Η Αναστασία Γιακουμέλου, διεθνώς καταξιωμένη ακαδημαϊκός, μιλά στο Liberal για τις παγκόσμιες αγορές, τη μακροοικονομία, τη νομισματική πολιτική, την Τεχνητή Νοημοσύνη, τις επενδυτικές προοπτικές του 2026 και τον ρόλο της γεωπολιτικής στις αγορές.
Η ίδια σκιαγραφεί ένα 2026 γεμάτο αντιφάσεις: από τη μία, οι «κλασικοί» δείκτες μελλοντικής κρίσης συνεχίζουν να «χτυπούν καμπανάκια», τροφοδοτώντας κίνηση προς ασφαλή καταφύγια (όπως ο χρυσός), και από την άλλη, οι μετοχές διατηρούν δυναμική επειδή τα χρηματιστήρια προεξοφλούν προσδοκίες και κυριαρχούνται από τεχνολογικές εταιρείες με αιχμή την Τεχνητή Νοημοσύνη.
Στις ΗΠΑ περιγράφει μια Fed σε σπάνιο διχασμό, σε περιβάλλον αβεβαιότητας λόγω μεταναστευτικής πολιτικής, περικοπών και δασμών, με τον Πάουελ να καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα σε ανάπτυξη και πληθωριστικούς κινδύνους.
Για την Ευρώπη εμφανίζεται συγκρατημένη, επισημαίνοντας ότι χωρίς ουσιαστική στροφή σε ενιαία αγορά και βιομηχανική ισχύ τα «μικρο-trends» δεν αρκούν.
Για την Κίνα θεωρεί ότι οι δασμοί είναι αδύναμο εργαλείο, ενώ για το τέλος του carry trade βλέπει κίνδυνο αλλαγής διάθεσης και sell-off κυρίως στα υπερφορτωμένα χαρτοφυλάκια.
Τέλος, για την Ελλάδα αναγνωρίζει τη βελτίωση εικόνας και επενδυτικής αξιοπιστίας, αλλά τονίζει ότι το μεγάλο στοίχημα είναι η προσέλκυση ανθρώπινου κεφαλαίου και η δημιουργία εστιών αριστείας.
Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο
Κλείνει μια χρονιά, όπου οι εκτιμήσεις των εξειδικευμένων χρηματιστηριακών αναλυτών έπεσαν σε όλα έξω. Με διαφορά, το ασήμι με +99%, η πλατίνα με +75% και ο χρυσός με +50% ήταν οι μεγάλοι νικητές. Στα δε χρηματιστήρια, το +27% του Nikkei δεν αναφερόταν ούτε ως πιθανότητα στις εκθέσεις του Δεκεμβρίου του 2025. Θα θέλατε να μας περιγράψετε επιγραμματικά τα δεδομένα του 2026 που θα προσδιορίσουν εν πολλοίς την πορεία των assets;
Το 2025 χαρακτηρίστηκε από αντικρουόμενες τάσεις σε πολλαπλά επίπεδα, που είναι δύσκολο και πιθανώς πλέον περιττό να αναλύσουμε. Θεωρώ ότι το 2026 θα συνεχίσουν να επικρατούν και να διαμορφώνουν τόσο την οικονομία σε διεθνές επίπεδο όσο και τις αγορές κάποιες τάσεις που δε θα υποχωρήσουν γρήγορα. Ξεκινήσαμε το έτος με συντηρητικά δυσοίωνες προβλέψεις που περιλάμβαναν και μία μη χαμηλή πιθανότητα για ύφεση. Διανύσαμε ένα έτος που επιβεβαίωσε ακριβώς αυτό στις κινήσεις των commodities, για παράδειγμα.
Παρατηρήσαμε - όχι τυχαία - την πορεία του χρυσού, ενός παραδοσιακά haven asset σε περιόδους κρίσης ή εν αναμονή κρίσης. Η πιθανότητα αυτή δεν έχει υποχωρήσει, ούτε σε επίπεδο ΗΠΑ ούτε σε διεθνές σενάριο, κάτι που πιθανώς θα συντηρήσει την ώθηση στα προαναφερθέντα assets.
