Μπαίνοντας στο εσωτερικό των παλατιών της Κόρδοβας ή της Γρανάδας, νιώθεις να σε περιβάλλει μια ατέρμονη δαντέλα από πέτρα. Οι τοίχοι μοιάζουν να πάλλονται, σαν να υποχωρεί η ύλη για να φανερώσει τον ρυθμό που τη διαπερνά. Δεν είναι η απλή διακόσμηση που γοητεύει τον επισκέπτη, αλλά η αίσθηση ότι βρίσκεται μέσα σε ένα σύμπαν όπου η επανάληψη μετατρέπεται σε αποκάλυψη, το μοτίβο σε μορφή σκέψης, η γεωμετρία σε προσευχή.
Η τέχνη του Ισλάμ γεννήθηκε από αυτήν ακριβώς την ανάγκη: πως το ιερό δεν εικονίζεται, αλλά υπονοείται μέσα από σχέδια που δεν έχουν τέλος, μέσα από αλληλουχίες που εκτείνονται προς το άπειρο. Ο ρυθμός των γραμμών και των καμπυλών, οι συμμετρίες που ακολουθούν τους νόμους μιας αθέατης μαθηματικής λογικής, όλα συνθέτουν μια γλώσσα που δεν αποτυπώνει τον κόσμο, αλλά τον ερμηνεύει. Έτσι, η γραφή μεταμορφώνεται σε στολίδι, η γεωμετρία σε θεολογία, ή καλλιγραφία σε μνήμη μιας μυστικής πραγματικότητας.
Μέσα σε αυτήν τη μεγάλη παράδοση που ανάγει το σχέδιο σε γλώσσα του ιερού, μπορούμε να αναγνώσουμε και την πορεία της Όπυς Ζούνη. Γεννημένη στο Κάιρο το 1941, ανάμεσα σε δύο κόσμους –τον ελληνικό και τον αιγυπτιακό– βίωσε από νωρίς την εμπειρία μιας διπλής κληρονομιάς. Τα χρόνια της στο Αμερικανικό Κολλέγιο, όπου σπούδασε ζωγραφική, κεραμική και φωτογραφία, δεν την απέκλεισαν από το πνεύμα που χαρακτήριζε την πόλη γύρω της.
Η Ζούνη συχνά μιλούσε για το πώς η Αίγυπτος, με τις σκιές, τα φώτα και τα ρυθμικά μοτίβα της, τροφοδότησε το βλέμμα της. Στα έργα της, το μαύρο και το λευκό δεν είναι απλές αντιθέσεις, αλλά θύρες μετάβασης· οι καθαρές γεωμετρικές δομές παραπέμπουν σε στοές και ανοιχτά περάσματα, όπως εκείνα που συναντά κανείς στα αραβουργήματα της Κόρδοβας. Η επανάληψη μορφών, η εμμονή στη συμμετρία, η αναζήτηση της ισορροπίας, δεν αποτέλεσαν για εκείνη ψυχρό φορμαλισμό, αλλά την εικαστική μετάφραση ενός εσωτερικού ρυθμού που γνώρισε παιδί στο Κάιρο.
Όπυ Ζούνη, «Δρόμοι σε ανάκλαση» (1972-1992, ακρυλικό σε καμβά και ξύλο, 181 x 157 εκ.). Ιδιωτική Συλλογή. Φωτ.: Ευγενική παραχώρηση Αλέξανδρου Ζούνη
Το 1963 εγκαθίσταται μόνιμα στην Ελλάδα και φοιτά στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, όπου μαθητεύει στη ζωγραφική δίπλα στον Γιάννη Μόραλη και στη σκηνογραφία με τον Βασίλη Βασιλειάδη (1963–1969). Τα πρώτα της έργα, ζωγραφισμένα σε χαρτόνι ή χαραγμένο φελλό, φέρουν την ένταση μιας εξπρεσιονιστικής γραφής, σαν απόηχο προσωπικής μνήμης. Από τη δεκαετία όμως του 1970 η γλώσσα της μετατοπίζεται: η αυστηρή γεωμετρία, οι ρυθμικές δομές και οι επαναλαμβανόμενες φόρμες έρχονται στο προσκήνιο, σφραγίζοντας μια στροφή αποφασιστική προς τις συνθέσεις που θα γίνουν το σήμα κατατεθέν της.
