Μπορεί να μην ήταν εκκωφαντική, ωστόσο η πτώση των δεικτών της Wall Street μεταξύ 13 και 20 Νοεμβρίου – με επίκεντρο την κατά περίπου 5% υποχώρηση του Nasdaq - αρκούσε για να διογκωθούν οι ανησυχίες για τη «φούσκα» της Τεχνητής Νοημοσύνης. Παρά την ανάκαμψη της Παρασκευής, το επενδυτικό κλίμα έχει δεχθεί πλήγμα, το οποίο θα είναι ακόμα μεγαλύτερο στην περίπτωση που η Fed «παγώσει» τη νομισματική χαλάρωση στις 10 Δεκεμβρίου.
Αποτελεί υπερβολή ή όχι, το σίγουρο είναι ότι κάθε φορά που τίθεται εν αμφιβόλω η πορεία των αμερικανικών τεχνολογικών κολοσσών, υφαίνονται σενάρια και για το τέλος της παντοκρατορίας της αμερικανικής οικονομίας και κατ’ επέκταση του δολαρίου. Το ίδιο συμβαίνει φέτος σε κάθε μεγάλη αναταραχή στα χρηματιστήρια και στις αγορές ομολόγων.
Κινδυνεύει, λοιπόν, το «υπέρμετρο πλεονέκτημα» των ΗΠΑ, όπως είχε χαρακτηρίσει ο Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εστέν την ανωτερότητα της αμερικανικής οικονομίας λόγω του γεγονότος ότι το δολάριο λειτουργεί ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα;
Παρόμοια σενάρια «κοσμογονικών αλλαγών» έχουν κάνει ήδη την εμφάνισή τους από τότε που η Κίνα κοντράρει επί ίσοις όροις τις ΗΠΑ και που μαζί με τις χώρες-μέλη των BRICS, προσπαθούν να «γκρεμίσουν» το δολάριο από τον θρόνο του. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η αγοραστική μανία για χρυσό, κεντρικών τραπεζών όπως της Κίνας, της Ινδίας και της Τουρκίας, η οποία έχει στόχο την απεξάρτηση από το δολάριο.
Το δολάριο «βασιλεύει» τουλάχιστον τα τελευταία 70 χρόνια και είναι ελάχιστες οι φορές που έχει απειληθεί η κυρίαρχη θέση του ως νομίσματος πρώτης επιλογής παγκοσμίως. Καμία άλλη αγορά κρατικών ομολόγων και κανένα άλλο νόμισμα δεν μπορεί να προσφέρει τη ρευστότητα και την ασφάλεια των αμερικανικών «treasuries» και του δολαρίου.
«Η υποχώρηση του δολαρίου κατά τους τελευταίους μήνες αντανακλά περισσότερο τις αλλαγές που σημειώνονται στη διαχείριση κινδύνου από τους επενδυτές και όχι τη μετατόπιση από τον ρόλο του αμερικανικού νομίσματος ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα». Αυτό τόνισε την περασμένη Τετάρτη, ο Αλεξάντρε Τομπίνι, επικεφαλής της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών για την Αμερική.
Πώς, όμως, φτάσαμε να αναφέρεται ένα υψηλόβαθμο στέλεχος της «Κεντρικής Τράπεζας των κεντρικών τραπεζών» στον ρόλο του δολαρίου και στον κίνδυνο να απολέσει το παγκόσμιο κύρος του;
Πριν από ένα χρόνο, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ κέρδιζε τις εκλογές και παρουσίαζε τις πολιτικές που θα ακολουθούσε, είχαν εκφραστεί σοβαρές ανησυχίες αφενός για τις επιπτώσεις στο παγκόσμιο ΑΕΠ και αφετέρου για τον κίνδυνο ύφεσης στις ΗΠΑ. Υπήρξαν όμως και αναλυτές που πίστευαν ότι η ανάπτυξη του παγκόσμιου ΑΕΠ θα παρέμενε σταθερή και ότι οι ανησυχίες για ύφεση στις ΗΠΑ ήταν αβάσιμες.
Σήμερα, βλέπουμε ολόκληρο τον πλανήτη να… χορεύει στον ρυθμό του Τραμπ. Οι φόβοι για τους δασμούς έχουν μετριαστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, ενώ η γενικότερη εικόνα δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας σε όσους ήλπιζαν ότι είναι κοντά το τέλος της κυριαρχίας των ΗΠΑ και του δολαρίου.
Βλέπουμε επίσης αναλύσεις επί αναλύσεων για τις ανατροπές που αναμένεται να σημειωθούν στα επόμενα χρόνια από την μετατόπιση της παγκόσμιας ισχύος και το «ξήλωμα» της παγκοσμιοποίησης. Όλα αυτά όμως δεν θα συμβούν άμεσα, όπως εκτιμά ο Τομπίνι αλλά και όπως υποστηρίζει η Oxford Economics σε νέα της έκθεση.
