Η παραπάνω εικόνα εκτυλίσσεται κοντά στη φύση και ενέχει μία αντιστροφή: δεν ταΐζει η μητέρα το παιδί ως είθισται, αλλά το παιδί τη μητέρα. Το πρόσωπο του μικρού κοριτσιού αποστρέφεται το κοινό και με παιχνιδιάρικη διάθεση ανοίγει το στόμα της μητέρας με το ένα του χέρι και με το άλλο κρατά ένα κουτάλι. Το πρόσωπό της είναι μεν αυστηρό αλλά προσηλωμένο στις κινήσεις της κόρης της, η οποία αποτελεί –και ζωγραφικά– μία προέκταση της μητέρας της. Αμφότερες με φόρεμα και μαλλιά σχετικά κοντά: της κόρης κοντοκουρεμένα με καστανές μπούκλες, της μητέρας πιθανόν πιασμένα σε χαμηλό κότσο καθότι δεν είναι διακριτό το πίσω μέρος του κεφαλιού της.
Οι φιγούρες είναι τοποθετημένες σε ένα ξύλινο κιόσκι που δίνει την εντύπωση ότι αγκαλιάζει την τρυφερή στιγμή. Στοιχεία της φύσης συνομιλούν με την ανθρώπινη φύση στην οποία εμπεριέχεται η επιθυμία της ανακάλυψης, ειδεμή η επιθυμία των παιδιών να αναζητήσουν, να μάθουν, όπως έχει αποδοθεί στον πίνακα που περιγράψαμε. Τιτλοφορείται «Αντιστροφή των ρόλων» (1892) και φέρει την υπογραφή του Γεώργιου Ιακωβίδη (1853-1932), ενός εκ των κυριότερων εκπροσώπων της Σχολής του Μονάχου.
Τα πρόσωπα της μητέρας και του παιδιού είναι κυρίαρχα στις ζωγραφικές συνθέσεις του Ιακωβίδη. Εκείνο δε, που χαρακτηρίζει τις προσωπογραφίες των μητέρων με τα παιδιά τους είναι η αυστηρότητα και η ψυχρότητα του ακαδημαϊκού ρεαλισμού, καθώς και η άκρως επιμελημένη φροντίδα της ενδυμασίας των προσώπων, όπως παρατηρούμε και στη γνωστή στους περισσότερους σύνθεση «Τα πρώτα βήματα» (1892) του ίδιου ζωγράφου. Θα μπορούσε να λεχθεί ότι συνάδει με την «Αντιστροφή των ρόλων», στο βλέμμα το οποίο δεν αποτραβιέται: οι ζωγραφικές φιγούρες στους δύο πίνακες έχουν το βλέμμα τους προσηλωμένο στη μικρή ανθρώπινη ύπαρξη που κάνει τα πρώτα της βήματα στον κόσμο.
Ιακωβίδης Γεώργιος (1853 - 1932), «Τα πρώτα βήματα» (1892), Λάδι σε μουσαμά, 140 x 110 εκ. Συλλογή Ιδρύματος Ε. Κουτλίδη. Πηγή φωτ.: Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου
Μία άλλη μητρική φιγούρα, η γιαγιά, κρατά και συνάμα παρατηρεί το ξανθόμαλλο μωρό που διασχίζει τη μικρή απόσταση επάνω σε ένα ξύλινο τραπέζι. Μια αγκαλιά θα το υποδεχτεί, εκείνη της μεγαλύτερης αδερφής του. Εν προκειμένω, ο Ιακωβίδης υπενθυμίζει ότι η φροντίδα και η αγάπη είναι διάχυτη σε κάθε βήμα του μωρού, και όταν αυτό μεγαλώνει με την πάροδο του χρόνου, με μία σημείωση για την προσοχή που επίκειται: το προσηλωμένο βλέμμα στη νέα ύπαρξη.
«Η σχέση της μητέρας και του παιδιού είναι από την ίδια της τη φύση σχέση ανισότητας. Ο ένας έχει ανάγκη απ’ όλη τη βοήθεια και ο άλλος την προσφέρει. Γι’ αυτόν τον αλτρουιστικό και ανιδιοτελή χαρακτήρα της, η μητρική αγάπη έχει θεωρηθεί σαν το ανώτερο είδος της αγάπης και ο πιο ιερός συναισθηματικός δεσμός. Φαίνεται, ωστόσο, πως το πραγματικό κατόρθωμα της μητρικής αγάπης βρίσκεται όχι στην αγάπη της μητέρας για το νήπιο αλλά στην αγάπη της για το παιδί που μεγαλώνει», παραθέτω για τη μητρική αγάπη από το βιβλίο «Η τέχνη της αγάπης» (εκδ. «Μπουκουμάνης») του Έριχ Φρομ με αφορμή τη Γιορτή της Μητέρας ή την Ημέρα της Μητέρας που τιμάται κάθε χρόνο τη δεύτερη Κυριακή του Μαΐου. Ημέρα που αποτελεί μία μόνο αφορμή για να αναφερθούμε στη μητέρα· πρόσωπο υψίστης σημασίας και καθοριστικής συμβολής στη διαμόρφωσή μας ως οντότητες, δε χρειάζεται τιμητικές ημέρες για να κεντρίσει την προσοχή μας.
Γεώργιος Ιακωβίδης, «Αντιστροφή του ρόλου» (1892, τμήμα του έργου στην κεντρική φωτ.)
Οι στιγμές είναι πολύτιμες –μία σταγόνα στον ωκεανό– και αναγκαίες. Καθώς, «κι ένα τέταρτο μητέρας/ αρκεί για δέκα ζωές, και πάλι κάτι θα περισσέψει./ Που να το ανακράξεις/ σε στιγμή μεγάλου κινδύνου» (Οδ. Ελύτης) ακόμη κι αν το ψυχικό απόθεμα που προσφέρει η μητρική αγάπη είναι ανεξίτηλο.