Ας μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε σε ένα ιδιαιτέρως ενδιαφέρον, κυρίως λόγω αντιφάσεων, περιβάλλον, όπου κάθε ιστορικά τεσταρισμένος δείκτης μελλοντικής κρίσης χτυπάει καμπανάκια εδώ και καιρό και μάλιστα όλοι οι καιριότεροι δείκτες χτυπάνε αυτά τα καμπανάκια ταυτόχρονα, οπότε δεν είναι παράλογη η υποδόρια κίνηση των αγορών για μερικό hedging ούτε η bearish συμπεριφορά μερίδας επενδυτών.
Παράλληλα, βέβαια, είναι αρκετά θετική η πρόγνωση που έχουμε για τις μετοχές. Εδώ κατανοώ τον σκεπτικισμό που εκφράζουν πολλοί πολίτες, που δεν αναγνωρίζουν λογική σύνδεση μεταξύ χρηματαγορών που φαινομενικά ανθίζουν και οικονομιών που δεν κινούνται ανάλογα.
Θα ήθελα, λοιπόν, να διευκρινιστούν δύο σημαντικά χαρακτηριστικά των χρηματιστηρίων. Το πρώτο είναι ότι κινούνται βάσει προσδοκιών, κοινώς αντικατοπτρίζουν το μέλλον και όχι το παρόν. Το δεύτερο είναι ότι οι μεγάλες δυτικές οικονομίες παρουσιάζουν χρηματιστηριακή ασυμμετρία ως προς τη σύνθεσή τους. Σήμερα οι δείκτες κυριαρχούνται από τεχνολογικές εταιρείες, με τεράστιο trend την τεχνητή νοημοσύνη και την κβαντική υπολογιστική, και σε εκείνους τους κλάδους δεν αναμένεται πτώση σύντομα.
Μεγάλη συζήτηση αποτελεί το αν πρόκειται για φούσκα – οι αποτιμήσεις δε συνάδουν με τα θεμελιώδη των asset, συνήθως γιατί οι επενδυτές δεν κατανοούν πλήρως αυτό που αποτιμούν. Είναι δύσκολο να υποστηρίξουμε ότι λείπει εκείνο το επίπεδο χρηματοοικονομικού εκλεπτυσμού και γνώσης από τους μεγάλους θεσμικούς επενδυτές που πλέον καθορίζουν την αγορά, αλλά θα μπορούσαμε πιθανώς να συζητήσουμε την έλλειψη ευθυγράμμισης μεταξύ αναμενόμενης ανάπτυξης των τεχνολογιών και χρονικού ορίζοντα ή και αναγκαίας κλίμακας των υποδομών που απαιτούν οι αντίστοιχες τεχνολογίες.
Όπως και να έχει, πιστεύω ότι θα δούμε άλλη μία χρονιά πεπεισμένων επενδυτών και μεγάλων κινήσεων στον κλάδο της τεχνολογίας. Ενδιαφέρον, επίσης, θα παρουσιάσει και η ενέργεια ως τιμολόγηση, από το υγρό φυσικό αέριο που αναμένεται να πέσει σε τιμές έως το πετρέλαιο που περιμένουμε να σημειώσει αύξηση τόσο σε ζήτηση όσο και σε τιμές τόσο το 2026 όσο και το 2027, παρά τη μετάβαση. Αξίζει να δούμε πώς αυτό θα σταθεροποιήσει την τιμή του βαρελιού και σε συνάρτηση με την ακόμη πιο δυνατή αύξηση της προσφοράς.
