Τη θέση ότι ο Ντόναλντ Τραμπ έχει την απόλυτη πρωτοβουλία των κινήσεων σε ό,τι αφορά την επικείμενη συνάντησή του με τον Βλαντίμιρ Πούτιν στην Αλάσκα, στις 15 Αυγούστου, διατυπώνει ο καθηγητής, Μάριος Ευθυμιόπουλος, σε συνέντευξή του στο Liberal.
Σε ό,τι αφορά τη στάση της ΕΕ και το κοινό ανακοινωθέν που εξέδωσε την Κυριακή, εκτιμά πως θα έπρεπε να είχε κινηθεί πιο γρήγορα, «προστατεύοντας πιο άμεσα τα δικά της συμφέροντα, ιδίως σε περιοχές που λογίζονται ως η “γειτονιά” της».
Παράλληλα, αναλύει τις προθέσεις του Ρώσου προέδρου, αλλά και τις επόμενες κινήσεις του Βολοντίμιρ Ζελένσκι με φόντο τη Σύνοδο Κορυφής ΗΠΑ – Ρωσίας στην Αλάσκα.
Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο
Πώς αξιολογείτε την έμφαση που θέτει η ανακοίνωση των Ευρωπαίων ηγετών στο ότι «ο δρόμος προς την ειρήνη δεν μπορεί να αποφασιστεί χωρίς την Ουκρανία» — θεωρείτε ότι αποτελεί ένα ισχυρό διπλωματικό μήνυμα ή μήπως τελικά πρόκειται για μια κίνηση υψηλού συμβολισμού;
Θεωρητικά αποτελεί μια πραγματικότητα, η οποία αναφέρει ότι δεν μπορεί η ίδια η χώρα η οποία βάλλεται από πολεμική σύρραξη να μη διαδραματίζει ρόλο στη διπλωματική διαπραγμάτευση. Όμως η εμπορική και η πολιτική πραγματικότητα, η οποία εξελίχθηκε στα μέσα του 2025, οπότε η Ουκρανία έδωσε σημαντικά βασικές υποδομές και βασικές πλουτοπαραγωγικές πηγές σε δεύτερες και τρίτες χώρες, την κάνει πιο ευάλωτη. Και στην προκειμένη περίπτωση, σε σχέση με τις ΗΠΑ όπου δημιούργησε ένα fund μετάλλευσης των μεγαλύτερων πόρων και εγκαταστάσεων, προφανώς τα συμφέροντα της Ουκρανίας γίνονται και συμφέροντα των ΗΠΑ.
Όπως καθίσταται προφανές, οι ΗΠΑ θα επιλύσουν το Ουκρανικό όπως οι ίδιες επιθυμούν και με τον τρόπο που κατανοούν τον εαυτό τους ως μια δύναμη, που είναι η μόνη ικανή να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, χωρίς απαραιτήτως τη συνδρομή της ίδιας της Ουκρανίας.
Σε ανάλυσή του το CNN την Κυριακή τονίζει ότι η Σύνοδο της Αλάσκας κινδυνεύει να εξελιχθεί σε «αργή ήττα» για την Ουκρανία. Συμφωνείτε με τη θέση αυτή; Θα ήθελα το σχόλιό σας.
Κατ’ αρχάς θα πρέπει να αναφερθούμε στο σημαντικό πολιτιστικό στοιχείο της Αλάσκας. Η Αλάσκα είναι μια περιοχή, η οποία είχε δοθεί ως δώρο από την τότε αυτοκρατορική Ρωσία προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Άρα έχει μια σημασία το γεγονός ότι Τραμπ και Πούτιν έχουν αποφασίσει να συναντηθούν στην Αλάσκα, στις 15 Αυγούστου.
Το δεύτερο γεγονός, το πιο σημαντικό, είναι ότι σε συνέχεια σε αυτά που είπα προηγουμένως είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επιδιώξουν να επιλύσουν το ζήτημα όπως οι ίδιες το κατανοούν δεδομένου ότι έχουν τώρα πάρα πολύ μεγάλα συμφέροντα στην περιοχή. Και αυτά τα συμφέροντα, όπως είπα και πιο πριν, προδιαγράφηκαν όταν υπέγραψαν τη συμφωνία του στρατηγικού fund μεταξύ Ηνωμένων Πολιτείων και Ουκρανίας.
