«Πατρίδα» του καλλιτέχνη το σύμπλεγμα ψυχής και σώματός του και εργαλείο της δουλειάς του τα χέρια του καθώς, οπουδήποτε κι εάν βρεθεί, με τα κατάλληλα σύνεργα μπορεί να δημιουργήσει, να «γεννήσει» εκείνο που εκκολάπτεται εντός του. Το χώμα είναι μία «ουσία» κοινή και γνώριμη ήδη από τα πρώτα χρόνια της ύπαρξης· με τα χέρια του το παιδί, σαν βρεθεί στην ύπαιθρο, αυθόρμητα σκύβει και αγγίζει το γρασίδι, ανασκάπτει ελαφρώς στο χώμα, χρησιμοποιεί νερό και είναι σαν να πλάθει.
Οικείο προς την κίνηση, με δισταγμό ίσως για το αποτέλεσμα και άλλοτε με σιγουριά κινείται αργότερα το χέρι σαν πιάνει το πινέλο και κατευθύνεται προς το τελάρο, σαν πιάνει άλλα υλικά και πλάθει το γλυπτό. Κίνητρο η ανάγκη για δημιουργία που προσφέρει τη δική της στιγμιαία λύτρωση. Η ανάγκη αυτή δεν θα παύσει να υφίσταται, ενώ το υλικό, η θεματολογία ή η συγγένεια είναι ορισμένοι από τους λόγους που μπορούν να αποτελέσουν τα θεμέλια μίας εικαστικής συνάντησης.
Έχοντας κοινές και βαθιά χαραγμένες ρίζες, ξεχωριστές όμως πορείες οι οποίες άφησαν και εξακολουθούν να αφήνουν βαθύ αποτύπωμα στην ελληνική εικαστική σκηνή, οι Ηπειρώτες δημιουργοί Νίκος (1940 - 2015) και Γιώργος (1947) Χουλιαράς «συναντώνται» ξανά στον τόπο καταγωγής τους, στο πλαίσιο έκθεσης που εγκαινιάζεται στις 18 Οκτωβρίου στην Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ, στο Μέτσοβο. Υπό τον τίτλο «Άηχοι διάλογοι. Νίκος Χουλιαράς, Ζωγραφική – Γιώργος Χουλιαράς, Γλυπτική», η έκθεση περιλαμβάνει περίπου 10-12 γλυπτικές εγκαταστάσεις μεγάλου μεγέθους και μερικά μικρογλυπτά του Γιώργου Χουλιαρά και 60 ζωγραφικά έργα, αρχειακό και άλλο υλικό του Νίκου Χουλιαρά.
Λήψη της Πινακοθήκης Ε. Αβέρωφ. Πηγή φωτ.: https://www.averoffmuseum.gr/
«Πρόκειται για δύο σπουδαίους καλλιτέχνες με κοινές οικογενειακές και πολιτισμικές καταβολές, παράλληλες πορείες και ισχυρό δια βίου αδελφικό δεσμό. Παρότι αποκλίνουν καλλιτεχνικά, ένα κοινό ρεύμα μοιάζει να υφέρπει στο έργο τους υποδηλώνοντας έναν άηχο διάλογο ανάμεσά τους. Έναν διάλογο που εκτυλίσσεται ανεξαρτήτως της φυσικής τους παρουσίας.
»Αποδίδοντας το ρεύμα αυτό σε ένα βαθύτερο βιωματικό και πνευματικό συντονισμό παρά σε μια άμεση αλληλεπίδραση μεταξύ τους, η έκθεση αφορμάται από το κοινό πολιτισμικό, γενεαλογικό και συγκινησιακό υπόστρωμα της σχέσης τους για να φωτίσει με την επιλογή των έργων έναν κοινό, ενδεχομένως, τόπο: έναν εσωτερικό χώρο σύγκλισης που υπερβαίνει τις αισθητικές τους αποκλίσεις», όπως αναφέρει –μεταξύ άλλων– στο επιμελητικό σημείωμά της στον δίγλωσσο κατάλογο της έκθεσης, η ιστορικός τέχνης, Μαρία Σφενδουράκη.
Γιώργος Χουλιαράς, «Μυθολογικό» (2020, ανοξείδωτο ατσάλι, υαλόμαζα, σίδηρος)
Στο συμπλήρωμα 10 χρόνων από τον θάνατο του Νίκου Χουλιαρά, ο συνεπιμελητής της έκθεσης και ιστορικός τέχνης, Γιώργος Μυλωνάς, υπογραμμίζει: «Ο Γιαννιώτης δεν κινήθηκε απλώς ανάμεσα σε διαφορετικά εκφραστικά πεδία· επιχείρησε κάτι πιο ριζικό: να εγγράψει ποίηση και ζωγραφική μέσα στο ίδιο σώμα, σαν να πρόκειται για δύο μορφές της ίδιας, ενιαίας χειρονομίας. Η εικόνα δεν έρχεται μετά το κείμενο· ούτε και το κείμενο μετά την εικόνα. Οι δύο εκφράσεις του λειτουργούν παράλληλα, σχεδόν συγχρονισμένα, σαν να σχεδιάζονται με το ίδιο χέρι, την ίδια στιγμή.