Τι εξελίξεις βλέπετε στις ΗΠΑ, όπου η Fed αντί να αποφασίζει για την ισορροπία του πληθωρισμού και της απασχόλησης, μειώνει τα επιτόκια μετά από πιέσεις του Λευκού Οίκου, με στόχο την ισχυρότερη ανάπτυξη και ευκολότερη εξυπηρέτηση του χρέους; Θα «δουλέψει» αυτή η συνταγή;
Η Fed ξεκίνησε με εντάσεις τη δεύτερη θητεία Τραμπ, οι οποίες όμως είχαν να κάνουν κατά κύριο λόγο με τη θεσμική αντιπαράθεση μεταξύ του επικεφαλής της και του νέου Προέδρου. Αυτή τη φορά, ωστόσο, παρατηρούμε μία Fed διχασμένη, φαινόμενο που δεν έχει σημειωθεί συχνά στο παρελθόν.
Είμαστε συνηθισμένοι σε ομόφωνα ψηφισμένες αποφάσεις, ενώ η τελευταία κίνηση πέρασε με 9 ψήφους υπέρ και 3 κατά. Για να είμαστε ειλικρινείς, δεν έχουν να αντιμετωπίσουν ένα απλό περιβάλλον. Οι πολιτικές του Τραμπ υπήρξαν μέχρι τώρα από μη αναμενόμενες έως ευθέως ριψοκίνδυνες, κάτι που επιδεινώνεται από το γεγονός ότι συχνά παράγουν αντίθετης κατεύθυνσης αποτελέσματα για την οικονομία και όλο αυτό συμβαίνει σε ένα διεθνές περιβάλλον ρευστό που καλεί έναν στρατηγικό συντονισμό, ειδικά για τη Δύση, έχοντας γευτεί τα «όμορφα» spillover effects που παραμονεύουν.
Είναι ξεκάθαρο ότι ο διχασμός ξεκινάει από την αβεβαιότητα που έχουν γεννήσει οι μεταναστευτικές πολιτικές και οι αλλαγές που έχουν επιφέρει και αναμένεται να επιφέρουν στο εργατικό δυναμικό των ΗΠΑ, το ψαλίδι σε πολλές κυβερνητικές δαπάνες και φυσικά οι δασμοί.
Αυτή τη στιγμή μία σκληρή πολιτική επί επιτοκίων θα ρισκάρει την ανάπτυξη της οικονομίας, σε μία οικονομία που παρουσιάζει από καιρό δυσοίωνα νούμερα σε διάφορες διαστάσεις. Παραμένει δε άγνωστος ο πραγματικός αντίκτυπος των πολιτικών δασμών στις τιμές, όπως και τα δεδομένα της αγοράς εργασίας, εφόσον το μπλόκο των κυβερνητικών υπηρεσιών που έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο μας έχει αφήσει χωρίς πληροφορίες για τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο. Θεωρώ ότι ο κύριος Πάουελ καλείται να κάνει τον ισορροπιστή σε ένα εύθραυστο σχοινί που είναι εκτεθειμένο σε ανέμους. Το παρελθόν μας έχει δείξει ότι έχει το τεχνικό υπόβαθρο και την ισχύ χαρακτήρα να διαχειριστεί συνθετότητα, οπότε παραμένω αισιόδοξη.
Πώς κρίνετε την είσοδο του αμερικανικού κράτους σε εμβληματικές εταιρείες όπως είναι η Intel, η US Steel, αλλά και σε εταιρείες ειδικού ενδιαφέροντος όπως είναι η Trilogy Metals, η MP Materials και η Lithium American; Θα φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα ή θα μεταβληθεί σε μια «καρικατούρα» κρατισμού;
Είναι τρομερά δύσκολη η απάντηση σε αυτή την ερώτηση, γιατί είναι πραγματικά μεγάλη η λίστα των παραγόντων που επηρεάζουν την πορεία που μπορεί να διαγράψει αυτή η πολιτική.
Αν κληθώ να απαντήσω πολιτικά ή ακαδημαϊκά, με βάση τα δεδομένα του παρελθόντος, η κρατική παρουσία σε ιδιωτικά επιχειρήματα, που μάλιστα καταγράφουν θετική απόδοση διαχρονικά, σπάνια ή ποτέ υπήρξε θετικής συνεισφοράς. Αυτό, βέβαια, αφορά το παρελθόν και το παρελθόν απέχει όλο και περισσότερο από τα χαρακτηριστικά που εμφανίζει η παρούσα οικονομία και πολιτική στη Δύση.