Με φόντο τις πολιτικές που εφαρμόζει ο Ντόναλντ Τραμπ μέσα στο 2025, ο οίκος προειδοποιεί όσους πίστευαν το αντίθετο, ότι η οικονομική κυριαρχία των ΗΠΑ και του δολαρίου δεν θα τερματιστεί στο εγγύς μέλλον και σίγουρα όχι το 2026.
Προβλέπει δε, ότι η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου θα ξεπεράσει τις συγκλίνουσες εκτιμήσεις των αναλυτών σε επίπεδο ανάπτυξης του ΑΕΠ. Καταγράφοντας υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης από άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες, όπως της Ευρωζώνης, της Ιαπωνίας, της Μ. Βρετανίας και του Καναδά, η αμερικανική οικονομία έχει την ευκαιρία να συνεχίσει να προσελκύει επενδυτικά κεφάλαια, ενώ το δολάριο παραμένει το κορυφαίο νόμισμα παγκοσμίως. Η υψηλότερη παραγωγικότητα, τα ευνοϊκότερα δημογραφικά στοιχεία και η πιο ευέλικτη αγορά εργασίας στηρίζουν την εν λόγω εικόνα, σημειώνει η Oxford Economics.
Τι θα συμβεί αν όντως το δολάριο χάσει την αίγλη του;
Είναι αλήθεια ότι το 2025 δεν ξεκίνησε με τους καλύτερους οιωνούς για το δολάριο. Στο πρώτο μισό του έτους, ο δείκτης δολαρίου υποχώρησε κατά 10,7%, σημειώνοντας τη χειρότερη επίδοση σε διάστημα άνω των 50 ετών, σύμφωνα με την JPMorgan.
Όπως σημειώνει ο Ντένις Σνόουερ, ερευνητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, για να θεωρείται ένα νόμισμα αποθεματικό θα πρέπει να ισχύουν οι ακόλουθες έξι προϋποθέσεις: μακροοικονομική σταθερότητα, ρευστές χρηματαγορές, ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας, κινητικότητα κεφαλαίων, κράτος δικαίου και γεωπολιτική εμπιστοσύνη.
Μπορεί να εκφράζονται φόβοι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες εμφανίζουν σημάδια εξασθένησης σε όλους τους τομείς, ωστόσο δεν υπάρχει αντίπαλος αυτή τη στιγμή για το δολάριο, αφού ευρώ, γεν και γουάν απέχουν πολύ από το να ικανοποιούν τις έξι προϋποθέσεις. Επίσης, σύμφωνα με τον Σνόουερ, πιθανή πτώση του δολαρίου θα προκαλέσει προβλήματα παγκοσμίως εξαιτίας της σταθερότητας που προσφέρει εδώ και δεκαετίες.
Στο συμπέρασμα που καταλήγουν οι περισσότεροι αναλυτές είναι πως αν δεν υπάρξει κάποια σημαντική ανατροπή, η παγκόσμια οικονομία θα λειτουργεί με δύο πόλους, τις ΗΠΑ και την Κίνα, ενώ αργά ή γρήγορα θα δούμε μεγάλες αλλαγές στο παγκόσμιο εμπόριο και στον ρόλο του δολαρίου ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα.
Στο μεταξύ, οι παγκόσμιοι επενδυτές δεσμεύουν με αμείωτο ρυθμό κεφάλαια στις αμερικανικές μετοχές και ειδικότερα σε οτιδήποτε σχετίζεται με την ΑΙ. Η τάση αυτή δημιουργεί ζήτηση για δολάρια προκειμένου να γίνουν οι συναλλαγές των εν λόγω assets, υποστηρίζοντας το νόμισμα. Προβλήματα θα εμφανιστούν όταν η τάση αντιστραφεί και οι επενδύσεις στην AI αρχίζουν να αντιμετωπίζονται ως… χρέη.
Παράλληλα, το δολάριο παραμένει η ραχοκοκαλιά του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, ενώ συνεχίζει να αποτελεί μεγάλο μέρος των αποθεματικών των μεγαλύτερων κεντρικών τραπεζών. Βέβαια, σε ό,τι αφορά τα συναλλαγματικά αποθέματα των κεντρικών τραπεζών, είναι αλήθεια ότι το μερίδιο του δολαρίου έχει υποχωρήσει σε χαμηλό περίπου 20 ετών, αλλά ο δρόμος είναι ακόμα μακρύς μέχρι να αλλάξει το status του.
