Η επόμενη μέρα της Ουκρανίας μέσα από το σχέδιο Τραμπ: τις πλέον μαξιμαλιστικές απαιτήσεις της Ρωσίας φαίνεται να ενσωματώνει το αμερικανικό σχέδιο 28 σημείων για τον τερματισμό του πολέμου, επισημαίνει ο αμυντικός αναλυτής Λάζαρος Καμπουρίδης σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Liberal και την Ευαγγελία Μπίφη. Οι άξονες του σχεδίου, ο πλήρης παραγκωνισμός της Ευρώπης από τις κρίσιμες διαβουλεύσεις και η εξαιρετικά επισφαλής θέση του Βολοντίμιρ Ζελένσκι βρίσκονται στο επίκεντρο της ανάλυσής του.
Ο κ. Καμπουρίδης, αντιστράτηγος ε.α. και συνεργάτης του αμερικανικού Ινστιτούτου Defense and Foreign Affairs, δηλώνει πως πρόκειται για ένα σχέδιο βαθιά ταπεινωτικό για την Ουκρανία και, παράλληλα, για μια διαδικασία που εκθέτει πολιτικά την Ευρώπη, παρά την τεράστια οικονομική, στρατιωτική και τεχνολογική στήριξη που έχει παράσχει στο Κίεβο.
Οι αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας είναι και το μόνο θετικό στοιχείο του σχεδίου που αντικατοπτρίζει τη βιασύνη της προεδρίας Τραμπ να κλείσει το μέτωπο του πολέμου - τα υπόλοιπα σημεία συνιστούν μια δραστική συρρίκνωση της ουκρανικής κυριαρχίας, της άμυνας και της πολιτικής αυτονομίας της χώρας.
Όσο για το ζήτημα της ρωσικής απειλής, ο Λάζαρος Καμπουρίδης εκτιμά ότι δεν υφίσταται πραγματικός κίνδυνος για ευρωπαϊκές χώρες, καθώς μία σύγκρουση με συμβατικά μέσα με το ΝΑΤΟ θα ήταν αδύνατο να την αντέξει στρατιωτικά η Μόσχα, κάτι που φάνηκε και από τις αδυναμίες που ανέδειξε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Κάνει λόγο για λανθασμένη εκτίμηση και μία στρεβλή εικόνα που έχει πηγάσει κυρίως από τις χώρες της Βαλτικής, την Πολωνία και ορισμένα κράτη της Κεντρικής Ευρώπης.
Ακολουθεί το κείμενο της συνέντευξης
Κύριε Καμπουρίδη, πώς «μεταφράζεται» για την Ουκρανία το σχέδιο 28 σημείων του Ντόναλντ Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου;
Εφόσον ισχύουν όλα όσα παρουσιάζονται -και φαίνεται ότι ισχύουν- πρόκειται για ένα ταπεινωτικό σχέδιο για την Ουκρανία, το οποίο και θα επιφέρει πολιτικές ανατροπές στη χώρα. Η μεγάλη κερδισμένη είναι η Ρωσία και η μεγάλη χαμένη είναι η Ουκρανία - αλλά και η Ευρώπη.
Είναι χαρακτηριστικός ο παραγωνισμός της Ευρώπης στη διαδικασία της συνομιλίας Τραμπ-Πούτιν για τη διαμόρφωση του τελικού, αν θα μπορούσαμε να το θέσουμε έτσι, σχεδίου. Και θα πρέπει να πούμε ότι αυτό συνέβη σε περίοδο κατά την οποία η Ρωσία όχι μόνο έδειχνε ικανή να διατηρεί τα κατεχόμενα ουκρανικά εδάφη και να επεκτείνεται σταδιακά, αλλά είχε κερδίσει ξεκάθαρα και τον πόλεμο των drone και των πυραύλων. Αυτό το βλέπουμε έντονα το τελευταίο διάστημα.
