Οι αρχαίες τραγωδίες ήταν εκείνες που έκαναν γνωστή την Ειρήνη Παπά (1929-2022) στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ήδη από τα πρώτα της βήματα, όπως στην «Ηλέκτρα» (1962) και την «Ιφιγένεια» (1977) του Μιχάλη Κακογιάννη. Σε αυτούς και σε δεκάδες ακόμη ρόλους της, υποδύθηκε κάτι οικείο, την ίδια· «αυτό που ήθελα πάντα είναι να παίζω εμένα, δηλαδή την ανεξάρτητη αγωνίστρια. Ποτέ δεν θέλησα να παίξω αισθησιακούς ρόλους ή ρόλους επιθυμητών γυναικών».
Και όταν αποφάσισε να πάψει να ερμηνεύει τέτοιους ρόλους (σ.σ αρχαίας τραγωδίας), το έκανε «διότι η τραγωδία συνεπάγεται μια τεράστια ευθύνη. Και ο φόβος ότι θα μπορούσα να μην ανταπεξέλθω, θα με έκανε να νιώσω πολύ άσχημα», είχε δηλώσει στην εφημερίδα «Αβενίρε» της Ρώμης.
Το έντονο βλέμμα της και οι καθαρές γραμμές του προσώπου της παρέπεμπαν στα χαρακτηριστικά μιας Καρυάτιδας, μιας Καρυάτιδας που λάτρεψε τα «όχι» τα οποία είπε και την καθόρισαν, παίζοντας με τους δικούς της όρους και δίχως παραχωρήσεις. Μιας Καρυάτιδας που θαύμαζε την αρχαία ελληνική γραμματεία, την οποία διδάχθηκε από μικρή, θεωρούσε κεφάλαιο της χώρας και «βαριά βιομηχανία μας».
Η λιτή, δωρική της μορφή εμφανίζεται σε περισσότερες από 80 ταινίες, έχοντας δίπλα της ιερά «τέρατα» της 7ης Τέχνης, όπως οι Μάρλον Μπράντο –«το μεγάλο πάθος της ζωής μου» όπως τον είχε χαρακτηρίσει– Ιβ Μοντάν, Γκρέγκορι Πεκ, Άντονι Κουίν, Ρίτσαρντ Μπάρτον, Τζαν Μαρία Βολοντέ, Τζέιμς Κάγκνεϊ, Κάθριν Χέπμπορν, Βανέσα Ρεντγκρέιβ, Τζιαν Μαρία Βολοντέ, Ντέιβιντ Νίβεν καθώς και μία πλειάδα αγαπημένων Ελλήνων πρωταγωνιστών.
Remembering Irene Papas (1929-2022) 🖤 #botd
— At the Cinema (@FlicksAnca) September 3, 2025
Zorba the Greek (1964) Michael Cacoyannis pic.twitter.com/W6DkGTEWce
Ορισμένες από τις εμβληματικές ταινίες στις οποίες πρωταγωνίστησε με κάποιους από τους παραπάνω ηθοποιούς συνθέτουν το κινηματογραφικό αφιέρωμα με τίτλο «Η Ειρήνη Παπά στη μεγάλη οθόνη» το οποίο διοργανώνουν η Ταινιοθήκη της Ελλάδος, το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, τιμώντας την τραγωδό η οποία «έφυγε» από τη ζωή το 2022 σε ηλικία 93 ετών, αφήνοντας πίσω της μια σπουδαία σταδιοδρομία στο θέατρο, το αρχαίο δράμα, τον κινηματογράφο και στο πεδίο της κοινωνικής ευαισθησίας.
Με αυτό το αφιέρωμα η Ταινιοθήκη της Ελλάδος μας υπενθυμίζει για ακόμα μία φορά πως στέκει θεματοφύλακας της κινηματογραφικής μνήμης. Το αφιέρωμα στις αίθουσές της θα λάβει χώρα μεταξύ 16 και 20 Οκτωβρίου οπότε και θα προβληθούν οι ταινίες «Η λίμνη των στεναγμών» του Γρηγόρη Γρηγορίου (1959), «Τα Κανόνια του Ναβαρόνε» του Τζ. Λι Τόμπσον (1961), «Αντιγόνη» του Γιώργου Τζαβέλλα (1961), «Ηλέκτρα» (1962), «Αλέξης Ζορμπάς» (1964), «Τρωάδες» (1971) και «Ιφιγένεια» (1977) του Μιχάλη Κακογιάννη, «Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι» του Φραντσέσκο Ρόσι (1979) και το ντοκιμαντέρ «Η Ειρήνη Παπά στην Κύπρο» (Μ. Κακογιάννης, 1978).
Στιγμιότυπο από την ταινία «Αντιγόνη» του Γιώργου Τζαβέλλα
Πλην των προβολών, στις 18 Οκτωβρίου (12:00-15:00), στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, θα πραγματοποιηθεί η συζήτηση «Ειρήνη Παπά - Η συμβολή της στον κινηματογράφο και το θέατρο», σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Έρευνας και Τεκμηρίωσης Παραστάσεων Αρχαίου Ελληνικού Δράματος του ΑΠΘ. Θα συμμετάσχουν ακαδημαϊκοί από την Ελλάδα, την Ισπανία και τη Ν. Ζηλανδία καθώς και οι ηθοποιοί Ρένη Πιττακή, Λυδία Κονιόρδου και Στεφανία Γουλιώτη.
Το αφιέρωμα θα πραγματοποιηθεί ταυτόχρονα και στη Θεσσαλονίκη (16-19 Οκτωβρίου) με την προβολή των έξι ταινιών «Αλέξης Ζορμπάς», «Ηλέκτρα», «Τρωάδες», «Τα Κανόνια του Ναβαρόνε», «Αντιγόνη» και «Ιφιγένεια» στην αίθουσα «Σταύρος Τορνές».
#RIP Irene Papas (1926-2022)
— DepressedBergman (@DannyDrinksWine) September 14, 2022
Here is a scene from "Zorba the Greek" (1964) by Michael Cacoyannis, where she plays a young widow, restricted by barbaric village customs from falling in love with a man of her choice. pic.twitter.com/wWdwvVdbwR
Συνεργάτες του προγράμματος είναι το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Έρευνας και Τεκμηρίωσης Παραστάσεων Αρχαίου Ελληνικού Δράματος, το Instituto Cervantes και ο κινηματογραφικός οργανισμός Καραγιάννης-Καρατζόπουλος, Cinecittà. Αναλυτικές πληροφορίες για το αφιέρωμα και τις ώρες των προβολών θα ανακοινωθούν προσεχώς.
Η αφίσα του αφιερώματος. Πηγή φωτ.: Ταινιοθήκη της Ελλάδος
Ταινιοθήκη της Ελλάδος, Ιερά Οδός 48 και Μεγάλου Αλεξάνδρου, μετρό Κεραμεικός, τηλ. 210 3612046. Εισιτήρια: 7 ευρώ (γενική είσοδος), δίνεται η δυνατότητα online κράτησης εισιτηρίων εδώ.
Πηγή κεντρικής φωτ.: Πλατφόρμα Χ (πρώην Twitter)