Είναι ξεκάθαρο ότι δε γίνεται λόγος για σοσιαλιστικής φύσεως είσοδο στο μετοχικό αυτών των εταιρειών, αλλά για μία στρατηγική συνολικής προστασίας και σταδιακής ενίσχυσης της εθνικής οικονομίας στις ΗΠΑ. Αν ο ρόλος του κράτους παραμείνει περιθωριακός σχεδόν, συμμετέχοντας ενδεχομένως σε συγκεκριμένες αποφάσεις μακρο-επιπέδου, εφόσον διασφαλιστεί η ακεραιότητα και η ανεξαρτησία του μάνατζμεντ, θα μπορούσε να είναι μία καλή συνολικά πολιτική.
Οι πιθανότητες κάτι αντίστοιχο να υλοποιηθεί είναι, βέβαια, κοντά στο στατιστικό λάθος των μετρήσεων του παρελθόντος, διότι ο κρατικός μηχανισμός είναι δυσκίνητος παντού και θα επιβραδύνει τα επίπεδα efficiency μίας καλής εταιρείας, όπως επίσης επειδή οι κυβερνήσεις αλλάζουν και μαζί τους οι στρατηγικοί τους στόχοι. Κοινώς, ακόμη και μία εξ αυτών να μπορούσε να κατορθώσει μία καλή κρατική συμμετοχή, αμφιβάλλω πόσο θα διαρκέσει μελλοντικά κάτι ανάλογο.
Πώς διαμορφώνεται η οικονομική και επιχειρηματική εικόνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2026; Συρρίκνωση ή άνθιση; Ποιος σέρνει το άρμα, οι κεντρομόλες ή οι φυγόκεντρες δυνάμεις;
Δε βρίσκω κάτι αξιοσημείωτο όσον αφορά την ευρωπαϊκή οικονομία και επιχειρηματικότητα. Αναμένουμε επιτόκια σταθερά, χωρίς επιστροφές σε easing από την ΕΚΤ και πιθανώς μία συντηρητική ανάκαμψη της κατανάλωσης και των αποταμιεύσεων. Κατανοείτε ότι μιλάμε για ψιλά γράμματα, ωστόσο, αν αναλογιστούμε πού κινείται ο υπόλοιπος πλανήτης.
Υπάρχουν μερικά θετικά δεδομένα, που αναδείχθηκαν και από θετικές κινήσεις των χρηματαγορών μας, και συνδέονται με τη σχετική βελτίωση της γερμανικής εικόνας – κυρίως φορολογικά και σε βιομηχανικές πολιτικές ενδυνάμωσης – που όμως έρχεται να εξουδετερώσει η αντίθετη κατάσταση που καταγράφεται στη Γαλλία ή την Ισπανία, για παράδειγμα.
Σε θετική κατεύθυνση πάντα ώθησαν κάποιες εκτιμήσεις η άνοδος της αμυντικής δαπάνης στην Ευρώπη, όπως επίσης η χαλάρωση της νομοθετικής σκληρότητας που επιδείξαμε μέχρι και το 2024, ιδίως ως προς τη βιώσιμη μετάβαση (habemus Omnibus…).
Θα φανεί πιθανώς ακραία δυσοίωνο, αλλά όσο δε μιλάμε για ουσιαστική μετατόπιση της νοοτροπίας και της νομοθετικής μας προδιάθεσης σε ό,τι αφορά την ενιαία αγορά και την ενίσχυση της βιομηχανίας μας (από την κίνηση κεφαλαίου έως φορολογικά βοηθήματα και κεντρικό στρατηγικό όραμα) στους καίριους τομείς που σχηματίζουν αυτή τη στιγμή την παγκόσμια οικονομία και θα μονοπωλήσουν το μέλλον, κάθε μικρο-τρεντ είναι σχεδόν γραφικό, φοβάμαι.
