Η Ρωσία, όπως όλα δείχνουν, πετυχαίνει μια στρατιωτική επικράτηση στην Ουκρανία. Το ερώτημα που προκύπτει δεν είναι η νίκη, αλλά το τίμημα. Διότι αυτό που διαγράφεται εμπρός μας δεν είναι μια χώρα που επιστρέφει ισχυρή στο διεθνές προσκήνιο, αλλά μια δύναμη που αναδύεται από τον πόλεμο ως «η Κούβα της Ευρώπης»: απομονωμένη, ύποπτη, ανασφαλής, ένας παρίας του διεθνούς συστήματος.
Στις μέρες του Ψυχρού Πολέμου, το Κρεμλίνο διέθετε την ικανότητα να επιβάλλει την εικόνα του. Όποιος αντιστεκόταν στην αίγλη της «μητέρας Ρωσίας» χαρακτηριζόταν αυτομάτως ναζί, φασίστας, πράκτορας της Δύσης. Ήταν η γλώσσα της ιδεολογικής τρομοκρατίας και για δεκαετίες λειτούργησε αποτελεσματικά και στον τόπο μας. Σήμερα όμως; Η διάβρωση του «ξανθού γένους» άρχισε και μάλιστα από χώρους που κανείς δεν θα περίμενε. Το καλύτερο παράδειγμα είναι ο Αλέξης Τσίπρας που στο βιβλίο του ξεκαθαρίζει για το μπορεί να περιμένει η Ελλάδα από τη Ρωσία.
Σήμερα, ο Πούτιν βρίσκεται μπροστά σε μια πρόκληση πιο σοβαρή από τον πόλεμο: να αντιμετωπίσει τον λαό του. Γιατί, καθώς οι γειτονικές χώρες (βλέπε Γεωργία) αφήνονται στη βαρύτητα της Ευρώπης και προχωρούν με ταχύτητα, ο άνεμος που θα φυσά από τα σύνορα της Ρωσίας θα είναι ένας άνεμος ευρωπαϊκός, ένας άνεμος που γεννά κλυδωνισμούς και αβεβαιότητες στο εσωτερικό της. Οι περίφημες «αυτοκτονίες» των ολιγαρχών υπήρξαν τα πρώτα σημάδια. Τα γκουλάγκ που άνοιξαν εκ νέου, πρόκειται σύντομα να γεμίσουν αντιφρονούντες.
Μπορεί να λειτουργήσει η Ορθοδοξία ως καταφύγιο; Το Πατριαρχείο Μόσχας, μολονότι ποσοτικά ισχυρό, δεν διαθέτει εκείνη την πνευματική ανεξαρτησία που θα του επέτρεπε να σταθεί ως ηθική δύναμη. Το μετασοβιετικό καθεστώς της Ρωσίας το φόρτωσε με έναν ιδιότυπο ορθοδοξισμό, επιχειρώντας να υποκαταστήσει την κομμουνιστική ιδεολογία με θρησκευτική ταυτότητα. Το είδαμε αυτό στα αιματηρά γεγονότα της Ουκρανίας. Η ρωσική Εκκλησία δεν ύψωσε φωνή ειρήνης. Δεν υπήρξε μια κοινή Θεία Λειτουργία των ηγετών της για να δείξει ότι η Ορθοδοξία μπορεί να υπερβεί την πολιτική. Το βλέπουμε και στις χώρες της Βαλτικής, όπου ο φόβος για ρωσική επιθετικότητα δεν συνοδεύεται από καμία κίνηση αγάπης εκ μέρους του Πατριαρχείου Μόσχας.
Ο Πέτρος Α΄ ή Πιότρ Α΄ Αλεξέγιεβιτς. Πηγή φωτ.: Wikipedia/ Creative Commons
Τι μπορεί, λοιπόν, να αλλάξει τη Ρωσία; Μια πνευματική κίνηση, όπως εκείνη που κάποτε γεννήθηκε στο Παρίσι, όταν Ρώσοι στοχαστές, ορθόδοξοι θεολόγοι και καλλιτέχνες – από τον Μπερντιάεφ και τον Φλορώφσκυ ως τον Στραβίνσκι – έδωσαν νέα πνοή στην εξόριστη ρωσική ψυχή. Κάτι ανάλογο θα ξανασυμβεί. Η επόμενη Ρωσία μπορεί να μη γεννηθεί στη Μόσχα, αλλά στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, μέσα από τους ανθρώπους της τέχνης και της πνευματικότητας που θα αναζητήσουν εκεί την ελευθερία που στερεί η πατρίδα τους.
Πρέπει να έχουμε στον νου μας ότι η Ρωσία είναι Ευρώπη. Όχι κατά γεωγραφία μόνο, αλλά κατά πολιτισμό. Και η Ευρώπη χρειάζεται τη δική της ρωσική ρίζα, ακριβώς για τούτο: δεν εκφράζει η Ένωση τον πολιτισμό μας∙ ο πολιτισμός μας εκφράζει την Ένωση. Όταν η Ρωσία το κατανοήσει αυτό, τότε θα μπορέσει να επιστρέψει, όχι στη Δύση, αλλά στον ίδιο της τον εαυτό.
