«Μερικούς ανθρώπους πρέπει να τους τιμάμε για μας, όχι γι' αυτούς τους ίδιους. Τιμώντας τέτοιους ανθρώπους τιμάμε τους εαυτούς μας», σημείωνε ο Γιώργος Ζογγολόπουλος. Μια φράση - κλειδί για την περιήγηση στην γκαλερί Σιαντή, μια συνάντηση με το έργο του γλύπτη που σφράγισε τον δημόσιο χώρο της Ελλάδας.
Με αφορμή την έκθεση που του αφιερώνει η αθηναϊκή γκαλερί στην περιοχή του Χίλτον, μας ξεναγεί στο πολυδιάστατο έργο του Ζογγολόπουλου. Στην περιήγηση, ο καθηγητής Θανάσης Μουτσόπουλος θα φωτίσει πλευρές μιας πορείας που σημάδεψε τη νεοελληνική γλυπτική: την καθαρότητα της φόρμας και την αφοσίωση σε μια τέχνη που δεν επεδίωξε τον εφήμερο εντυπωσιασμό, αλλά τη διάρκεια.
«Ποιος σας επηρέασε στη ζωή σας περισσότερο; Υπάρχει κάποιος άνθρωπος;» ρωτά ο Θανάσης Λάλας σε συνέντευξη στο Βήμα (9/3/97). «Οι φίλοι μου, οι παρέες μου», απαντά ο Ζογγολόπουλος. «Για μένα οι παρέες είναι το παν για τη ζωή ενός ανθρώπου. Τι άλλο να κάνεις από το να γίνεις ζωγράφος ή καλλιτέχνης αν η παρέα σου ήταν όπως η δική μου;». Κι αρχίζει να απαριθμεί θρυλικά ονόματα: Πικιώνης, Μητσάκης, Ρουσόπουλος, Κόντογλου, Παπαλουκάς.
«Αυτοί ήταν η παρέα μου, αυτοί οι επιρροές μου. Εγώ βέβαια ήμουν πιο νέος, αλλά τους βοηθούσα στα πάντα. Τον Πικιώνη τον βοήθησα πολύ να γίνει καθηγητής, τελειοποιούσα τα σχέδιά του. Σιγά σιγά μπήκα στη δουλειά μαζί τους και με τον καιρό αναγνώρισαν τις ικανότητές μου. Έτσι δούλεψα δεκαπέντε χρόνια σχεδιάζοντας σχολικά κτίρια. Έχω και έντεκα δικά μου σχέδια που κάποτε δημοσίευσα».
«Δεν με νοιάζει η επιτυχία – και ποτέ δεν με ένοιαξε», έλεγε. «Πίστευα πάντα πως ό,τι αξίζει να ανακαλυφθεί, θα ανακαλυφθεί· δεν μπορεί να μείνει κρυφό. Η τέχνη δεν χρειάζεται διαφήμιση».
Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος
Ο λόγος του του έχει τη σιγουριά του ανθρώπου που ξέρει ότι η αξία ενός έργου δεν μετριέται ούτε με τον θόρυβο ούτε με την αγορά. «Μετράει ο χρόνος: αυτός κατατάσσει τους καλλιτέχνες και ορίζει την αξία του έργου», πίστευε. Και, σαν να απομακρυνόταν λίγο από την τέχνη του, συμπλήρωνε: «Η τέχνη είναι η αγωγή της ζωής. Σε μαθαίνει να ζεις, κάνοντας λάθη αλλά και σωστά».
Πίσω από τις «Ομπρέλες», το πιο αναγνωρίσιμο έργο του, υπήρχε πάντα η ίδια εμμονή στην καθαρότητα της φόρμας. «Υπάρχει μια μαγεία που μου προκαλεί κατάπληξη και με ικανοποιεί», έλεγε. «Οι ομπρέλες δείχνουν να αιωρούνται στο μαύρο φόντο… Είναι σαν όνειρο». Δεν ήταν ένας ύμνος στην επινόηση· ήταν η δική του έκπληξη μπροστά στο αποτέλεσμα.
Γιώργος Ζογγολόπουλος, «Ομπρέλες» (1999, 50 εκ., ανοξείδωτος χάλυβας)
Κι όταν τον ρωτούσαν για την τεχνοτροπία, απαντούσε αφοπλιστικά: «Όσο για την τεχνοτροπία, δεν την διαλέγουμε· τη ζούμε». Λόγια που μοιάζουν να ξεκλειδώνουν ολόκληρη τη διαδρομή του: από τις παρέες των πρώτων χρόνων μέχρι τα μεγάλα δημόσια έργα. Όχι στρατηγική, αλλά μια ζωή που έβρισκε ρυθμό μέσα στην πράξη. «Ηρεμώ την ανησυχία μου δουλεύοντας», πρόσθετε.
Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος συνοδεύεται για μένα από μια προσωπική αφήγηση, που την οφείλω σε έναν από τους πιο στενούς του φίλους, τον Μιχάλη Κατζουράκη. «Όταν έγινε 98», θυμάται, «του ευχήθηκαν να τα εκατοστίσει. Κι εκείνος απάντησε με το γνώριμο χιούμορ του: Μόνο; τι σας έκανα;».
Γιώργος Ζογγολόπουλος, «Ολυμπιακοί Κύκλοι» (1998, 61x67x40 εκ, ανοξείδωτος χάλυβας)
Ο δημιουργός ξεπέρασε τον αιώνα της τέχνης του και σφράγισε τη νεότερη γλυπτική μας. Γεννήθηκε το 1903 στην Αθήνα και σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Συνέχισε τις σπουδές του σε Γαλλία και Ιταλία, ενώ από τη δεκαετία του 1950 άρχισε η σταδιακή μετάβασή του από τον ρεαλισμό στην αφαίρεση, διατηρώντας πάντως τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα της γλυπτικής του. Εκπροσώπησε την Ελλάδα σε διεθνείς διοργανώσεις, συμμετείχε σε πανελλήνιες καλλιτεχνικές εκθέσεις και παρουσίασε πλήθος ατομικών και ομαδικών εκθέσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Στη μακρά πορεία του τιμήθηκε με βραβεία και διακρίσεις, ενώ έργα του βρίσκονται σε μουσεία, δημόσιους χώρους και συλλογές στην Ελλάδα και διεθνώς. Το 2004 δημιούργησε το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου, στο οποίο κληροδότησε το σύνολο του έργου του. Την ίδια χρονιά απεβίωσε.
Το ραντεβού έχει δοθεί για το Σάββατο 11 Οκτωβρίου 2025, στη Sianti Gallery (Βασ. Αλεξάνδρου 2 & Νηρηίδων 18, περιοχή Χίλτον). Στις 12 το μεσημέρι η πόρτα ανοίγει για μια ξενάγηση που υπόσχεται να φέρει τον Ζογγολόπουλο πιο κοντά μας, μέσα από έργα, μνήμες και αφηγήσεις. Η είσοδος είναι ελεύθερη.