Όχι τυχαία, η κατάσταση θεωρείται πλέον τόσο δραματική που μετατραπήκαμε σε κομμάτι της επείγουσας ατζέντας άλλων γεωγραφικών μπλοκ ή χωρών. Ένας από τους πολλούς, ο Dimon της JP Morgan, πρόσφατα υπογράμμισε πόσο ακραία αναγκαίο είναι να επαναφέρουμε την Ευρώπη σε θετική οικονομική πορεία, γιατί ρισκάρει όλη η Δύση…
Κεφάλαιο Κίνα. Παρά την επιβολή δασμών, η κινεζική οικονομία εμφανίζει ένα εμπορικό πλεόνασμα της τάξης του $1 τρισεκατομμυρίου. Ποια είναι η εικόνα που έχετε για το κοκτέιλ των αντιφατικών δεδομένων που συνθέτουν ακόμα με αρμονικό τρόπο το μοντέλο ανάπτυξης που ακολουθεί το Πεκίνο;
Δε βρίσκω αντιφατικά τα δεδομένα που κινούν την κινεζική οικονομία και, όπως είχαμε συζητήσει και σε προηγούμενη συνέντευξη μαζί, οι δασμοί ήταν ένα αδύναμο εργαλείο στα χέρια των ΗΠΑ, αν ο στόχος ήταν να χτυπηθεί αυτή η οικονομία, γιατί στηρίζεται σε μία άκρως λανθασμένη υπόθεση.
Μπορούμε να συζητήσουμε, προφανώς και για ευνόητους λόγους, πολλά στοιχεία της κινεζικής κυβέρνησης, αλλά θα δείτε ότι δε θα συμπεριλάβουμε τον κακό οικονομικό σχεδιασμό. Έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που η Κίνα αντιπροσώπευσε αποκλειστικά μία χώρα με φτηνά εργατικά χέρια για δυτικές εταιρείες.
Αυτό είναι ήδη μία πικρή διαπίστωση που καλείται να καταγράψει η κυβέρνηση Τραμπ. Η Κίνα έχει αναπτύξει στρατηγικά πλεονεκτήματα σε πολλαπλά επίπεδα, κάτι που επιβεβαιώνεται από τη δυσκολία να την εγκαταλείψουν πολλές δυτικές εταιρείες που ανέπτυξαν παρουσία εκεί, παρά τις «απειλές» ή τα δυνατά κίνητρα των ΗΠΑ.
Ταυτόχρονα, πρόκειται για μια οικονομία που ακολούθησε το αμερικανικό μοντέλο και έχτισε την τελευταία δεκαετία (και περισσότερο) ισχυρή παγκόσμια διπλωματία και έξυπνο μακροχρόνιο όραμα με τις αναπτυσσόμενες και πολλές ανεπτυγμένες χώρες του πλανήτη. Διαχειρίστηκαν έγκαιρα, αν και όχι ακόμη πλήρως, τα εσωτερικά τους κρίσιμα προβλήματα, που ακόμη θεωρώ ότι βαραίνουν περισσότερο το προφίλ ανάπτυξης της χώρας παρά οι αμερικανικοί δασμοί, που εξελίσσονται ήδη σε ένα παιχνίδι σχετικά ανούσιο.
Η αύξηση των επιτοκίων στην Ιαπωνία σήμανε και το τέλος του «carry trade», δηλαδή του δανεισμού σε φθηνό νόμισμα και της επένδυσης σε assets με υψηλότερες αποδόσεις. Πολλοί ομιλούν περί του τέλους των επενδύσεων χαμηλού κόστους. Πώς βλέπετε να επηρεάζει το τέλος του «carry trade» τις αγορές;
Εξαρτάται από το πόσο ανοιχτό carry trade αφήνει πίσω του και πόσο γρήγορα οι επενδυτές θα σπεύσουν να μειώσουν την έκθεση σε ρίσκο. Το carry trade του γιεν ήταν πολύ πιο ισχυρό πριν από λίγα χρόνια. Καθώς η Ιαπωνία άρχισε να απομακρύνεται από τα σχεδόν μηδενικά επιτόκια, η εύκολη ελκυστικότητα άρχισε να μειώνεται.
