Από τα οκτώ της χρόνια η Elke Lagansky ήξερε ότι θα γίνει καλλιτέχνις. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Ντύσσελντορφ, σε μια περίοδο που η παρουσία του Joseph Beuys στο διδακτικό προσωπικό καθόριζε όχι μόνο τη μεταπολεμική γερμανική σκηνή αλλά και τη σύγχρονη εικαστική σκέψη στην Ευρώπη. Δεν υπήρξε μαθήτριά του, όμως η αύρα του σκέπαζε τα πάντα – μια αύρα ελευθερίας, χειρονομίας και πνευματικής ευθύνης που διαπερνά και τη δική της ζωγραφική.
Η Lagansky εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα το 1981 και έκτοτε ζει σ’ έναν τόπο που έχει πια εσωτερικεύσει ως δικό της. «Το καλλιτεχνικό μου ταξίδι συνεχίστηκε – από το σκοτάδι και το σκοτεινό παρελθόν της χώρας μου· μια πορεία από το σκοτάδι προς το φως», θα πει. Δημιουργός χαμηλών τόνων, με συνέπεια και επιμονή, επιλέγει να δοκιμάζεται σε δύσκολες, απαιτητικές επιφάνειες.
Έργο της Elke Lagansky
Στην έκθεση που παρουσιάζει στη Δημοτική Πινακοθήκη Αθηναίων συγκεντρώνονται έργα των τελευταίων 25 ετών· έργα-πεδία υλικότητας, όπου το χρώμα, η γη και ο χρόνος συνδιαλέγονται σε συνεχή ένταση. Ακρυλικά, χώμα, πίσσα, γύψος και σκόνες μετάλλου οργανώνονται σε στρώσεις που λειτουργούν σαν γεωλογικά ή ζωγραφικά στρώματα μνήμης, μοιάζοντας να αναδύονται από το έδαφος ή να διαβρώνονται εκ των έσω. Οι μορφές – άλλοτε κατόψεις, άλλοτε ίχνη τοπίων ή αποσπασματικών σωμάτων – προκύπτουν ως αποκαλύψεις μιας εσωτερικής διαδικασίας και όχι ως εξωτερικές απεικονίσεις.
Η τέχνη της Lagansky δεν περιγράφει αλλά ανασυνθέτει εμπειρίες επιφάνειας και βάθους. Οι επιζωγραφισμένες επιφάνειες μοιάζουν να έχουν υποστεί διαβρώσεις, καύσεις, ανασκαφές· φέρουν χαρακιές, σπαράγματα, ίχνη από το ίδιο το σώμα της ύλης. Το υλικό δεν είναι απλώς μέσο, αλλά γίνεται πρωταγωνιστής και φορέας νοήματος. Όπως στη Ρένα Παπασπύρου, η επιφάνεια αποκτά αυτονομία – γίνεται τόπος όπου ο χρόνος και η φθορά αφήνουν το αποτύπωμά τους. Στην περίπτωση της Lagansky, όμως, η ύλη δεν μένει στο επίπεδο της παρατήρησης· λειτουργεί σαν αρχαιολογικό στρώμα και ταυτόχρονα σαν καθρέφτης μιας εσωτερικής αναζήτησης, αποκαλύπτοντας το υποκείμενο πίσω από τη χειρονομία.
Έργο της Elke Lagansky
Η γεωλογική ενέργεια αυτών των έργων – οι κρατήρες, τα αποξεσμένα πεδία, οι περιοχές φωτός που ξεπηδούν μέσα από στρώσεις σκότους – παραπέμπουν σε ένα είδος εσωτερικού, σχεδόν μεταφυσικού τοπίου. Η καλλιτέχνις επανεφευρίσκει τον πίνακα ως αντικείμενο χρόνου και μνήμης, εκεί όπου η ζωγραφική αγγίζει τη γλυπτική και η ύλη μετατρέπεται σε γλώσσα της ανθρώπινης εμπειρίας.
Ιδιαίτερα θα ήθελα να σταθώ στα «πορτρέτα» της, καθώς η Lagansky στρέφεται προς τη μορφή, χωρίς να εγκαταλείπει το πεδίο της ύλης. Δεν πρόκειται για πορτρέτα ατόμων, αλλά για αρχετυπικά πρόσωπα, ανώνυμες παρουσίες που διασχίζουν ολόκληρη την ιστορία της τέχνης: από τις πρώιμες κυκλαδικές φιγούρες και τα ρωμαϊκά κεφάλια έως τις σιωπηλές μορφές του Giacometti. Κάθε μορφή προβάλλει όχι ως προσωπογραφία, αλλά ως ίχνος της ανθρώπινης εμπειρίας: μια πνευματική αρχαιολογία του προσώπου, όπου η ζωγραφική λειτουργεί ως πράξη ανάκλησης, σαν να αναζητά το κοινό υπόστρωμα όλων των μορφών.
Μέσα από αυτά τα πορτρέτα, η Lagansky ολοκληρώνει τη διαδρομή της: από την ύλη στη μορφή, από το ίχνος στον άνθρωπο. Μια ζωγραφική που, χωρίς να αρνείται το βάρος της γης, επιμένει να αναζητά το φως που κρύβεται μέσα της.
Έργο της Elke Lagansky
«ΚOSMOS» της Elke Lagansky στην Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων | 23 Οκτωβρίου – 17 Νοεμβρίου 2025 | Λεωνίδου & Μυλλέρου, Πλ. Αυδή, Μεταξουργείο. Ώρες λειτουργίας: Τρίτη - Σάββατο 11:00-19:00, Κυριακή 10:00 - 16:00, Δευτέρα κλειστά. Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη.