Αν και η διεύρυνση των αμερικανικών κυρώσεων φαίνεται πως απέφερε ως έναν βαθμό τα αναμενόμενα αποτελέσματα, με το ζήτημα της οικονομικής πίεσης προς τη Ρωσία να αναδεικνύεται εσχάτως περισσότερο, παρατηρείται ταυτόχρονα μια βιασύνη στη μυστική διπλωματία, όπως συνηθίζει να πράττει ο πρόεδρος Τραμπ, ώστε να κλείσει όσο το δυνατόν γρηγορότερα και αυτό το μέτωπο. Εάν οι Ουκρανοί αποδεχθούν το σχέδιο, θα υπάρξουν σημαντικές πολιτικές ζυμώσεις και εξελίξεις στο εσωτερικό της χώρας.
Δεν αποκλείω η πρόσφατη κινητικότητα του Βολοντίμιρ Ζελένσκι -η δήλωση πρόθεσης για την προμήθεια 100 Rafale από τη Γαλλία σε βάθος χρόνου και η μετάβασή του στην Τουρκία για συνάντηση με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν- να σχετίζεται με το ότι γνώριζε πως προετοιμάζεται ένα τέτοιο σχέδιο, το οποίο κινείται σε αντίθεση με τα ουκρανικά συμφέοντα και με την προοπτική που ο ίδιος εκτιμούσε ότι θα μπορούσαν να έχουν οι διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου.
Οι τελευταίες κινήσεις και δηλώσεις του Ζελένσκι έδειχναν, σε κάθε περίπτωση, ότι επεδίωκε πάση θυσία τον τερματισμό του πολέμου, δεδομένου ότι τα μέτρα και οι εξοπλισμοί από δυτικές χώρες δεν απέφεραν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα και αντιθέτως ο ρωσικός στρατός διεύρυνε τις υπό κατοχή περιοχές και προχωρούσε και στην καταστροφή στρατηγικών ενεργειακών και διοικητικών υποδομών, τόσο στη δυτική, όσο και στην κεντρική Ουκρανία.
Επιδιώκει ο Ζελένσκι τον τερματισμό του πολέμου και, ρεαλιστικά, η Ουκρανία αναγνωρίζει ότι θα χάσει εδάφη, αλλά μήπως το σχέδιο αυτό υπερβαίνει αυτό που θα μπορούσε να θεωρηθεί οδυνηρός συμβιβασμός; Μπορούμε να αποτυπώσουμε τους βασικούς άξονές του;
Φαίνεται πράγματι ότι το σχέδιο των 28 σημείων αποτυπώνει τις πλέον μαξιμαλιστικές θέσεις του Βλαντιμίρ Πούτιν. Περιλαμβάνονται ζητήματα όπως η μείωση των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας κατά 50% καθώς και άλλα θέματα που άπτονται της Εκκλησίας ή αναγνώρισης της ρωσικής ως επίσημη κρατική γλώσσα. Υπερβαίνει, δηλαδή, ακόμη και πολλά από όσα είχαν μέχρι στιγμής αποκαλυφθεί ως προς τις απαιτήσεις του Πούτιν για να τερματιστεί ο πόλεμος.
Αν επιχειρήσουμε να κατηγοριοποιήσουμε τα 28 σημεία, μπορούμε να τα χωρίσουμε σε τέσσερις ενότητες: εδαφικά ζητήματα, γλώσσα και θρησκεία, εγγυήσεις ασφαλείας και άμυνα.
Το εδαφικό συνδέεται με το ζήτημα του Ντονμπάς: η Ρωσία διατηρεί τόσο την Κριμαία όσο και το Ντονμπάς - κάτι με το οποίο το Κίεβο δεν συμφωνούσε. Στο γλωσσικό πεδίο μιλάμε για την αποδοχή και επίσημη χρήση της ρωσικής γλώσσας στην Ουκρανία. Εξίσου σημαντικό είναι και το θέμα της απόδοσης επίσημου καθεστώτος στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία που υπάγεται στο Πατριαρχείο της Μόσχας. Το πεδίο των εγγυήσεων είναι επίσης κρίσιμο: προβλέπονται εγγυήσεις από τις ΗΠΑ προς την Ουκρανία, αλλά και από τη Ρωσία προς τους ρωσικούς πληθυσμούς στις κατεχόμενες περιοχές.