Έτσι, το επικρατέστερο σενάριο επί του παρόντος δεν είναι ο «άμεσος πανικός», θεωρώ. Εξακολουθεί να υπάρχει μια εστία ρίσκου, φυσικά, καθώς πολλά περιφερειακά κεφάλαια υψηλού ρίσκου ιστορικά στηρίζονταν στη χρηματοδότηση του γιεν.
Εάν αυτό το κεφάλαιο αρχίσει να υποχωρεί, το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν είναι η Ιαπωνία, αλλά η αλλαγή διάθεσης στις παγκόσμιες αγορές.
Θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε sell-off, ειδικά στα πιο «φορτωμένα χαρτοφυλάκια», που θα δημιουργήσουν κραδασμούς και στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, με ιδιαίτερη έμφαση την Ινδία, που πιθανώς θα δεχτεί πίεση που δε θα δυνάδει με την «εσωτερική» εικόνα.
Ανάλογα με την έκταση που αυτή η αντίδραση θα λάβει, τα equities θα επανέλθουν γρήγορα ή μετά από ένα περιορισμένο διάστημα. Το σενάριο που πρέπει να ανησυχεί είναι μία κίνηση μαζικού πανικού που θα διαγράψει την οικονομική σημασία μικρών διαφορών τοπικών νομισμάτων και θα ενεργοποιήσει ένα «σπριντ προς την ασφάλεια». Πιστεύω πως είναι χαμηλής πιθανότητας το τελευταίο σενάριο.
Τεχνητή Νοημοσύνη: Απόλυτο μέλλον ή τεράστια φούσκα; Θα διαψεύσουν οι τεράστιες κεφαλαιακές ανάγκες τις υψηλές προσδοκίες των επενδυτών; Θα «κρασάρει» το ενεργειακό σύστημα υποστήριξης της AI; Θα εμφανίσουν οι εταιρείες έσοδα και κέρδη που να δικαιολογούν τις αποτιμήσεις τους;
Δεν είναι αμοιβαία αποκλειόμενα τα δύο… Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι το απόλυτο μέλλον, αλλά ήδη παρόν. Με βεβαιότητα ξέρουμε ότι θα διαμορφώσει το μέλλον, πολύ περισσότερο από κάθε άλλη επανάσταση που βιώσαμε οικονομικά και κοινωνικά στην ιστορία της ανθρωπότητας, γιατί για πρώτη φορά μιλάμε για κάτι που γεννήθηκε από εμάς, του οποίου όμως η εξέλιξη δε θα εξαρτηθεί ουσιαστικά από εμάς.
Αποφεύγω σαφώς τη φιλοσοφική συζήτηση περί μέλλοντος και επικεντρώνομαι στο τεχνικό κομμάτι της ερώτησής σας. Οι Αμερικανοί χρησιμοποιούν μία όμορφη και χιουμοριστική φράση σε αργκό που ταιριάζει γάντι εν προκειμένω: “the math isn’t mathing”.
Τα νούμερα αυτή τη στιγμή δεν έχουν απολύτως κανένα νόημα, μηδέν. Αυτό δεν είναι μάλιστα υποκειμενική κρίση, αλλά αυτό που θα ακούσετε να εκφράζει κάθε μεγάλος θεσμικός επενδυτής ανά τον κόσμο. Φυσικά γεννιέται το ερώτημα αν είναι όλοι τους παράλογοι ή παρμένοι από μία μόδα που θα τους απογοητεύσει.
Παραδόξως, έχω μεγάλη δυσκολία να σας απαντήσω ένα κατάφορο ναι. Είναι καλές οι αποτιμήσεις; Όχι. Έχουμε τεχνητής και όχι οικονομικής φύσης σύνορο που διαψεύδει όσα καταγράφουν οι αγορές; Ναι. Θα σκάσει ως απόλυτη φούσκα όλο αυτό που βλέπουμε; Δεν είμαι τόσο σίγουρη, όχι με την παραδοσιακή έννοια της φούσκας.
