναιότητα των Ελλήνων, με ψήγματα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Διότι οι συμβολισμοί που αποτυπώθηκαν στους πίνακες ήταν πλούσιοι. Ένας από αυτούς, «η σύγκρουση ανάμεσα στον πολιτισμό –που ούτως ή άλλως καταγόταν από τους αρχαίους Έλληνες– και στη βαρβαρότητα των ''άπιστων'' Τούρκων», όπως σημειώνει ο Ντέιβιντ Μπλέινυ Μπράουν στο βιβλίο του «Ρομαντισμός» (εκδ. «Καστανιώτη», 2004, σελ. 285).
Η βαρβαρότητα υποκινεί την επέκταση και τον σφαγιασμό. Τότε, όπως και σήμερα, και σε κάθε παρόν, η Τέχνη ευαισθητοποιεί, χαράζει τη δική της Ιστορία πλάι σε εκείνη των υπολοίπων γεγονότων. Η Τέχνη υπενθυμίζει πως η φύση του πολέμου είναι αδηφάγα και ο άνθρωπος τρωτός – κάτι που οφείλουμε να θυμόμαστε και για τους πολέμους που διεξάγονται σήμερα.