Όσο για την άμυνα, τα σημεία του σχεδίου είναι ιδιαίτερα ταπεινωτικά για την Ουκρανία. Για πρώτη φορά ακούμε για μείωση των ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων κατά 50%, για απόσυρση καίριων οπλικών συστημάτων και γενικά για όρους που δείχνουν ότι η Ρωσία επιδιώκει μια Ουκρανία η οποία, και στο μέλλον, δεν θα μπορεί να αποτελεί απειλή γι’ αυτήν.
Η εκχώρηση εκ μέρους της Ουκρανίας ακόμη και των ελεύθερων εδαφών του Ντονμπάς είναι κάτι που έχει ξανακουστεί από αμερικανικής πλευράς· πώς σχολιάζετε περαιτέρω αυτή την προσθήκη της δραματικής συρρίκνωσης του στρατού και του οπλισμού της Ουκρανίας;
Μέχρι στιγμής, αυτό που ακούγαμε ήταν ότι η Ουκρανία θα έπρεπε να παραιτηθεί από κάθε προσπάθεια ένταξης στο ΝΑΤΟ ή να αποκλειστεί οριστικά κάθε τέτοια πιθανότητα. Εδώ, όμως, μιλάμε για κάτι πολύ διαφορετικό. Πρόκειται για νέο στοιχείο, το οποίο δείχνει και την προσπάθεια της Ρωσίας, όπως προανέφερα, να διασφαλίσει ότι η Ουκρανία δεν θα αποτελεί σε καμία περίπτωση απειλή γι' αυτήν.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι με την έναρξη του πολέμου, η Ρωσία αιφνιδιάστηκε από τον τρόπο με τον οποίο η Ουκρανία διεξήγαγε τις αμυντικές της επιχειρήσεις, ακόμη και πριν λάβει δυτική στρατιωτική εξοπλιστική βοήθεια. Είναι, λοιπόν, κάτι καινούργιο, ιδιαίτερα σημαντικό και, θα πω ξανά, πολύ ταπεινωτικό για την Ουκρανία. Όσο για το Ντονμπάς έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ρωσία, όχι μόνο από πλευράς ύπαρξης ρωσόφωνων πληθυσμών, αλλά και από πλευράς άμυνας. Γι' αυτό και απαιτεί να τεθεί εξ ολοκλήρου υπό την κυριαρχία της.
Εάν επιχειρήσουμε τώρα έναν απολογισμό, σταχυολογώντας τα σημεία του σχεδίου και τι κερδίζει και τι χάνει ο Πούτιν, θα λέγαμε ότι πετυχαίνει στόχους πέραν των όσων είχε θέσει με την έναρξη του πολέμου. Σαφώς υπάρχουν απώλειες, αλλά σίγουρα κερδίζει την κατάληψη εδαφών όπου ζουν Ρώσοι, την αποδυνάμωση στρατιωτικά της Ουκρανίας, την κατοχή κρίσιμων περιοχών για τη μελλοντική άμυνα της Ρωσίας, καθώς και την ανατροπή της κυβέρνησης Ζελένσκι, καθώς προσωπικά θεωρώ σχεδόν δεδομένο ότι θα υπάρξει νέο κυβερνητικό σχήμα.
Από την άλλη πλευρά, όσον αφορά το τι έχει χάσει ο Πούτιν, η Ρωσία έχει υποστεί σοβαρό πλήγμα στην οικονομία της. Ο ρωσικός στρατός επίσης «πληγώθηκε»· ειδικά τα δύο πρώτα χρόνια του πολέμου έδειξε ότι δεν ήταν ο τρομερός και ανίκητος στρατός απέναντι σε μια χώρα πολύ υποδεέστερη στρατιωτικά. Πρέπει εδώ να τονίσουμε ότι η Ουκρανία θα αποτελεί πλέον, για τη Ρωσία, μια εχθρική χώρα - και αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει ποτέ. Οι Ουκρανοί δεν θα ξεχάσουν πότε όσα συνέβησαν, και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πριν από την εισβολή και κατάληψη της Κριμαίας, η Ουκρανία θεωρούνταν «αδελφή χώρα» προς τη Ρωσία.
