Η ομορφιά στην Τέχνη συνάδει με την αρμονία και μαγνητίζει τον αμφιβληστροειδή. Με τη σειρά του αυτός κινητοποιεί το χέρι, πιάνει την πένα και γράφει όσα γεννιούνται εντός κατά την παρατήρηση των έργων. Όπως παρακάτω ο Μάνος Στεφανίδης στοχάζεται για τη ζωγραφική με αφορμή την έκθεση του Liang Yonggang στο Ζάππειο, με τίτλο «Nature’s Growth, Harmonious Diversity». Το γεγονός περιλαμβάνει έργα ζωγραφικής από έναν δάσκαλο στη Σχολή της Σανξί.
Ο στοχασμός του Στεφανίδη
Να πως θα όριζα το κλασικό. Ως εκείνη τη μορφή τέχνης, πέρα και μακριά από θεωρίες ή καλλιτεχνικά κινήματα, της οποίας η διάρκεια - πιο σωστά, η αντοχή της στα μάτια ενός συνεχώς εναλλασσόμενου κοινού - την καθιστά συνεχώς μοντέρνα.
Προσωπικά είμαι οπαδός εκείνου του μοντέρνου που δεν φιλοδοξεί να είναι εφήμερο αλλά διαχρονικό. Δηλαδή κλασικό. Έτσι, σκέφτομαι πως οφείλουμε πάντα να επιστρέφουμε στο κάλλος. Το απόλυτο κάτοπτρο του μέσα ουρανού. Ώστε να χωρέσει πάλι μέσα μας η ομορφιά του κόσμου την οποία τόσο αστόχαστα περιφρονήσαμε. Και μάλιστα όχι η προφανής ομορφιά αλλά η άδηλη. Αυτή που κρύβεται στις σκιές, το αίνιγμα και το σκοτάδι γιατί περιφρονεί τους διακοσμητικούς ναρκισσισμούς. Να γυρίσουμε αφεύκτως στην ομορφιά που τόσο εύκολα χάσαμε, που τόσο κυνικά ξεπουλήσαμε, εξορίσαμε από τις ζωές μας.
Έργο του Liang Yonggang
Και μάλιστα στη δύσκολη, την απαιτητική, την όχι αγοραία ομορφιά. Και μάλιστα μέσα από τη Ζωγραφική, την πανάρχαιη μήτρα κάθε εννοηματωμένης εικόνας σε μιαν εποχή κρίσης των εικόνων. Δηλαδή κρίση των ερμηνειών που οι εικόνες δικαιούνται - και ιδιαίτερα οι ζωγραφισμένες γιατί φέρουν ένα δυνάμει και την αίσθηση και το νόημα των πραγμάτων. Κείμενα μαζί και λόγοι και αισθησιακοί απολογητές όσων μορφών υπάρχουν στο διάκενο ανάμεσα στο ορατό και το αόρατο.
Κοινοτοπίες ίσως θα πείτε αλλά αυτή είναι η αίσθηση που μου δημιουργούν οι συχνά μνημειακών διαστάσεων συνθέσεις του διεθνούς Κινέζου ζωγράφου και γλύπτη, του καθηγητή κ. Liang Yonggang. Ενός καλλιτέχνη που γεννήθηκε το 1972, σπούδασε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Shanxi, συνέχισε στην κεντρική Ακαδημία του Πεκίνου και μετά παρουσιάστηκε σε πολλές διεθνείς εκθέσεις.
Αξίζει εδώ να πούμε ότι ο Liang Yonggang είναι ιδιαίτερα γνωστός και δημοφιλής στο Βερολίνο καθώς το ύφος του είναι συγγενές με εκείνο του σπουδαίου Γερμανού εκπροσώπου της Αφαίρεσης Emil Schumacher αλλά και του βραβευμένου με το βραβείο της UNESCO το 1960 Έλληνα Γιάννη Σπυρόπουλου.
Έργο του Liang Yonggang
Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι στο γύρισμα του αιώνα η Δύση γνωρίζει και υποκλίνεται στην ποιότητα και τον δυναμισμό της σύγχρονης, κινεζικής τέχνης. Σ' αυτό αναμφίβολα συνέβαλε και η περίφημη «κίτρινη» Μπιενάλε (Βενετία, 2001) όπου ο διευθυντής της, ο διάσημος Ελβετός κριτικός Harald Szeemann - πέθανε το 2005 - παρουσίασε περισσότερους από εκατό (!) Κινέζους καλλιτέχνες προκαλώντας πάταγο. Ο τίτλος της 49ης Μπιενάλε ήταν το πολύ ενδεικτικό «Plateau of Humankind». Έκτοτε, οι νέοι Κινέζοι καλλιτέχνες πρωταγωνιστούν τόσο σε μεγάλες Foires όσο και στις σπουδαιότερες δημοπρασίες παγκοσμίως ενώ το κινέζικο περίπτερο στα jardini της Βενετίας επιφυλάσσει κάθε δύο χρόνια πολύ εντυπωσιακές εκπλήξεις.