Κατά την άποψή μου, δεν είναι απαραιτήτως μια αργή ήττα για την Ουκρανία όλο αυτό. Στην πραγματικότητα είναι μια επιδίωξη ανταλλαγών ,ούτως ώστε να σταματήσει η πορεία της Ρωσίας, η οποία προελαύνει, στην παρούσα φάση, στην Ουκρανία και βεβαίως να σταματήσει η προέλασή της προς τις πλευρές της νότιας χώρας, ήτοι προς την Οδησσό.
Καταλαβαίνετε, λοιπόν, ότι τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα, αυτή τη στιγμή, και βεβαίως δεν νομίζω ότι κανένας περιμένει απαραιτήτως κάποια θετικά αποτελέσματα για όλες τις πλευρές. Προέχει, όμως, κατ’ αρχάς ο τερματισμός των εχθροπραξιών, σε πρώτη φάση, που ίσως επιτευχθεί με έναν τρόπο, πάντοτε γνωρίζοντας ότι αυτά τα πράγματα από μια στιγμή στην άλλη αλλάζουν.
Ένα δεύτερο ζήτημα, βεβαίως, είναι μετά τον τερματισμό των εχθροπραξιών να επιδιώξουν να συζητήσουν τα ζητήματα της ειρήνευσης, το οποίο θα είναι αυτές οι ανταλλαγές της γης, τις οποίες είχε αναφέρει ο Τραμπ καθώς και η προσπάθεια να διατυπώνονται διάφορες προτάσεις επ’ αυτού του ζητήματος. Σε κάθε περίπτωση, όπως αντιλαμβανόμαστε, στην παρούσα χρονική στιγμή τα πράγματα είναι ρευστά. Και είναι ρευστά, ιδίως αν σκεφτούμε ότι ήταν να πραγματοποιηθεί η Σύνοδος Κορυφής στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και ξαφνικά αποφασίστηκε να λάβει χώρα στην Αλάσκα. Καταλαβαίνουμε, επομένως, πώς αλλάζουν τα πράγματα από τη μια στιγμή στην άλλη.
Πώς επηρεάζει την ουκρανική θέση η πιθανότητα παράδοσης εδαφών (π.χ. το Ντονέτσκ και το Λουχάνσκ) ως αντάλλαγμα κατάπαυσης του πυρός, δεδομένου ότι Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει αποκλείσει κατηγορηματικά την παραχώρηση εδαφών στη Ρωσία;
Αν θυμάστε καλά – και είναι κάτι που είχα γράψει και σε σχετικό άρθρο μου στο Liberal το 2022 – ο Ζελένσκι είχε δεσμευτεί απέναντι στον ουκρανικό λαό ότι δεν επρόκειτο να σταματήσει τον πόλεμο εναντίον της Ρωσίας, αν δεν έπαιρνε όλη τη γη πίσω. Αυτή η δέσμευσή του ισχύει μέχρι και σήμερα και είναι προφανές ότι ήθελε να το πει, ακριβώς για να προλάβει τις όποιες πολιτικές εξελίξεις.
Όπως έχω τονίσει επανειλημμένως, όποιος καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για οποιονδήποτε λόγο έχει να κάνει με ανταλλαγές εδαφών ή άμεσες αναγνωρίσεις της ρωσικής κυριαρχίας, για παράδειγμα στα εδάφη που η ίδια η Ρωσία κατέχει παράνομα, τότε αυτό θα συνεπάγεται πολιτικές εξελίξεις στο εσωτερικό της Ουκρανίας. Επιμένω και τονίζω ξανά: τα πράγματα, στην παρούσα χρονική στιγμή, είναι πάρα πολύ ρευστά και οι εξελίξεις αναμένονται καταιγιστικές.
Προσωπικά, βλέπω ότι ο Ζελένσκι, σε αυτή τη φάση, επιδίδεται σε ένα επικοινωνιακό παιχνίδι, καθώς τα όσα είπε, τα χρησιμοποιεί προφανώς, για να δεσμεύσει και την Ευρώπη, η οποία βγήκε και είπε ότι δεν μπορεί να υπάρχει συμφωνία χωρίς την Ουκρανία, και ταυτόχρονα να μπορέσει να προϊδεάσει ως προς την πολιτική του συνέχεια, σε περίπτωση που υπάρξει κάποιου είδους συμφωνία με τη ρωσική πλευρά.