»Συγγενής του Κόντογλου στον τρόπο που βίωνε την παράδοση, ο N. Χουλιαράς διαφοροποιείται απ’ τον Αϊβαλιώτη στο ότι δεν σταμάτησε να πειραματίζεται… Το υλικό του, συχνά εύθραυστο, υπογραμμίζει την ταπεινή καταγωγή των μορφών του και τη διάθεσή του να καταγράψει όχι το εξαιρετικό, αλλά το υπόλειμμα της μνήμης».
Η μνήμη αντίκειται τη λήθης και η Τέχνη στέκει συνοδοιπόρος στη διατήρηση της ζωής υπογραμμίζοντας τη θνητότητα αλλά και την αγαλλίαση που μπορεί να επέλθει κατά τον βίο. Η γλώσσα ονοματίζει, η κατάλληλη χρήση της γλώσσας συνεπαίρνει τον αναγνώστη, πολλώ δε μάλλον σαν οι λέξεις έχουν εγγραφεί επάνω σε μία άλλη μορφή – εν προκειμένω στη ζωγραφική. Οι λέξεις του Νίκου Χουλιαρά επάνω στα έργα του προ(σ)καλούν το κοινό να «σκύψει» επάνω τους και να αφουγκραστεί την κίνηση του χεριού.
Νίκος Χουλιαράς, «Ο ζωγραφισμένος που οδηγεί το ζώο σε άλλη ζωγραφιά» (ακρυλικό σε χαρτόνι)
Εκείνο που εν τέλει απομένει από έναν άνθρωπο –το αποτύπωμά του στον κόσμο– είναι η χειρονομία του, υπαίτια για όσα άφησε πίσω του. Τα έργα δεν χάνουν το αποτύπωμα του δημιουργού τους, ποιήματα κι αυτά μιας ψυχής που πάλλεται διερωτώμενη τα στοιχειώδη, τα περί των ανθρώπων. Όπως το άλλοτε παιδί που καθώς μετακινούσε το χώμα αναρωτιόταν τι θα βρει πλάθοντας μορφές. Η αναζήτηση συνεχίζεται, τροφοδοτεί την ύπαρξη, και βρισκόμενη στον τόπο καταγωγής της αναγεννιέται, όπως το σώμα - πατρίδα.
Νίκος Χουλιαράς, «Τοπίο που αυτοϋπονομεύεται» (ακρυλικό σε χαρτόνι)
Η έκθεση «Άηχοι διάλογοι. Νίκος Χουλιαράς, Ζωγραφική – Γιώργος Χουλιαράς, Γλυπτική» εγκαινιάζεται στις 18 Οκτωβρίου (12:00), στην Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ, στο Μέτσοβο. Συνοδεύεται από δίγλωσσο κατάλογο, εκπαιδευτικά εργαστήρια για το κοινό και ομιλίες του Γιώργου Χουλιαρά και των επιμελητών Γιώργου Μυλωνά και Μαρίας Σφενδουράκη.
Το βράδυ των εγκαινίων διοργανώνεται στο Συνεδριακό Κέντρο Διάσελο μια εκδήλωση αφιερωμένη στον Νίκο Χουλιαρά με μια ομιλία του συγγραφέα Δημήτρη Καλοκύρη για το λογοτεχνικό του έργο με τίτλο «Το έναστρο δημιούργημα» και μια παράσταση από την Αλίκη Καγιαλόγλου με τίτλο «Το νησί του ουρανού» με διηγήματα, ποιήματα και τραγούδια του.
Διάρκεια έκθεσης: 19 Οκτωβρίου 2025 έως 12 Ιανουαρίου 2026. Ώρες λειτουργίας: 10:00 - 16:00, καθημερινά πλην Τρίτης. Οι χώροι της Πινακοθήκης είναι πλήρως προσβάσιμοι σε άτομα με κινητικές δυσκολίες χάρη σε δωρεά του Ιδρύματος Σταύρου Νιαρχου (ΙΣΝ).
Κεντρική φωτ.: Χωρίς τίτλο έργο (ακρυλικό σε πισσόχαρτο)του Νίκου Χουλιαρά