Βλέποντας την αμερικανική διάθεση να «κλείσει» πάση θυσία το ζήτημα, ο Πούτιν θα επιδιώξει τώρα την άρση των κυρώσεων που έχουν πλήξει την οικονομία της Ρωσίας. Οι κυρώσεις αφήνουν αρνητικό αποτύπωμα και στην οικονομία της Ρωσίας και στην καθημερινότητα των πολιτών - τεράστια αύξηση του πληθωρισμού, απώλεια αγορών για τους ρωσικούς υδρογονάθρακες στο εξωτερικό και πολλά άλλα παρεμφερή προβλήματα.
Που βρίσκεται ή δεν βρίσκεται ξανά η Ευρώπη στη διαδικασία;
Απούσα είναι η Ευρώπη, και μένει να δούμε πώς θα αντιδράσει. Ο Ντόναλντ Τραμπ ουσιαστικά δείχνει τώρα ότι η συνάντηση που είχε με τους Ευρωπαίους ηγέτες στον Λευκό Οίκο μετά από τις συνομιλίες του με τον Ρώσο πρόεδρο στην Αλάσκα ήταν μία καθαρά διακοσμητική διαδικασία για να φανεί ότι λαμβάνει υπόψη και τις απόψεις των Ευρωπαίων.
Εάν γίνει αποδεικτό το σχέδιο αυτό, θεωρώ ότι θα είναι μια ταπεινωτική διαδικασία και για την Ευρώπη, η οποία στήριξε οικονομικά, εξοπλιστικά, τεχνολογικά την Ουκρανία στον πόλεμο αυτό.
Εκτιμάτε ότι το Κίεβο θα μπορούσε τελικά να αποδεχθεί το σχέδιο; Τι να περιμένουμε στη συνέχεια;
Προσωπικά θεωρώ ότι είναι πολύ δύσκολο να το αποδεχθεί, αλλά ίσως παράλληλα να αποτελεί και μονόδρομο. Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι βρίσκεται στην πιο αδύναμη στιγμή της διακυβέρνησής του. Εκτιμώ ότι θα τεθεί πλέον θέμα αμφισβήτησης του Ζελένσκι και θα διεξαχθεί μία συζήτηση στην Ουκρανία για το αν θα πρέπει να γίνει αποδεκτό το σχέδιο αυτό ή μη.
Το μόνο θετικό σε αυτή την υπόθεση είναι οι εγγυήσεις ασφαλείας των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ουκρανία για ενδεχόμενη επιθετικότητα της Ρωσίας την επόμενη μέρα.
Γιατί οι ΗΠΑ φαίνεται τώρα να προσφέρουν εγγυήσεις ασφαλείας, κάτι που απέφευγαν παρότι το ζητούσε η Ευρώπη;
Η Ουκρανία κάτι θα έπρεπε να κερδίσει - είναι τόσο πολλά αυτά που χάνει η Ουκρανία, που κάτι θα έπρεπε να κερδίσει, να δοθεί δηλαδή κάτι ως αντίκρισμα ώστε να γίνει αποδεκτό το σχέδιο στον ουκρανικό λαό.
Ποια θα είναι η Ουκρανία της επόμενης ημέρας εάν εφαρμοστεί το σχέδιο Τραμπ;
Θα έχουμε μία Ουκρανία ηττημένη και ταπεινωμένη, παρότι πολέμησε με υπερηφάνεια, με σθένος και με επιτυχίες -ιδίως τα πρώτα δύο χρόνια του πολέμου- απέναντι σε μια πολύ ισχυρή στρατιωτική δύναμη.
Η οικονομία της θα είναι ουσιαστικά υποθηκευμένη σε βάθος χρόνου· οι ενεργειακές και στρατηγικές υποδομές έχουν καταστραφεί. Η εδαφική της επικράτεια θα είναι συρρικνωμένη, ενώ η Ρωσία θα έχει επιτύχει επικράτηση σε πολιτικό επίπεδο με αποφάσεις που αφορούν και τη γλώσσα και τη θρησκεία. Εκτιμώ ότι, εάν τελικά αυτό το σχέδιο γίνει αποδεκτό, θα μιλάμε για μια χώρα ρημαγμένη, η οποία το μόνο που θα κερδίσει θα είναι οι αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας, καθώς θα αποκλείεται κάθε προοπτική ένταξής της στους δυτικούς θεσμούς και στο ΝΑΤΟ.