Σήμερα, από τον πυρήνα της Όπυς Ζούνη ανοίγεται στο Ίδρυμα Θεοχαράκη ένας διάλογος με άλλες πέντε σύγχρονες καλλιτέχνιδες. Όλες τους προέρχονται από διαφορετικές γεωγραφίες, κι όμως συναντιούνται σε μια κοινή γλώσσα που υπερβαίνει τα σύνορα και τις σχολές. Όλες μαζί συγκροτούν ένα εναλλακτικό αφήγημα της αφαίρεσης· ένα αφήγημα όπου η γεωμετρία δεν είναι ψυχρή επιστήμη του σχήματος, αλλά φορέας μνήμης, ταυτότητας και πολιτιστικής συνέχειας. Στην καρδιά αυτής της συνάντησης, τα έργα της Ζούνη λειτουργούν σαν άξονας που δείχνει ότι η αφαίρεση είναι μια παγκόσμια γλώσσα· μια γλώσσα που γεννιέται με την ίδια δύναμη στη Βηρυτό και στο Παρίσι, στο Κάιρο και στη Νέα Υόρκη.
Όπυ Ζούνη, «Πράσινος ορίζοντας» (1991, ακρυλικό σε καμβά, 130 x 301 εκ.). Ιδιωτική Συλλογή. Φωτ.: Ευγενική παραχώρηση Αλέξανδρου Ζούνη
Η έκθεση θα εγκαινιαστεί την Τετάρτη 15 Οκτωβρίου, στις 20:00, από την υπουργό Τουρισμού, Όλγα Κεφαλογιάννη. Στα εγκαίνια θα παραστεί και η εικαστικός Ebtisam Abdulaziz, η οποία την επομένη, Πέμπτη 16 Οκτωβρίου, στις 17:00, θα συμμετάσχει σε συζήτηση με το κοινό. Τα έργα προέρχονται από τις συλλογές του Ιδρύματος Ωνάση, της Ειρήνης Παναγοπούλου, του Barjeel Art Foundation, του Saloua Raouda Choucair Foundation και της ίδιας της Abdulaziz, καθώς και από ιδιωτικές συλλογές.
Etel Adnan, Χωρίς τίτλο, 1985, λάδι σε καμβά, 61 x 76,2 εκ. Συλλογή Ειρήνης Παναγοπούλου, Φωτ.: Οδυσσέας Βαχαρίδης
Την έκθεση «Γεωμετρική Αφαίρεση: Όπυ Ζούνη, Etel Adnan, Samia Halaby, Saloua Raouda Choucair, Ebtisam Abdulaziz, Lubna Chowdhary», που συνοδεύεται από δίγλωσσο κατάλογο, επιμελείται ο ιστορικός της τέχνης Γιάννης Μπόλης και θα διαρκέσει έως τις 22 Φεβρουαρίου 2026.
Saloua Raouda Choucair, «Interform» (1960, ξύλινο γλυπτό, 60 x 32 x 11,5 εκ.). Συλλογή Barjeel Art Foundation, Sharjah. Φωτ.: Ευγενική παραχώρηση Bonham’s, Λονδίνο και Ιδρύματος Saloua Raouda Choucair.
Κεντρική φωτ.: Όπυ Ζούνη «Κορυφή στα κόκκινα-Κορυφή στα μπλε» (1996, ακρυλικό σε καμβά, 100 x 142 εκ.). Ιδιωτική Συλλογή. Φωτ.: Ευγενική παραχώρηση Αλέξανδρου Ζούνη.
