Δεν είναι εύκολο να μιλήσεις για μια έκθεση φωτογραφίας που δεν προσπαθεί να σε εντυπωσιάσει με κρότο, αλλά να σε κρατήσει κοντά της με τη σιγή. Η έκθεση του Γιάννη Γιαννάτου, «Πέρα από το Ορατό», δεν στήθηκε στο Ζάππειο για να περιγράψει το Άγιον Όρος· φτιάχτηκε για να σε μεταφέρει εκεί, σε έναν τόπο που ζει έξω από τον θόρυβο, σε μια σιωπή που δουλεύει σαν πυξίδα.
Έτσι, φαίνεται πως εργάστηκε κι ο Γιαννάτος. Για δύο χρόνια, κινήθηκε στη μοναστική πολιτεία σαν προσκυνητής με κάμερα. Μαθητής, όπως ο ίδιος λέει. Και το αποφασιστικό «κλικ», η σύλληψη της στιγμής, δεν μας δείχνει εικόνες του γύρω μας αλλά περιπλανήσεις του γύρω μας. Ο φακός του έγινε εργαλείο μυσταγωγίας, όχι καταγραφής. Και το αποτέλεσμα είναι ένα έργο ποιητικό, βαθύ, κι απολύτως προσωπικό.
Οι φωτογραφίες του μοιάζουν να έχουν ληφθεί έξω από τον χρόνο – μια αισθητική που ακουμπά στα ερείσματα του κινηματογράφου, με κάθε καρέ να στέκει αυτόνομο σαν ποιητικό απόσπασμα. Δεν περιγράφουν, υπονοούν. Δεν καταγράφουν, αποκαλύπτουν. Και το κάνουν αργά, με στοχαστική σιγουριά. Ο ρυθμός τους είναι ο ρυθμός του Όρους: αργός, σεμνός, απόλυτα αντίθετος στον καταιγισμό της εποχής.
Ο ίδιος ο Γιαννάτος το λέει λιτά: «Ήθελα να πλησιάσω έναν τόπο που περισσότερο τον νιώθεις παρά τον βλέπεις. Δεν σκηνοθέτησα τίποτα· περίμενα. Το Άγιον Όρος δεν αποκαλύπτεται σε όποιον απλώς το κοιτάζει, αλλά σε εκείνον που το σέβεται». Και αλλού: «Είδα πρόσωπα φωτισμένα – όχι από το φλας, αλλά από πίστη. Μοναχοί που κουβαλούν την ταπεινότητα σαν φως. Αυτή τη σιωπηλή δύναμη προσπάθησα να φωτογραφίσω».
Ο φωτογράφος έρχεται να προστεθεί σ’ εκείνη τη χορεία των δημιουργών που άφησαν πίσω τους την κοσμική ταχύτητα και αφέθηκαν στη βραδύτητα του Άθω. Πλάι στον Κώστα Μπαλάφα, που μάς χάρισε τις ασκητικές μορφές των μοναχών σε φωτεινό κοντράστ με τις σκιές της πέτρας και του χρόνου· πλάι σε όσους δεν είδαν το Όρος ως εξωτικό καταφύγιο, αλλά ως χώρο δοκιμασίας και εσωτερικής άσκησης. Ο Γιαννάτος δεν ταξίδεψε στον Άθω για να πάρει εικόνες, αλλά για να ακούσει τη σιωπή. Και αυτό, στον πυρήνα του, είναι στάση – αισθητική και πνευματική.
Το «Πέρα από το Ορατό» είναι και λεύκωμα – ένα βιβλίο που κρατάς και ζυγίζεις στα χέρια σαν ψίθυρο. Περιλαμβάνει το φωτογραφικό έργο της διετίας, υπό την αιγίδα της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου, και κυκλοφορεί χάρη στη στήριξη της ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ. Σελίδες του ξετυλίγονται σε μια έκθεση στο Ζάππειο Μέγαρο. Στην αίθουσα 7, καθημερινά από τις 10 το πρωί έως τις 9 το βράδυ, με ελεύθερη είσοδο, έως και τις 27 Μαΐου, οι εικόνες του Γιαννάτου στήνουν έναν αντίλογο στην επιφάνεια: σε καλούν να σταθείς, να παρατηρήσεις – όχι να δεις, να ψηλαφήσεις με το βλέμμα.
«Ίσως να είναι η πιο ήσυχη μορφή αλήθειας αυτό το έργο», λέει στο τέλος ο φωτογράφος. «Δεν σε τραντάζει. Σε αγγίζει χωρίς θόρυβο – μόνο με φως». Στοχαστικό, ειλικρινές και απέριττο, το «Πέρα από το Ορατό» είναι τελικά μια υπόμνηση: πως η τέχνη μπορεί ακόμη να λειτουργήσει ως γέφυρα, όχι προβολή. Να μας στρέψει προς τα μέσα, όχι προς τα έξω.
Με μεγάλη προσέλευση επισκεπτών παρατείνεται η φωτογραφική έκθεση «Άγιον Όρος – Πέρα από το Ορατό» του Γιάννη Γιαννάτου μέχρι και τις 27 Μαΐου στο Ζάππειο Μέγαρο.