Καίριο στοιχείο, ωστόσο, είναι ότι δεν θα αποκλειστεί από τη Μαύρη Θάλασσα, σε αντίθεση με τους αρχικούς σκοπούς της Ρωσίας. Η Ουκρανία δεν έχει χάσει την Οδησσό. Διατηρεί την πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα. Μην ξεχνάμε πως η κατάληψη της Οδησσού περιλαμβανόταν στους στόχους της Ρωσίας.
Εάν το σχέδιο περιλαμβάνει και εγγυήσεις για την Ευρώπη, μπορεί αυτό να μειώσει τις ανησυχίες για ρωσική απειλή; Υπάρχει πραγματικός κίνδυνος να δοκιμάσει η Ρωσία το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ;
Το αν θα υποχωρήσει αυτή η αίσθηση που έχει καλλιεργηθεί -ότι δηλαδή η Ρωσία μπορεί να αποτελεί απειλή και για άλλες ευρωπαϊκές χώρες- είναι κάτι που το μέλλον θα δείξει.
Εφόσον επιβεβαιωθεί, όπως έχει γραφτεί σε ορισμένα μέσα, ότι η συμφωνία θα περιλαμβάνει όρους και εγγυήσεις για την Ευρώπη, αυτό θα είναι κάτι πολύ θετικό. Αλλά, το έχω πει πολλές φορές, ότι έχει υπάρξει μια διόγκωση της ρωσικής απειλής. Πιστεύω ότι η Ρωσία γνωρίζει πολύ καλά πως δεν μπορεί να ανταπεξέλθει σε μία σύγκρουση με συμβατικά μεσα με το ΝΑΤΟ. Εξάλλου, φάνηκαν οι αδυναμίες της σε αυτό τον πόλεμο με την Ουκρανία.
Δεν θεωρώ ότι η Ρωσία αποτελεί απειλή για ευρωπαϊκές χώρες. Αυτή η αντίληψη διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου και πιστεύω ότι ήταν μία εντελώς λανθασμένη εκτίμηση από πλευράς της Ευρώπης. Στη διαμόρφωση αυτής της στρεβλής εικόνας συνέβαλαν ιδιαίτερα οι χώρες της Βαλτικής, αλλά και χώρες όπως η Πολωνία και ορισμένα κράτη της Κεντρικής Ευρώπης, τα οποία πιθανόν να είχαν συμφέρον να «αναθερμάνουν» τις αμυντικές τους βιομηχανίες.
Η διαρροή του σχεδίου συνέπεσε με την επίσκεψη Ζελένσκι στον Ερντογάν. Τι «δείχνει» αυτό για την Τουρκία;
Η χρονική στιγμή της δημοσιοποίησης δεν είναι κάτι θετικό για την Τουρκία, καθώς εμφανίστηκε ένα σχέδιο ακριβώς την ημέρα που ο Ζελένσκι βρισκόταν στην Άγκυρα και ο Ερντογάν έλεγε ότι θα πρέπει να επανέλθει σε τροχιά η διαδικασία της Κωνσταντινούπολης, να ζητά δηλαδή πρωταγωνιστικό ρόλο για την Τουρκία στη διαμεσολάβηση και σε αυτή τη σύγκρουση. Αντ' αυτού εμφανίστηκε παραγκωνισμένος.
Ο Αντιστράτηγος ε.α. Λάζαρος Καμπουρίδης είναι απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας, κάτοχος MBA από το Nottingham Trend University, Πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας του ΔΠΘ, και υποψήφιος Διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου, ενώ διετέλεσε μέλος της Ελληνικής Διπλωματικής Αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο 1995-1999, Ακόλουθος Άμυνας στην Ελληνική Πρεσβεία στην Άγκυρα/παράλληλη διαπίστευση στο Μπακού την περίοδο 2013-2017. Είναι συνεργάτης του αμερικανικού Ινστιτούτου αναλύσεων, «Defense and Foreign Affairs». Αποστρατεύθηκε τον Μάρτιο / 2022.
