«Η φωτογραφία μοιάζει με τέχνη, αλλά δεν είναι. Είναι πολύ εύκολο να παίξεις με τη φωτογραφία, αλλά από πού κι ως πού είναι τέχνη; Η μουσική είναι τέχνη! Η τέχνη είναι ακριβώς το αντίθετο από τη φωτογραφία. Κατασκευάζει πραγματικότητες, δεν είναι η αλήθεια, ένα επιτηδευμένο πράγμα είναι. Οι φωτογράφοι θέλουν να πιστεύουν ότι κάνουν κάτι σπουδαίο και λένε ότι κάνουν τέχνη!», διαβάζω στη συνέντευξη που παραχώρησε στον καλό συνάδελφο της Lifo, Χρήστο Παρίδη. «Άκου, εγώ είμαι δημοσιογράφος, δεν είμαι φωτογράφος! Η αληθινή δημοσιογραφία είναι η φωτογραφία» του εξηγεί και συμπληρώνει: «Νομίζεις πως όσοι γράφουν είναι δημοσιογράφοι; Δεν είναι! Πόσοι άνθρωποι σκοτώθηκαν στο Βιετνάμ; Ή σε οποιονδήποτε πόλεμο; Ο γραφιάς θα μιλήσει για 6, τη στιγμή που ο φωτογράφος θα δείξει 96».
Γέννημα - θρέμμα Πολίτης από το μαγικό Πέρα, γιος φαρμακοποιού, ο Αρά Γκιουλέρ (1928-2018) αφού σπούδασε οικονομικά, εργάστηκε ως φωτορεπόρτερ στις εφημερίδες «Γενί» της Κωνσταντινούπολης, στη «Χουριέτ» και στην τουρκική έκδοση του περιοδικού «Time Life». Δούλεψε ως πολεμικός φωτορεπόρτερ για τα μεγαλύτερα περιοδικά «Time», «Stern» και «Paris Match». Έγινε μέλος του ιστορικού φωτογραφικού πρακτορείου Magnum και τιμήθηκε όσο κανείς στη γείτονα με διακρίσεις, μια ταινία και σημαντικά αφιερώματα για τα δεκάδες φωτογραφικά του λευκώματα.
Με τη δουλειά του φωτορεπόρτερ ταξίδεψε σε όλες τις γωνιές του κόσμου, όπως το Ιράν, το Καζακστάν, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, την Ινδία, την Κένυα, την Αιθιοπία, το Σουδάν, τη Νέα Γουινέα, το Βόρνεο και βέβαια σε όλες τις περιοχές της Τουρκίας. Ο ίδιος λέει χαρακτηριστικά πως έχει κάνει τον γύρο του κόσμου τρεις φορές. Έχει γνωρίσει και απαθανατίσει με το φακό του προσωπικότητες, όπως οι Πικάσο, Νταλί, Πρεβέρ, Τένεσι Ουίλιαμς, Παρατζάνοφ. «Σπουδαίος σκηνοθέτης και καλός φίλος» λέει για τον τελευταίο. «Όλοι φίλοι μου είναι. Και του Τένεσι Ουίλιαμς, όταν ήρθε εδώ, εγώ του ’δειξα τα χαμάμ».
«Τι είναι για µένα η φωτογραφία; Δεν ξέρω αν είναι σηµαντική. Πάντως νιώθω ότι προσφέρω µια οπτική ιστοριογραφία που θα κληρονοµήσουν οι επόµενες γενιές» πίστευε. Ένα ξεχωριστό κεφάλαιο της δουλειάς του είναι οι φωτογραφίες της αγαπημένης του Πόλης. Με υλικό από τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 διασώζει μια ξεχασμένη και άγνωστη στους πιο πολλούς Κωνσταντινούπολη: συνοικίες που εξαφανίστηκαν, μαχαλάδες με παράγκες που έγιναν πολυκατοικίες, χαμίνια που τρέχουν στα σοκάκια, ψαράδες στον Βόσπορο.
Χαρακτηριζόμενος ως «το μάτι της Κωνσταντινούπολης» για τις εμβληματικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες του από την πόλη και τους κατοίκους της, ο Αρά Γκιουλέρ πέθανε σε ηλικία 90 ετών, στις 17 Οκτωβρίου 2018. Η λήψη έγινε στις 20 Οκτωβρίου 2018. Πηγή: AP Photo/Lefteris Pitarakis
Το υλικό του είναι κυρίως ανθρωποκεντρικό, γι’ αυτό χαρακτηρίζεται οπτικός ιστορικός. Ο ίδιος λέει, «όταν εστιάζω σε μια εικόνα, αυτό που μετρά είναι το πρόσωπο που πρωταγωνιστεί, είναι το ποιος αντιπροσωπεύει τη ζωή. Η φωτογραφία πρέπει να παρέχει μια μνήμη των ανθρώπων, των ζωών τους και ειδικά των βασάνων τους. Η φωτογραφία μπορεί να απεικονίσει την πραγματικότητα». Ο Τούρκος συγγραφέας Ορχάν Παμούκ αξιοποίησε πολλές από τις φωτογραφίες του Αρά Γκιουλέρ στο βιβλίο του «Ιστανμπούλ: Πόλη και αναμνήσεις».
Πέθανε το 2018, σε ηλικία 90 ετών, και δεν πρόλαβε να δει πώς η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να δημιουργήσει εικόνες, έξω από το «κλικ» της πραγματικότητας. Είχε όμως δηλώσει πως «η φωτογραφία πεθαίνει. Θα μεταλλαχθεί σε κάτι άλλο. Σήμερα η κάμερα καταγράφει την πραγματικότητα. Στο άμεσο μέλλον ή σε εκατό χρόνια κάτι άλλο θα πάρει τη θέση της. Ίσως οι άνθρωποι να μη χρειάζονται καν εφημερίδες. Ο Σαίξπηρ δεν θα διαβάζεται. Η ζωγραφική θα πεθάνει επίσης. Σε λίγο δεν θα χρειαζόμαστε τον Βελάσκες ή τον Ρενουάρ. Έτσι κι αλλιώς, η μεγάλη τέχνη ήταν πάντα για τους λίγους. Μόνο η μουσική θα επιζήσει».
Η αφιερωματική έκθεση στο Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης της Ρόδου περιλαμβάνει 62 φωτογραφίες του Αρά Γκιουλέρ, τραβηγμένες σε μια περίοδο κατά την οποία η έγχρωμη φωτογραφία άρχισε να αποκτά παγκόσμια αναγνώριση. Μια άλλη μετάβαση που ο ίδιος έζησε ως διεθνής πια φωτορεπόρτερ. Τα έργα που παρουσιάζονται, εκτέθηκαν πρόσφατα –ορισμένα για πρώτη φορά– στο Μουσείο που φέρει το όνομά του στην Κωνσταντινούπολη. Σήμερα, συναντούν ένα νέο κοινό στη Ρόδο.
Νέα Πτέρυγα του Νεστορίδειου Μελάθρου, Τρίτη έως Σάββατο: 10:00 έως 21:00, τελευταία είσοδος 20:30. Κυριακή – Δευτέρα κλειστά. Η έκθεση «Η Ανατολία του Ara Güler με Χρώμα» θα διαρκέσει έως τις 30 Αυγούστου 2025.
