Η κολοσσική Κόρη της Θήρας προκαλεί το δέος του επισκέπτη για τη μοναδικότητα και το μέγεθός της (2,48 μ. ύψος), υπαίτιο για την ανύψωση της ματιάς ώστε να «ρουφήξει» κάθε λεπτομέρεια του αγάλματος από λευκό ναξιώτικο μάρμαρο. Την προσοχή κεντρίζουν οι πλεξούδες και το δέσιμο του σχοινιού στο πίσω μέρος της κόμης που έρχεται σε αρμονικό διάλογο με τις κάθετες γραμμώσεις του ενδύματος επίσης στο πίσω μέρος του αγάλματος.
Σε αντίθεση με το πίσω μέρος της κολοσσικής Κόρης, στο μπροστινό, το κοινό μπορεί να διακρίνει – δίχως ωστόσο λεπτομέρεια – την άκρη των δαχτύλων των ποδιών. Η ματιά μένει επίσης στη λεπτομέρεια του δεξιού χεριού το οποίο είναι ακουμπισμένο στο σημείο του στήθους.
Μαρμάρινο άγαλμα κολοσσικής Κόρης, 600 – 575 π.Χ. (;). Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας, 790. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα σχεδόν ακέραια αρχαϊκά αγάλματα, το οποίο μάλιστα εκτίθετο για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, στο πλαίσιο της πανκυκλαδικής, εμβληματικής έκθεσης «Κυκλαδίτισσες: Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων». Όπως είχαμε αναφέρει στο σημείωμά μας Οι Κυκλαδίτισσες στην Αθήνα, η έκθεση, υπό τη διοργάνωση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και του υπουργείου Πολιτισμού δια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, είχε διάρκεια στην Αθήνα από τις 12 Δεκεμβρίου 2024 έως τις 4 Μαΐου 2025.
Μπορεί η έκθεση να ολοκληρώθηκε, ωστόσο, άφησε πίσω της έναν δίτομο κατάλογο με δοκίμια μελετητών και εκτενή λήμματα των αντικειμένων της έκθεσης, καθώς και την υπόσχεση ενός εκ των σημαντικότερων γεγονότων πολιτισμού για το καλοκαίρι: οι «Κυκλαδίτισσες» θα μεταφερθούν στη Σαντορίνη όπου θα εγκαινιάσουν το ανακαινισμένο Μουσείο Θήρας στις 20 Ιουνίου 2025. Σε συνδιοργάνωση με τον Δήμο Θήρας, η έκθεση θα ανοίξει για το κοινό στις 21 Ιουνίου με διάρκεια μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 2025, δίδοντας έτσι την ευκαιρία στους κατοίκους αλλά και τους επισκέπτες του κυκλαδίτικου νησιού, να δουν στιγμές της ιστορίας των γυναικών των Κυκλάδων από την αρχαιότητα μέχρι και τον 19ο αιώνα.
Όψη της έκθεσης «Κυκλαδίτισσες: Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων» στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Η θέση των γυναικών στις νησιωτικές κοινωνίες –μέσα από μικρές ή μεγαλύτερες «ανείπωτες» ιστορίες που μας αφηγούνται οι ίδιες, είτε μέσα από τα λόγια τους είτε μέσα από τα υλικά τους κατάλοιπα, σχεδόν πάντα όμως μέσα από τα μάτια των ανδρών της εποχής τους– ξετυλίγεται μέσα από περίπου 180 εκθέματα, προερχόμενα από όλα σχεδόν τα μουσεία και τις αρχαιολογικές συλλογές των κυκλαδίτικων νησιών, και χρονολογούνται από την πρώιμη προϊστορία μέχρι και τη γέννηση του ελληνικού κράτους.
