Η νέα σεζόν της ελληνικής πεζογραφίας: από τη «Μις Μαρπλ του Σουνίου» μέχρι τα μυστικά της Τροίας
Η ελληνική λογοτεχνία ξαναβγαίνει στο ράφι με μια σοδειά που μυρίζει αλάτι, αίμα, γέλιο και σιωπή. Οι συγγραφείς, παλιοί και νέοι, στήνουν κόσμους όπου το παρελθόν συνομιλεί με το παρόν, το ιστορικό γλιστρά στο αστυνομικό και το προσωπικό γίνεται συλλογικό. Δεν είναι μόνο οι ιστορίες που αξίζουν αλλά και οι τρόποι που δοκιμάζουν για να ειπωθούν.
Οι μυθιστορηματικοί κόσμοι
Η Μάρω Δούκα υπογράφει μια γλυκόπικρη σάτιρα: η Πολυξένη, μια 75χρονη «Μις Μαρπλ του Σουνίου», βλέπει το κύμα να ξεβράζει πτώμα (Ζήτω η Άγκαθα Κρίστι, Πατάκη). Το εύρημα είναι αστυνομικό, το βλέμμα βαθιά κοινωνικό. Δίπλα της, ο Ισίδωρος Ζουργός ξαναγράφει την Τροία (Χάλκινα κατώφλια, Πατάκη). Μια επινοημένη φιγούρα αποσταθεροποιεί τους Αχαιούς: παιχνίδι μνήμης, αφήγησης και της ίδιας της Ιστορίας. Ο Βασίλης Παπαδόπουλος ταξιδεύει από την Κωνσταντινούπολη στο Κίεβο (Πριγκίπισσα Άννα, Ίκαρος) και δίνει παλμό σε μια βυζαντινή αυλή όπου θρησκεία και έρωτας συνυπάρχουν. Ο Βασίλης Γκουρογιάννης, με τον χαρακτηριστικό του σαρκασμό, επιστρέφει στον εμφύλιο (Τα κιάλια του Βασίλι Τσουικόφ, Μεταίχμιο) για να τον δείξει σαν «τοκογλύφο» μνήμης. Και ο Αύγουστος Κορτώ στήνει το δικό του κατοχικό χρονικό (Σταυραετός και Κούκος, Πατάκη): ένας κλεφτόέρωτας φέρνει πίσω δύο μωρά και ένα μυστικό πατρότητας.
Ρεαλισμοί και σκιές
Η Θεσσαλονίκη του 1963 γίνεται σκηνικό εμπορίας βρεφών στο Πέτα το στη θάλασσα του Σάκη Σερέφα (Μεταίχμιο), ενώ η Βίκυ Τσελεπίδου χτίζει ένα παζλ σιωπών γύρω από μια γυναικοκτονία (Η αγέλη, Πατάκη). Η Φωτεινή Τσαλίκογλου (Ο Ιωσήφ ήρθε μετά, Καστανιώτη), η Χριστίνα Καράμπελα (Το κόκκινο Moleskine, Εστία), η Ελένη Στελλάτου (Καιρός των κρυστάλλων, Πόλις) και ο Γιάννης Νικολούδης (Κόκκινο φαράγγι, Πατάκη) συνεχίζουν τον διάλογο με την ψυχολογική αντοχή, την αστική εμπειρία και τη σύγκρουση γενεών. Ο Ορέστης Φιωτάκης με τα Άλογα (Πατάκη) μιλά για την τελευταία εβδομάδα ενός εικοσάχρονου στην επαρχία: παραβατικότητα, ταυτότητα, ομόφυλη επιθυμία.
