Η ματιά τείνει να αναζητεί την άλλη ματιά, ομοίως και στη φωτογραφία. Σε εκείνη του Αλεξανδρινού ποιητή, Κωνσταντίνου Π. Καβάφη (29 Απριλίου 1863- 29 Απριλίου 1933) η ματιά μας συναντάται με τη στοχαστική του μορφή και την ευαισθησία των ματιών πίσω από τα κοκάλινα γυαλιά οράσεώς του. Αποτελούν το αντικείμενο εκείνο που έγινε «μάρτυρας» της διαδικασίας της ποιητικής δημιουργίας του κατόχου τους, όταν εκείνος ξάπλωνε τις λέξεις στις αράδες συνθέτοντας στίχους ώσπου να οικοδομηθεί κάθε ποίημα.
Δεκάδες οι τίτλοι των ποιημάτων που είχαν καθρεφτιστεί στον φακό των γυαλιών του, επαναλαμβανόμενες οι κινήσεις των δαχτύλων του καθώς ένδυαν με μελάνι τις λευκές σελίδες. Καμώνοντάς τες, στην αιωνιότητα, με στίχους όπως «Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο, πρέπει/ να ’σαι υπερήφανος κι ευτυχισμένος./ Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·/ τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα./ Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο/ πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει./ Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο/ πρέπει με το δικαίωμά σου να ’σαι/ πολίτης εις των ιδεών την πόλι» από το ποίημά του «Το πρώτο σκαλί» (1899) που αφορά στην ποιητική δημιουργία.
Ο Κ. Π. Καβάφης φωτογραφημένος στην Αλεξάνδρεια (χ.χ.). Πηγή φωτ.: Wikipedia/ Creative Commons
Έχοντας διασχίσει τη σκάλα της Ποίησης και αποτελώντας κι ο ίδιος –συνυποδηλωτικά– μέσα από το έργο του, τη σκάλα που συνδέει τον πνευματικό με τον γήινο κόσμο, άφησε παρακαταθήκη εντασσόμενη στα φιλοσοφικά, στα ιστορικά και στα αισθησιακά ποιήματα τα οποία με τη σειρά τους ενέπνευσαν ζωγράφους κι άλλους ομότεχνους.
Υπογραφή του Κ. Π. Καβάφη από το χειρόγραφο ποίημά του «Φωνές». Πηγή φωτ.: Wikipedia/ Creative Commons
Η συνομιλία των τεχνών δεν έπαψε να αποτελεί ζητούμενο, αποτελεί δε, δημιουργικό διάλογο και ενσωματώνει τον παλμό κάθε εποχής αναφορικά με τα εκφραστικά μέσα. Με το ερώτημα πώς συνομιλούν σύγχρονοι δημιουργού της εικόνας και του ήχου με τον Αλεξανδρινό ποιητή και το έργο του και με αφορμή την επέτειο (29/04) γέννησης του ποιητή, επτά ταινίες μικρού μήκους και ένα ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του, διατίθενται προς παρακολούθηση στο κανάλι της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση (Onassis Channel) στο YouTube και στο onassis.org, υπό τη θεματική ενότητα «Κ. Π. Καβάφης: 162 χρόνια από τη γέννησή του σε 120 λεπτά».
Το κοινό μεταφέρεται στο σύμπαν του Κ. Π. Καβάφη μέσα από δύο αναθέσεις του Ιδρύματος Ωνάση για τη διαχρονική επιρροή του ποιητή σε σύγχρονους δημιουργούς. Ιστορίες αγάπης, απώλειας και επιθυμίας τοποθετούν τον Καβάφη στο σήμερα και το αύριο στο ντοκιμαντέρ «Eternal Desires: Ο κόσμος του Κ. Π. Καβάφη, από την Αλεξάνδρεια στη Νέα Υόρκη» σε σκηνοθεσία Χρήστου Σαρρή. Παράλληλα, η κινηματογραφική δύναμη της γλώσσας του Κ. Π. Καβάφη παρουσιάζεται μέσα από μια σειρά ταινιών μικρού μήκους, στο πλαίσιο της ενότητας «Visual Cavafy». Laurie Anderson, Julianne Moore, Taylor Mac, και πολλοί ακόμα σπουδαίοι καλλιτέχνες μπαίνουν στο καβαφικό σύμπαν και αναζωπυρώνουν με τη δική τους ματιά και πνοή τα ποιήματά του.
Στιγμιότυπο από το «Voices». Πηγή φωτ.: Στέγη Ιδρύματος Ωνάση
Μετά την απόκτηση του αρχείου Καβάφη το 2012, την ψηφιοποίηση και το άνοιγμά του σε κοινό και ερευνητές το 2019, την εγκαινίαση ενός νέου χώρου για το Αρχείο Καβάφη στη Φρυνίχου 16Β στην Πλάκα, το 2023, που στεγάζει το φυσικό αρχείο και τη βιβλιοθήκη του ποιητή, μια συλλογή προσωπικών του αντικειμένων αλλά και έργα τέχνης με αναφορές στον ίδιο, το Ίδρυμα Ωνάση παρουσίασε στη Νέα Υόρκη ένα φεστιβάλ για τον Καβάφη, το Archive of Desire, τον Απρίλιο και τον Μάιο του 2023. Με αυτή την αφορμή, δημιουργήθηκε η σειρά Visual Cavafy που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο New Museum της Νέας Υόρκης.
Το ίδιο φεστιβάλ αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και για το ντοκιμαντέρ «Eternal Desires: Ο κόσμος του Κ. Π. Καβάφη, από την Αλεξάνδρεια στη Νέα Υόρκη», σε παραγωγή του Onassis Culture και σκηνοθεσία του Χρήστου Σαρρή, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην ψηφιακή πλατφόρμα All Arts του αμερικανικού δικτύου PBS, νωρίτερα τον Απρίλιο του 2025.
Στιγμιότυπο από την ταινία της Εύης Καλογηροπούλου, «Αλεξάνδρεια». Πηγή φωτ.: Στέγη Ιδρύματος Ωνάση
Αναμφίβολα, το έργο του μεγάλου Αλεξανδρινού θα συνεχίσει να εμπνέει. Ανακαλούμε το πορτραίτο (παρακάτω φωτ.) του φιλοτεχνημένο από τον υπερρεαλιστή ζωγράφο και ποιητή Νίκο Εγγονόπουλο, που από το 2013 αποτελεί μέρος του Αρχείου Καβάφη. Με αναφορές στην τέχνη της αγιογραφίας, το έργο δημιουργήθηκε το 1948, απεικονίζει τον ποιητή κατά την τελευταία περίοδο της ζωής του. Σοβαρά άρρωστος ο Κ.Π. Καβάφης, είχε εντούτοις «μια φλόγα μέσα του, αυτή τη θεϊκή φλόγα» που θα οδηγήσει τον Εγγονόπουλο στην απόφαση να τον απαθανατίσει μέσα από τη ζωγραφική του.
Πορτραίτο του Κ. Π. Καβάφη, φιλοτεχνημένο από τον Νίκο Εγγονόπουλο. Τμήμα του έργου στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος σημειώματος. Πηγή φωτ.: Facebook/ Ίδρυμα Ωνάση / Onassis Foundation
* Περισσότερα για την οικία του Κ. Π. Καβάφη στην Αλεξάνδρεια που αποκαταστάθηκε πλήρως από το Ίδρυμα Ωνάση σε συνεργασία με το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, στο σημείωμά μας Ο Κ. Π. Καβάφης μας «καλωσορίζει» στην Αλεξάνδρεια.