Κατά την άποψη μου οι συνθέσεις του Liang Yonggang αποτελούν έναν πολύ ενδιαφέροντα συνδυασμό κομψότητας και υπερβατικότητας ή, καλύτερα, πειθαρχίας και συναισθήματος. Επειδή είναι εικόνες σύγχρονες που όμως, είναι προφανές, προέρχονται από μια πολύ παλαιά παράδοση, μια σχεδόν μυστικιστική σχέση με το οπτικό ερέθισμα, το φυσικό γεγονός που μετασχηματίζεται με την εικαστική δεξιότητα του δημιουργού σε πνευματικό γεγονός. Τότε που η φυσική γίνεται μεταφυσική χωρίς να χρειάζεται κάποια, υπερβατική δύναμη για να γίνει αυτό κατορθωτό.
Έργο του Liang Yonggang
Στις συνθέσεις του συχνά διακρίνεται ένα παραστατικό στοιχείο, σαν την αρχή μιας αφήγησης της οποίας ξεχάστηκε το τέλος. Ή, καλύτερα, το οποίο τέλος της εναπόκειται στον καθένα από εμάς. Μου αρέσει αυτού του είδους η ζωγραφική που δεν υποκύπτει στις διάφορες μόδες, που εκκινεί συχνά από μια λεπτομέρεια, ένα τυχαίο μοτίβο, μια ελεύθερη χειρονομία σαν άσκηση καλλιγραφίας και έπειτα καταλήγει σ' ένα σύνολο σφιχτά δομημένο και επαρκές σαν ένα μικρό, αυτοδιαχειριζόμενο σύμπαν.
Μ' αρέσει εκείνη η ζωγραφική που δεν υποβιβάζει την κομψότητα σε εκζήτηση και το χρώμα της δεν προκύπτει από την ανάγκη εξωτερικών ισορροπιών αλλά με την ένταση ενός θεωρήματος φιλοσοφικού. Που ξεκινάει από τη φόρμα και την οπτική έρευνα για να καταστεί οπτική σκέψη. Με μέτρο αλλά και υποβολή. Ή, όπως θα έλεγε ο σκηνοθέτης της εφηβείας μας Ρομπέρ Μπρεσόν «Όταν ένα βιολί είναι αρκετό δεν χρειάζεται να χρησιμοποιηθούν δύο». Σοφό. Δηλαδή οικονομία των μέσων, μεγιστοποίηση του μηνύματος. (Κάτι που ισχύει απόλυτα για τον Κινέζο δημιουργό).
Κυρίως γιατί πίσω από την υπερβολή της αισθητικοποίησης, τόσο της μόδας σήμερα, δηλαδή η εύκολη, η επιβεβλημένη συγκίνηση, ελλοχεύει το κιτς και η, τεράστια, πολιτική του επίπτωση. Κάτι που σκόπιμα κάνουν πως αγνοούν οι πολιτικοί και που, με εγκληματική αφέλεια, μοιάζει να μην αντιλαμβάνονται κι οι καλλιτέχνες. Πρέπει να το επαναλάβω; Τέχνη είναι εκείνο το ζωτικό ψέμα που έχει απαλλαγεί όμως από την ενοχή του ψεύδους.
Έργο του Liang Yonggang
Υπάρχει τέλος στη ζωγραφική του Liang Yonggang - αυτή είναι η αίσθησή μου - ένα υπόκωφο δράμα, σαν ν' αργοσαλεύει το υπόγειο ρεύμα της ιστορίας, σαν έχουμε μπροστά στα μάτια μας την επιβλητική τοιχογραφία από ένα ναό του μέλλοντος που εξεικονίζει όλα όσα δεν επιτρέπεται να εξηγηθούν. Ή, ακόμη τον άδειο τοίχο ενός παλιού, εγκαταλειμμένου σπιτιού στον οποίο διακρίνονται ακόμη τα σημάδια, τα σημαίνοντα ίχνη των προηγούμενων ενοίκων του. Ένα καρφί που ξέμεινε, ένας λεκές υγρασίας που θυμίζει γκρίζο σύννεφο, η γεωμετρική μπορντούρα της σκισμένης ταπισερί που προσπαθεί να πει την ιστορία της κ.ο.κ. Επειδή υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα στον ρεαλισμό και την πραγματικότητα.
Ας πούμε ότι ο πρώτος είναι ο ξεδιάντροπος εκμεταλλευτής της δεύτερης. Αν θέλετε να δείτε κατάματα την πραγματικότητα χωρίς τη διάθλαση των ψευτορεαλισμών, ονειρευτείτε την! Αφού αυτή ακριβώς η διαδικασία της μαντείας και της ονειροπόλησης είναι εν τέλει ο προορισμός κάθε μορφής τέχνης. Και ιδιαίτερα της τέχνης των εικόνων και της τέχνης των ήχων. Ζωγραφική και μουσική. Ζωγραφική και ποίηση. Δηλαδή να μας εξομολογηθεί υπαινικτικά, κατ' ουσίαν εξομολογώντας μας, όλα εκείνα που δεν λέγονται με λόγια...
Ο Μ. Στεφανίδης είναι Ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η έκθεση του Liang Yonggang με τίτλο «Nature’s Growth, Harmonious Diversity» εγκαινιάζεται στο Ζάππειο Μέγαρο την Κυριακή 28/9 στις 19:00. Έως 1/10.
Κεντρική φωτ.: Έργο του Liang Yonggang