Ποιον ρόλο εκτιμάτε ότι θα επιχειρήσει να διαδραματίσει ο Ντόναλντ Τραμπ στη συνάντησή του με τον Βλαντίμιρ Πούτιν; Θεωρείτε ότι επιδιώκει έναν ρόλο ειρηνοποιού ή κυρίως την εξυπηρέτηση αμερικανικών στρατηγικών συμφερόντων;
Η αλήθεια είναι ότι ο Τραμπ έχει μία πολιτική έπαρση σε σχέση με το βραβείο Νόμπελ. Δηλαδή, θέλει διακαώς να πάρει το βραβείο Νόμπελ, άρα λοιπόν προσπαθεί να επιδιώξει και την ειρήνη σε διάφορες περιοχές.
Η δεύτερη πραγματικότητα είναι ότι, κατά την περίοδο της προεδρίας Τραμπ, έχουν γίνει διάφορα βήματα, τα οποία είναι ουσίας, αλλά όχι απαραίτητα τα θετικά αποτελέσματα που μπορεί να φαντάζεται κάποιος. Δείτε, για παράδειγμα, τη συμφωνία Αζερμπαϊτζάν-Αρμενίας: είναι εξαιρετική για τον Αζερμπαϊτζάν και μέτριας πραγματικότητας για την Αρμενία. Η στρατηγική πραγματικότητα λέει, όμως, ότι την Αρμενία την έχουν αφήσει κρεμασμένη όλες οι πλευρές, κυρίως οι παλαιότεροι σύμμαχοί της όπως το Ιράν και η Ρωσία.
Έτσι, λοιπόν, δεν υπήρχε άλλη επιλογή από το να συνθηκολογήσει η Αρμενία στην παρούσα φάση και έγινε μια κατάσταση όπου κάτι πήρε και ο ίδιος ο πρωθυπουργός της Αρμενίας, αλλά τα περισσότερα τα πήρε ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν. Καταλαβαίνετε, λοιπόν, πως όπως συμβαίνει και στην περίπτωση των δύο προαναφερθεισών χωρών, τα ίδια ακριβώς προβλήματα υπάρχουν και στην περίπτωση με τον Ζελένσκι, καθώς είναι προβλήματα, τα οποία είναι υπαρκτά σε σχέση με τη Ρωσία και την Ουκρανία.
Αυτό που κάνει αυτή τη στιγμή, όμως, ο Τραμπ είναι να αναβαθμίζει τον Πούτιν, ώστε να επανέλθει στην διεθνή κοινότητα, λέγοντάς του «κοίτα τι κάνω εγώ, τόσο μπορώ να στο δώσω, αλλά και τόσο μπορώ να στο πάρω πίσω. Άρα δώσε μου και εσύ κάτι, επί της ουσίας, προκειμένου να έχω κι εγώ κάτι να διαμεσολαβήσω για να υπάρχει ειρήνευση στην περιοχή». Αυτό συνεπάγεται τον τερματισμό του πολέμου σε πρώτη φάση και σε δεύτερο χρόνο τη διαπραγμάτευση για την πιθανή ειρήνευση στην περιοχή, με πιθανές ανταλλαγές εδαφών.
Σημαντικές περιοχές, εν προκειμένω, είναι η Ζαπορίζια και τα δυτικά του Ντονέτσκ. Είναι περιοχές που είναι στρατηγικά και αμυντικά σημαντικές, ενώ και η γεωγραφική τους τοποθεσία είναι επίσης μείζονος σημασίας για τους Ρώσους.
Τι θα επιδιώξει ο Βλαντίμιρ Πούτιν στη Σύνοδο Κορυφής στην Αλάσκα στις 15 Αυγούστου;
Ο Πούτιν θέλει να διατηρήσει το προφίλ μιας κυβέρνησης που θα νοιάζεται για την προάσπιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ρωσίας.
Το δεύτερο είναι ότι θέλει, πάση θυσία, να σταματήσει την πορεία της Ουκρανίας προς το ΝΑΤΟ.
