Η Εθνική Βιβλιοθήκη συνεχίζει μια εκθεσιακή πολιτική με μέτρο και κριτήριο. Δεν επιδιώκει εντυπώσεις, αλλά οργανώνει πλαίσιο: τεκμηρίωση, καθαρό σκεπτικό, ουσιαστική πρόσβαση στο κοινό. Έτσι διαμορφώνει σταθερά ένα ουσιαστικό βήμα για την εγχώρια εικαστική σκηνή, όπου το έργο δεν «περνάει» απλώς, αλλά κατανοείται.
Τούτη τη φορά, η σειρά ανήκει στον Κώστα Παπανικολάου, έναν ζωγράφο που μοιάζει να συνομιλεί φυσικά με τον χώρο της ανάγνωσης. Όπως ο αναγνώστης σκύβει επάνω στη σελίδα για να ανασυνθέσει τον κόσμο μέσα από τις λέξεις, έτσι κι ο Παπανικολάου κοιτά τον κόσμο μέσα από τη ζωγραφική, για να τον ξαναβρεί με τα δικά του μέσα – με το χρώμα, το φως, την ύλη.
Γεννημένος το 1959, ο ζωγράφος ανήκει στη γενιά εκείνη των καλλιτεχνών που ενηλικιώθηκαν μέσα στην αμφιβολία της μεταπολίτευσης, αλλά κράτησαν ακέραιο το ενδιαφέρον για τη ζωγραφική πράξη. Απόφοιτος της ΑΣΚΤ, μαθητής του Γιάννη Μόραλη, κινήθηκε εξαρχής σε μια περιοχή όπου η παράδοση και η παρατήρηση συνυπάρχουν χωρίς σύγκρουση. Δεν ακολούθησε το ρεύμα της εικονοκλαστικής αποδόμησης ούτε την επιφανειακή φλυαρία της νέας εικόνας. Προτίμησε την άσκηση του βλέμματος, τη μελέτη της φόρμας. Στο έργο του, η τεχνική πειθαρχία και η εσωτερική θερμότητα βαδίζουν μαζί. Οι πίνακές του δεν επιχειρούν να εντυπωσιάσουν, αλλά να διαρκέσουν – όπως διαρκεί μια ανάμνηση που φωτίζεται ξανά κάθε φορά που την ανακαλείς.
Δύο είναι τα σταθερά πεδία που τον απασχολούν: το τοπίο και η σύγχρονη ηθογραφία. Στην πραγματικότητα, όμως, και τα δύο αποτελούν όψεις του ίδιου στοχασμού – της σχέσης του ανθρώπου με τον χώρο και τον χρόνο. Είτε ζωγραφίζει έναν δρόμο της Καισαριανής είτε μια ταράτσα στο νησί, ένα καφενείο, ένα πλοίο ή μια αυλή στην επαρχία, δεν αποτυπώνει γεγονότα, αλλά ρυθμούς ζωής. Οι άνθρωποι του ζωγράφου κινούνται έξω από τη βιασύνη του ρολογιού· βαδίζουν, ψαρεύουν, περιμένουν. Ζουν μέσα σε έναν χρόνο άχρονο, όπου το καθημερινό μεταμορφώνεται σε εμπειρία.
Αυτό που συγκινεί στη ζωγραφική του Παπανικολάου είναι η αίσθηση ότι κάθε τι που απεικονίζει έχει ξαναειπωθεί – και όμως μοιάζει καινούργιο. Μέσα από τη νηφαλιότητα του βλέμματος και την ακρίβεια της χειρονομίας, ο ζωγράφος επιχειρεί να αποκαταστήσει τη χαμένη συνέχεια ανάμεσα στον άνθρωπο και τον κόσμο του, να επαναφέρει την απλή συγκίνηση της παρατήρησης. Δεν ζωγραφίζει για να δείξει, αλλά για να ξαναθυμηθεί. Τα τοπία του, οι σκηνές στα καφενεία ή στα πλοία, τα αστικά μπαλκόνια και οι ακτές της εξοχής είναι τόποι οικείοι που αναδύονται μέσα από ένα φως καθαρό, πλακάτο, χωρίς συγκινησιακές εξάρσεις, αλλά με εκείνη τη διαύγεια που κάνει τα πράγματα να υπάρχουν όπως είναι – και γι’ αυτό να μας αγγίζουν περισσότερο.
Κώστας Παπανικολάου @Λουίζα Μίσιου
Η έκθεση «Κώστας Παπανικολάου: Τέσσερις Εποχές» στην Εθνική Βιβλιοθήκη χαρτογραφεί τον εσωτερικό ρυθμό ενός ζωγράφου που βλέπει τον κόσμο μέσα από κύκλους, επαναλήψεις και μεταμορφώσεις. Το σχήμα των τεσσάρων εποχών δεν είναι κυριολεκτικό· είναι ένας ερμηνευτικός μηχανισμός, ένα μέσο να διαβαστεί η ζωγραφική του ως εναλλαγή καταστάσεων. Σε κάθε ενότητα, ένας μεγάλος πίνακας λειτουργεί ως κέντρο βάρους και γύρω του, μικρότερα έργα, σχέδια, υδατογραφίες ξεδιπλώνουν παραλλαγές της ίδιας εμπειρίας.
Μέσα στα έργα του συναντάς ανθρώπους που ρεμβάζουν – μια λέξη που μοιάζει να έχει χαθεί από το λεξιλόγιό μας, αλλά επιβιώνει στη ζωγραφική του. Πρόσωπα που αφήνονται στη σκέψη, στη σιωπή. Η τέχνη του Παπανικολάου είναι ένας χώρος ηρεμίας και παρατήρησης, ιδανικός για τη Βιβλιοθήκη, ένας τόπος όπου ο θεατής μπορεί, έστω για λίγο, να ξαναθυμηθεί πώς είναι να στέκεσαι ακίνητος και να κοιτάς, σαν να διαβάζεις ξανά τον κόσμο από την αρχή.
Είσοδος ελεύθερη, 2ος όροφος ΕΒΕ στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Δευτέρα έως Κυριακή 09:30-20:00. Διάρκεια: 14.10.2025 – 15.02.2026
Κεντρική φωτ.: Έργο του Κώστα Παπανικολάου
