Ποιοι οι χειρότεροι χαρακτήρες γονέων στη λογοτεχνία;
Shutterstock
Shutterstock

Ποιοι οι χειρότεροι χαρακτήρες γονέων στη λογοτεχνία;

Νεκταρία Μαραγιάννη
30/09/2025 • 00:00
Πολιτισμός

«Όλες οι ευτυχισμένες οικογένειες μοιάζουν μεταξύ τους, ενώ κάθε δυστυχισμένη οικογένεια είναι δυστυχισμένη με τον δικό της τρόπο», αναφέρει ο Λέων Τολστόι στην «Άννα Καρένινα». Παρότι κλισέ η φράση του αυτή, έχει τη δική της αλήθεια, όπως καταδεικνύεται από τις υποθέσεις αρίθμητων μυθιστορημάτων, όπου απογοητευμένοι γονείς προκαλούν αντίστοιχα συναισθήματα στα παιδιά τους και στους γύρω τους, με τον ποιητή Φίλιπ Λάρκιν να υπογραμμίζει: «Σε καταστρέφουν, η μαμά και ο μπαμπάς σου. / Μπορεί να μην το θέλουν, αλλά το κάνουν».

Προκύπτει το ερώτημα ποιοι είναι οι χειρότεροι χαρακτήρες μητέρας και πατέρα που έχουμε συναντήσει στα λογοτεχνικά μας διαβάσματα όπως και γιατί τους προσάπτεται αυτός ο χαρακτηρισμός. Η συμπεριφορά καθενός από τους δύο προς τα παιδιά και οι συνέπειες αυτής είναι ένας από τους λόγους, από κοινού με εκείνη του άνδρα προς τη γυναίκα, ανεξαρτήτως εποχής και γεωγραφικού περιορισμού.

Κάπως έτσι, ο εν λόγω χαρακτηρισμός μπορεί να προσαχθεί στη «Μήδεια» του Ευριπίδη – ας μη λησμονούμε τις λέξεις «σύγχρονη Μήδεια» που αυθόρμητα αρθρώνονται σήμερα για κάθε μητέρα που φονεύει τα παιδιά της – καθώς και στον Δία, τον αρχηγό των θεών στην αρχαία ελληνική θρησκεία και μυθολογία και συνάμα «πατέρα της πατριαρχίας».

Τόσο η Μήδεια όσο και ο Δίας περιλαμβάνονται στη λίστα των προβληματικών μητέρων και πατέρων στη λογοτεχνία, αντίστοιχα, όπως παρατίθενται σε δημοσιεύματα που υπογράφει η συντάκτης επί θεμάτων βιβλίου, Suzy Freeman-Greene, ρωτώντας ειδικούς επί της λογοτεχνίας και «ταξιδεύοντάς» μας σε σελίδες της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Προβληματικές μητέρες...

Αφότου τεμάχισε τον αδερφό της κατά την αναχώρησή της από την Κολχίδα για να είναι με τον Ιάσονα, η Μήδεια, έπειτα, προκάλεσε τον θάνατο του βασιλιά της Κορίνθου, Κρέοντα, και της κόρης του, Γλαύκης η οποία θα παντρευόταν τον Ιάσονα. Αποκορύφωμα, η Μήδεια να δολοφονήσει τα παιδιά που είχε αποκτήσει με τον Ιάσονα, για να τον εκδικηθεί. Η τραγωδία αυτή του Ευριπίδη, γραμμένη το 431 π.Χ., βρίσκεται στην κορυφή της λίστας, υπογραμμίζοντας την οργή της αλλά και τον πόνο που προκάλεσαν οι πράξεις της στον Ιάσονα.

Μεταξύ άλλων έργων, στο «I for Isobel» (1989) της Έιμι Γουίτινγκ, τον ρόλο της κακιάς μητέρας έχει η Μαίη Κάλαχαν, η οποία αρνείται να γιορτάσει τα γενέθλια της 9χρονης κόρης της, Ίζομπελ, στην οποία και η μητέρα της εκφράζει την οργή της αποκαλώντας την ακόμη και «γεννημένη ψεύτρα». Η Ίζομπελ εν τέλει ανακτά την ηρεμία της μετά τον θάνατο της Μαίη.

Μία «θηλυκή τύραννος» φαίνεται πως είναι η μητέρα της ενήλικης Erika καθώς παρεμβαίνει σε κάθε πτυχή της ζωής της –τις επιλογές της, το σώμα της, τα οικονομικά της– στο κλειστοφοβικό διαμέρισμα το οποίο μοιράζονται στη Βιέννη. Σε αυτόν τον χώρο, η φιγούρα της μητέρας ισούται με εκείνη μίας δικαστή, προξενώντας της τρόμο, όπως περιγράφει η Ελφρίντε Γέλινεκ στο βιβλίο της «Τhe Piano Teacher» (1983).

