«Μικρό καλοκαίρι» ο Σεπτέμβριος, κι ο Αύγουστος γλυκός και συνάμα απέραντος, μία «προ-τελευταία» ευκαιρία για όσους θέλουν να χαρούν παραπάνω τη ξεγνοιασιά του θέρους: της θάλασσας τη μεθυσμένη ευωδιά και τον παφλασμό των κυμάτων. Βρισκόμενη πλάι στην αλμύρα, η ματιά δεν χορταίνει να παρατηρεί το απέραντο μπλε στο οποίο ενίοτε ξεμυτίζουν ξύλινα –εναπομένοντα– καΐκια για ρομαντική βαρκάδα ή απλή περιήγηση.
Η εικόνα μίας αγκυροβολημένης βάρκας πλάι στο γαλαζοπράσινο της θάλασσας θα μπορούσε να εξισωθεί με το καλοκαίρι, καθώς η βάρκα στέκεται εκεί ως υπενθύμιση ότι η ξεγνοιασιά είναι παρούσα. Λειτουργεί δε, ως ορόσημο για τη συναισθηματική μνήμη, η οποία ανασύρει τα παιδικά καλοκαίρια στην παραλία όπου τα χέρια έπλαθαν αμμώδεις πύργους, άλλους πύργους «χτισμένους» με βότσαλα της ακτής, έβρισκαν σπασμένα ακόμη και –σπανίως– ολόκληρα κοχύλια, στην πλειονότητά τους μικρά σε μέγεθος. Αν η τύχη ευνοούσε και ήταν ακέραια, η κίνηση ήταν αυτόματη και το κοχύλι τοποθετείτο στο αυτί κατά το ταυτόχρονο κλείσιμο των βλεφάρων, προκειμένου να ενδυναμωθεί η ακοή και όλη η ανθρώπινη ύπαρξη να παραδοθεί στον ήχο της θάλασσας.
Λήψη της παραλίας Λυκοδήμου στα Κύθηρα. @Νεκταρία Μαραγιάννη
Είθιστο τα κοχύλια των παιδικών μας χρόνων να τα κρατάμε, να τα φυλάσσουμε σε γυάλινα βάζα, να ζωγραφίζουμε το καπάκι τους με τέμπερες αποχρώσεων του μπλε χρώματος, σχηματίζοντας την κίνηση της θάλασσας με τα πινέλα. Κι έπειτα τοποθετούσαμε αυτά τα βάζα στη βιβλιοθήκη ή στο γραφείο, πλάι στα βιβλία. Έτσι που, καθώς η ματιά αναζητούσε ένα βιβλίο, κοντοστεκόταν στα κοχύλια και για μια στιγμή ξαπόσταινε αναπολώντας τη θαλασσινή μυρωδιά.
Ο πίνακας του Αλέκου Φασιανού (1935 - 2022), με τίτλο «Βαρκάρης» (1990) μπορεί να μην έχει ζωγραφισμένα κοχύλια, δεν παύει όμως να έχει και να μεταδίδει μια αίσθηση καλοκαιριού. Η χαρακτηριστική μπλε ανθρώπινη φιγούρα του corpus του έργου του, συναντιέται εδώ στον ρόλο του βαρκάρη ή και του ψαρά – αν εστιάσουμε μία μικρή λεπτομέρεια των διχτυών στη γωνία της βάρκας, στο αριστερό μέρος καθώς παρατηρούμε τη ζωγραφική σύνθεση.
Αλέκος Φασιανός (1935 - 2022), «Βαρκάρης» (1990, ακρυλικό σε μουσαμά, 44,5x33,5 εκ.). Δωρεά Μαρίνας Λαμπράκη Πλάκα. Πηγή φωτ.: Facebook/ Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου / National Gallery
Το κουπί της φιγούρας βρίσκεται μεταξύ μίας ομάδας πορφυρών ψαριών, δίπλα σε μία άλλη, μπλε ψαριών. Παρά το όποιο κύμα της θάλασσας, ο βαρκάρης πλέει ανέμελος, κρατώντας, στο αριστερό του χέρι, πιθανόν ένα στάχυ. Εκτός από τον ουρανό, τα σύννεφα και τους γλάρους, τον παρατηρεί επίσης ένας φάρος που μόλις διακρίνεται στην άκρη, δεξιά όπως παρατηρούμε τη ζωγραφική σύνθεση.
Είναι ο φάρος που φέγγει για την ασφαλή επιστροφή του βαρκάρη στην ακτή· είναι ο όποιος φάρος υψώνεται ανάμεσα στα βράχια, σε οποιοδήποτε μέρος, και σαν τον παρατηρούμε, ανακαλούμε τη μοσχομυρωδιά πελώριων κυμάτων. Ομοίως και τα βάζα με τα κοχύλια, σαν φάροι – αναμνήσεις καλοκαιριών που μένουν ανεξίτηλα στη μνήμη.
* Ο «Βαρκάρης» (1990) του Αλέκου Φασιανού ανήκει στη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης - Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου, κατόπιν δωρεάς από την προηγούμενη διευθύντρια, Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα.