Ζούμε μία πρωτόγνωρη συγκυρία ως προς τις κεφαλαιακές ροές στον τομέα. Η κλίμακα έχει ξεπεράσει κάθε σενάριο επιστημονικής σχεδόν φαντασίας. Παράλληλα, ζούμε μία τεχνολογική εξέλιξη εκθετική. Η έκπληξη άνευ προηγουμένου δεν είναι αυτή, αλλά το ότι η εξέλιξη που μας άφησε παρατηρητές είναι αυτότροφη!
Τέλος, ας έρθουμε στα δικά μας. Ποια είναι η ματιά του ξένου παράγοντα για τη χώρα μας; Είμαστε ορθά αναβαθμισμένοι και αποτιμημένοι; Είμαστε ένας επενδυτικός προορισμός ικανός να προσελκύσει σημαντικά κεφάλαια; Τι χρειάζεται να κάνουμε ακόμα;
Η παρούσα κυβέρνηση υπήρξε εξαιρετικά ταλαντούχα και στρατηγική στην αναδόμηση της διεθνούς μας εικόνας. Αυτό έχει γίνει τόσο έκδηλο και αυταπόδεικτο που νομίζω ότι το καταγράφει και ο μέσος Έλληνας πολίτης που ζει εντός χώρας· ακόμη πιο έντονα το βιώνουμε όσοι εδρεύουμε στο εξωτερικό.
Γίναμε σίγουρα ένα ασφαλές asset επενδυτικής βαθμίδας και ένας αξιόπιστος εταίρος στη διεθνή σκηνή. Για πρώτη φορά είδαμε τους θεσμούς μας παρόντες σε θέσεις υψηλής ορατότητας, όπως παρατηρήσαμε την ανάπτυξη ενός network πολύ ισχυρών συμμάχων.
Η Ελλάδα πρόσφατα συγκαταλέχθηκε ανάμεσα στους top προορισμούς παγκοσμίως ως έδρα για συνταξιούχους, ενώ είδαμε το όνομά μας σε όλες τις μεγάλες διεθνείς εκδόσεις να αναδύεται ως το τέως μαύρο πρόβατο της ΕΕ που δικαίωσε όσους το στήριξαν, με την πρόωρη αποπληρωμή του χρέους μας στη Γαλλία, που τώρα βρίσκεται σε δυσκολία.
Αυτό που σίγουρα λείπει, οικονομικά αλλά και δημογραφικά, είναι η προσέλκυση όχι μόνο χρηματοοικονομικού κεφαλαίου, οδού όπου έχουν γίνει πολύ σημαντικά βήματα, αλλά και ανθρώπινου κεφαλαίου. Θεωρώ ότι το σημείο καμπής για την ελληνική οικονομία θα είναι μία στοχευμένη πολιτική, δε θα μπορούσε να είναι διαφορετικά και μόνο λόγω μεγέθους της χώρας, που θα αναπτύξει τομείς και εστίες αριστείας.
Μία αντίστοιχη στρατηγική θα είναι αυτοτροφοδοτούμενη, καθώς επενδύοντας αρχικά σε στρατηγικές για το μέλλον ικανότητες εντός συνόρων μπορούμε να διασφαλίσουμε τη διατήρηση εντός χώρας και την ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων μας, που κατόπιν θα εξελιχθούν σε πόλο έλξης για επενδύσεις και περαιτέρω ανθρώπινο δυναμικό, γιατί όχι και εισερχόμενο. Ξέρω ότι ακούγεται επιστημονική φαντασία, αλλά πιστέψτε με, δεν είναι. Η Ιταλία, για παράδειγμα, έφτασε να είναι ένας εκ των G8 με μία παραπλήσια πολιτική που έγραψε και οικονομική ιστορία: τα districts.
* Η Αναστασία Γιακουμέλου είναι Adjunct Professor στο ESCP Business School, Adjunct Professor στο Universite Paris 1 Pantheon - Sorbonne, Tenured Professor στο Universita Ca Foscari και Lecturer στο University of Bocconi.