Πηγή φωτ.: Πλατφόρμα Χ (πρώην Twitter)

Στην καταστροφή της έννοιας του τι σημαίνει να είσαι μητέρα – δηλαδή την προσφορά της εις βάθους φροντίδας και αγάπης – συμβάλει ο χαρακτήρας της Σερένα Τόι η οποία κακομεταχειρίζεται τα παιδιά της όπως και όλους όσους τα φροντίζουν, όπως εξιστορεί η Μάργκαρετ Άτγουντ στις σελίδες του «The Handmaid’s Tale» (2017).

Το εξώφυλλο του βιβλίου «The Handmaid’s Tale» της Margaret Atwood. Πηγή φωτ.: Πλατφόρμα Χ

Από την εκτενή λίστα δεν θα μπορούσε να απουσιάσει η αναφορά για τις μητέρες στα μυθιστορήματα του Καρόλου Ντίκενς – συνήθως φεύγουν από τη ζωή προτού ξεκινήσει η δράση του μυθιστορήματος. Όπως σε εκείνο με τίτλο «Dombey and Son» (1848), όπου, μετά τον θάνατο της πρώτης συζύγου Dombey, η δεύτερη σύζυγος, η Mrs Skewton ισοπεδώνει την αυτοεκτίμηση της κόρης της, Έντιθ, παντρεύοντάς την.

… και προβληματικοί πατέρες

Από την αρχαία ελληνική μυθολογία έως το σήμερα εκτείνονται οι χαρακτήρες των πατέρων που προκαλούν δυστυχία στην οικογένειά τους. Σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα, ο χαρακτήρας του Δία στην Ιλιάδα του Ομήρου είναι πηγή δεινών: εάν δεν είχε απατήσει την Ήρα και μεταμορφωθεί σε κύκνο για να γονιμοποιήσει την Λήδα, δεν θα υπήρχε η Ωραία Ελένη, συνεπώς δεν θα γινόταν ο Τρωϊκός Πόλεμος.

Ο Χίθκλιφ από τα «Ανεμοδαρμένα Ύψη» (1847) της Έμιλι Μπροντέ ξεπερνά ακόμη και τους κακούς πατέρες με τις πράξεις του: με την Ιζαμπέλα έχει έναν γιο, τον Λίντον, τον οποίο ωστόσο παραμελεί να γνωρίσει μέχρι τα 13 του χρόνια, οπότε και πεθαίνει η Ιζαμπέλα. Τότε, τον αναγκάζει να ζει στην απομόνωση και να νυμφευτεί την πρώτη του εξαδέλφη, την Κάθι, προκειμένου να εκδικηθεί τον πατέρα της που νυμφεύτηκε την αγαπημένη του Κάθριν.

Νοσηρά πολύπλοκος είναι επίσης ο χαρακτήρας του πατέρα στο ημι-αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα «Ο άνδρας που αγαπούσε τα παιδιά» (The Man Who Loved Children, 1940) της Κριστίνα Στιντ. Ο λόγος για τον φυσιοδίφη Σαμ Πολλίτ που ναι μεν ισχυρίζεται ότι αγαπά τα πολλά του παιδιά, αλλά τα κοροϊδεύει και τα προσβάλλει, αναγκάζοντάς τα ακόμη και να κατασκοπεύουν το ένα το άλλο. Ένα από τα παιδιά του, η έφηβη Λουίζα, πιστεύει ότι η μόνη της ελπίδα να ξεφύγει από την τυραννία είναι ο φόνος.

Από τους πιο φρικιαστικούς πατέρες στη λογοτεχνία δεν θα απουσίαζε ο πατέρας του Φρανκενστάιν από το ομώνυμιο μυθιστόρημα (1818) της Μαίρης Σέλλεϋ. Από τους πρώτους πατέρες στο είδος του τρόμου, ο Βίκτορ εγκαταλείπει το δημιούργημά του – τον απόγονό του που δημιούργησε από σορούς – παρά τις εκκλήσεις του για συμπόνια και έπειτα το δημιούργημα σπεύδει να εκδικηθεί τον δημιουργό του μέσα από μια εναλλαγή φόνων και εναγώνιων περιπλανήσεων.

Τη λίστα συμπληρώνει ο καπετάνιος Αχάμπ από τον «Μόμπι Ντικ» του Χέρμαν Μέλβιλ. Ο συγγραφέας είχε οδηγήσει τον 18χρονο γιο στην αυτοκτονία έπειτα από έναν καυγά για τις προχωρημένες ώρες που επέστρεφε σπίτι. Ο καπετάνιος Αχάμπ συμπεριφέρεται ακόμα πιο κατακριτέα, εγκαταλείποντας τη γυναίκα και τον γιο του για να αφοσιωθεί στην αναζήτηση μιας λευκής φάλαινας που εν τέλει οδηγεί ολόκληρο το πλήρωμά του στην καταστροφή.

Πηγή κεντρικής φωτ.: Shutterstock

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ
ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΤΩΡΑ
ΑΝΕΜΟΔΑΡΜΕΝΑ ΥΨΗ
ΦΡΑΝΚΕΝΣΤΑΙΝ
ΜΑΡΓΚΑΡΕΤ ΑΤΓΟΥΝΤ
ΜΟΜΠΥ ΝΤΙΚ

Διαβάστε Περισσότερα