Εκτός από την κολοσική Κόρη της Θήρας, ξεχωρίζουν η μνημειακών διαστάσεων τοιχογραφία (μήκους σχεδόν 4 μ.) με τρεις γυναίκες στο «άδυτο» («Λατρεύτριες») από την Ξεστή 3 του Ακρωτηρίου της Θήρας (περ.1600 π.Χ.) καθώς και το ελληνιστικό άγαλμα της Ελαφηβόλου Αρτέμιδος από τη Δήλο. Αυτά, καθώς και τα υπόλοιπα εκθέματα, φέρνουν στο φως άγνωστους ρόλους των γυναικών στο πέρασμα του χρόνου και πώς οι ρόλοι αυτοί επηρεάστηκαν από τη νησιωτικότητά τους. Αφορούν σε στιγμές και ιστορίες στον δημόσιο βίο όσο και στην ιδιωτική σφαίρα, στην κοινωνική, πολιτική, θρησκευτική και οικογενειακή ζωή.
Τοιχογραφία με Γυναίκες στο «άδυτο» («Λατρεύτριες») από την Ξεστή 3 του Ακρωτηρίου της Θήρας, περ.1600 π.Χ. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Μαρμάρινο άγαλμα Αρτέμιδος Ελαφηβόλου, Ύστερη Ελληνιστική εποχή. Αρχαιολογικό Μουσείο Δήλου, Α00449 © Υπουργείο Πολιτισμού. Φωτογραφία: Ανδρέας Σαντρουζάνος
Ρόλοι που πρωταγωνιστούν στην έκθεση είναι θεότητες και μητέρες, ιέρειες, εταίρες, έμποροι, μαχήτριες, διανοούμενες, θρηνωδοί, μάγισσες και μετανάστριες. Παρά τον πανδαμάτωρα χρόνο, ορισμένοι από αυτούς τους ρόλους υφίσταται ακόμη, υπογραμμίζοντας την πολυπλοκότητα αλλά και τη δύναμη της γυναικείας φύσης. Όσο για τη μεταφορά της έκθεσης, από την Αθήνα στη Θήρα, θα μπορούσε να ιδωθεί κι ως ένα νοητό ταξίδι από το «τώρα» στο «τότε» και ξανά στο «τώρα» καθώς και ως φόρος τιμής σε έναν από τους μεγαλύτερους πολιτισμούς της αρχαιότητας.
Γενική άποψη της έκθεσης «Κυκλαδίτισσες: Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων», στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Φωτ.:Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Υπενθυμίζω, ότι η έκθεση «Κυκλαδίτισσες: Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων» αποτελεί την πρώτη κοινή δράση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, σε εφαρμογή του Μνημονίου Συνεργασίας που υπογράφτηκε (17/05/2024) από την υπουργό Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, και την Πρόεδρο και Διευθύνουσα Σύμβουλο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, Σάντρα Μαρινοπούλου, με στόχο τη μελέτη, ανάδειξη και προβολή του κυκλαδικού πολιτισμού στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Όπως είχαμε αναφέρει, εδώ, στην έκθεση, εκτός από τα μαρμάρινα κυκλαδικά ειδώλια της πρωτοκυκλαδικής περιόδου του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, παρουσιάζονται εκθέματα από τις συλλογές της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, αλλά και εκθέματα από το Μουσείο Κανελλοπούλου, το Επιγραφικό Μουσείο Αθηνών, την Εφορεία Παλαιοναθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας, σημαντικά Ιδρύματα και ιδιωτικές συλλογές.
Γενική άποψη της έκθεσης «Κυκλαδίτισσες: Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων», στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Φωτ.:Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Επιμελητές της έκθεσης είναι ο Δρ Δημήτρης Αθανασούλης, Διευθυντής Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και οι Επιστημονικοί Διευθυντές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Δρ Παναγιώτης Ιωσήφ, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Radboud της Ολλανδίας και Δρ Ιωάννης Φάππας, Επίκουρος Καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
«Κυκλαδίτισσες: Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων», Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας, 21 Ioυνίου - 31 Οκτωβρίου 2025
Κεντρική φωτ.: Μαρμάρινο άγαλμα κολοσσικής Κόρης από τη Θήρα, 600-575 π.Χ. (;) Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