Το τρίτο είναι ότι θέλει να αποκαταστήσει τους εμπορικούς διαύλους με την Ουκρανία, προφανώς γιατί τη χρειάζεται σε σχέση και με το χερσαίο εμπορικό κομμάτι, αλλά και με τις ανταλλαγές εδαφών, τις οποίες ο Πούτιν αξιώνει να προϋπάρχουν στο πλαίσιο μιας συμφωνίας. Πιθανώς, αυτό που θα ζητήσει ο Πούτιν είναι περισσότερη εμπορευσιμότητα με την Ευρωπαϊκή Ένωση, βαθμιαία άρση των κυρώσεων, ούτως ώστε να επανέλθει η εμπορευσιμότητα της Ρωσίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Σε αυτό το σημείο, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε το γεγονός ότι στη συμφωνία Αζερμπαϊτζάν-Αρμενίας η Ρωσία δεν πολυμίλησε απέναντι σε αυτό, αντιθέτως μίλησε πιο πολύ το Ιράν. Άρα, πιθανώς η Μόσχα να το κρατάει και ως διαπραγματευτικό χαρτί, ώστε σε περίπτωση που ναυαγήσουν όλα, να βγάλει μια απόφαση για την Αρμενία.
Είμαστε ενώπιον μιας πολύ ρευστής κατάστασης, μια κατάσταση «παίρνω-δίνω», και πιστεύω ότι κάποια στιγμή θα έρθει συμφωνία, όχι απαραιτήτως, όμως, στις 15 Αυγούστου κατά τη διάρκεια της συνάντησης Τραμπ – Πούτιν στην Αλάσκα.
Ποιος είναι κατά τη γνώμη σας ο ρόλος τρίτων δυνάμεων, όπως η Ινδία και η Κίνα, οι οποίες φέρονται να έχουν επικοινωνήσει με τη Μόσχα ενόψει της συνάντησης στην Αλάσκα;
Είναι κάτι παραπάνω από φανερό ότι η Ινδία είναι αρκετά εκνευρισμένη σε σχέση με τους δασμούς που της επέβαλαν οι ΗΠΑ και είναι, επίσης, προφανές ότι θέλουν να παίξουν ένα χαρτί διαμεσολάβησης. Ας μην ξεχνάμε ότι η Ινδία ανέκαθεν εμπορευόταν με τη Ρωσία και είναι κάτι που δεν θα σταματήσει να το κάνει.
Από την άλλη πλευρά, η Κίνα, θα προβεί σε ανακοινώσεις μόνον στο πλαίσιο του υπουργείου Εξωτερικών της, όχι τίποτε παραπάνω επί της ουσίας, δεδομένου ότι υλοποιεί μια πολύ διαφορετική πολιτική σε σχέση με τα υπόλοιπα κράτη. Γενικότερα, οι κινήσεις του Πεκίνου είναι «σιωπηλές», όπως για παράδειγμα στη Συρία και το Ιράν.
Δεν είναι απαραίτητο ότι η Κίνα θα αντιταχθεί στις ΗΠΑ, γιατί το μείζον αυτή την ώρα για τον πρόεδρο Σι είναι η διαπραγμάτευση που θα έχει με τον Τραμπ ως προς το ακριβές πλαίσιο της διμερούς εμπορικής συμφωνίας τους.
Εκείνο, που σίγουρα θα πρέπει να μας απασχολεί, αυτή την ώρα, είναι τι θα κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση από εδώ και στο εξής. Συνολικά, η ΕΕ έπρεπε να ήταν πιο ουσιαστική, προστατεύοντας πιο άμεσα τα δικά της συμφέροντα, ιδίως σε περιοχές που λογίζονται ως η «γειτονιά» της.
Στον αντίποδα, οι ΗΠΑ δείχνουν ότι λύνουν τα προβλήματα όπως οι ίδιες επιθυμούν και κατανοούν για τον εαυτό τους και σίγουρα δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο Τραμπ επιμένει λέει στις Βρυξέλλες ότι «μόνο εγώ τα λύνω και όχι εσείς».
* Ο Μάριος Παναγιώτης Ευθυμιόπουλος είναι επικεφαλής του Strategy International think tank και Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Ασφάλειας & Στρατηγικής.