Σύντομες φόρμες
Η Αργυρώ Μαντόγλου (Ένας δικός της δρόμος, Καστανιώτη) συνομιλεί με την Ελισάβετ Μουτζάν και τη Βιρτζίνια Γουλφ. Η Μελίσσα Κωστάκη (Αντοχή Υλικών) και η Χριστιάνα Λαμπρινίδη (Σμύρνη των πολλών και των όλων, Εστία) πειραματίζονται με όρια θλίψης και συλλογικής μνήμης. Ο Γιώργος Σταυρίδης δηλώνει από τον τίτλο την πρόθεσή του (Μια άνιση ιστορία, Τόπος), ενώ η Αλίκη Στελλάτου με την Εσωτερική πολυθρόνα (Κίχλη) φτιάχνει μια άσκηση αποδέσμευσης. Στα διηγήματα, ο Μισέλ Φάις ολοκληρώνει την τριλογία της απώλειας (Μεσοτοιχίες, Πατάκη), η Μαριάνθη Τεντζεράκη δίνει δέκα πορτρέτα γυναικών αντοχής (Φύλο ασθενές, Βακχικόν), και ο Κωνσταντίνος Μάγνης παίζει με γήπεδα και έμφυλα στερεότυπα (Η απέχθεια των γυναικών για το ποδόσφαιρο, Το Δόντι).
Οι νέες φωνές
Η φετινή παραγωγή ξεχωρίζει και για τα ντεμπούτα της. Ο Νίκος Αμανίτης (Ο αγνοούμενος του Ματαρόα, Μεταίχμιο) ανασυνθέτει μια διαδρομή από τον Μεσοπόλεμο στη Νέα Υόρκη του ’60. Η Κατερίνα Σερίφη (Κιτ επιβίωσης, Καστανιώτη) χαρτογραφεί τραύματα σε αγροτικά τοπία. Ο Γιώργος Ψωμιάδης (Η φωλιά, Κίχλη) μιλά για εγκλωβισμούς σε δυστοπικό φόντο, ενώ η Μαριάννα Τσίλη (Η κουκουβάγια, Εστία) ανοίγει το βλέμμα της σε αστικά σκοτάδια.
Το αστυνομικό αντέχει
Ο Τάσος Παπαναστασίου (Κρυφό αίμα, Μεταίχμιο) ξαναπιάνει το τραύμα της δολοφονίας Άλκη Καμπανού και εισχωρεί στον κόσμο της οπαδικής βίας. Ο Άλκης Πετκώφ (Μην πειράζετε τις φώκιες, Καστανιώτη) δείχνει πώς η αλήθεια λυγίζει μπροστά στην «κάλυψη». Και η Αγγελική Νικολούλη συμπυκνώνει μια αληθινή ιστορία σε μυθιστορηματικό ρυθμό (Απαγωγή, Καστανιώτη), μεταφέροντας το σασπένς της οθόνης στο χαρτί.
Οι τάσεις
Κοιτάζοντας το σύνολο, τρεις γραμμές ξεχωρίζουν σαν υπόγειες φλέβες που τροφοδοτούν τη φετινή παραγωγή. Το ιστορικό μυθιστόρημα εξακολουθεί να ανασκάπτει μνήμες, ξαναζωντανεύει μορφές και εποχές, λες και η λογοτεχνία έχει αναλάβει να διορθώσει τις παραλείψεις της Ιστορίας. Δίπλα του, η κοινωνική τομή επιμένει να κοιτάζει κατάματα τις ρωγμές της καθημερινότητας, από τις πιο μικρές οικογενειακές εντάσεις μέχρι τις μεγάλες συλλογικές σιωπές. Και το αστυνομικό, πάντα ανθεκτικό, συνεχίζει να στήνει σενάρια πάνω σε ανοιχτές πληγές, εκεί όπου η βία και το μυστήριο ακουμπούν την πραγματικότητα.
Η ελληνική πεζογραφία μπαίνει έτσι σε μια σεζόν όπου το παρελθόν ξαναγράφεται, το παρόν αναλύεται και το μέλλον υπονοείται. Κι αν κάτι ξεχωρίζει, είναι ότι οι φωνές είναι πολλές, ποικίλες, συχνά αντιφατικές και ακριβώς γι’ αυτό ζωντανές.
*Ο Ξενοφών Α. Μπρουντζάκης είναι συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας.
