Η μεγαλοπρέπειά του δεν αμφισβητήθηκε κανείς, ενίοτε «στολίζει» τα χείλη όσων τον αναφέρουν καθότι παντοτινά επίκαιρος ο συμβολισμός του –της Δημοκρατίας– ειδεμή σε καιρούς χαλεπούς. Υποβλητικός παρότι «λαβώνεται» από τον πανδαμάτωρα χρόνο και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, θαρρείς «αναζωογονείται» σαν οι ακτίνες του ήλιου χαϊδεύουν τα μαρμαρά του, καθότι «γεννήθηκαν εδώ για να φωτίζονται από τον ήλιο της Ελλάδας».
Ζητά κι αυτός την επανένωση των μερών του, διότι, «η επιστροφή των Γλυπτών και η επανένωσή τους θα είναι μια ευκαιρία να δούμε τον κόσμο μας ενωμένο· ενωμένος ο κόσμος εκφράζεται και στη ζωοφόρο του Παρθενώνα, στην οποία αναπαριστώνται όλες οι τάξεις ανθρώπων και ηλικιών για πρώτη φορά στην Ιστορία των Ιδεών».
Η επιστροφή στη γενέθλια γη τους τίθεται διότι «δεν είναι ανεξάρτητα έργα. Δεν είναι αγάλματα που βρέθηκαν εδώ ή εκεί. Είναι κομμάτια της σύλληψης και της εκτέλεσης του μεγαλύτερου και σημαντικότερου αρχιτεκτονήματος, του έργου της κλασικής αισθητικής εποπτείας και φυσικά της Δημοκρατίας που είναι ο Παρθενώνας», είχε –μεταξύ άλλων– αναφέρει ο γενικός διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης, Νικόλαος Χρ. Σταμπολίδης.
Τα λεγόμενά του αυτά από τοποθετήσεις του σε συνεντεύξεις Τύπου στο Μουσείο της Ακρόπολης, τα ανακαλώ επ' αφορμής της αφαίρεσης των σκαλωσιών της δυτικής πλευράς του Παρθενώνα, για πρώτη φορά έπειτα από περισσότερα από 15 χρόνια.
Ο Παρθενώνας χωρίς σκαλωσιές (10/10/2025). Πηγή φωτ.: Eurokinissi/ Μιχάλης Παπανικολάου
Ο προσωρινά «απεκδυόμενος» από τις σκαλωσιές, κατασκευασμένος προς τη θεά Αθηνά, ναός, μας καλεί σε ένα «ταξίδι» στο χρόνο, τότε που επίσης δεν καλυπτόταν από αυτές, αλλά διέφερε από τη σημερινή του όψη. Η χρονομηχανή σταματά στις αρχές του 20ου αιώνα και στον Γαλλοελβετό Φρεντ Μπουασονά (1858-1946, τον φωτογράφο που απαθανάτισε εκτενώς τον ελληνικό χώρο την τριακονταετία 1900-1930, συνεπώς και τους γεωπολιτικούς μετασχηματισμούς της Ελλάδας και των Βαλκανίων. Όπως ήταν αναμενόμενο, στον φακό του βρέθηκε και ο Ιερός Βράχος.
Όπως είχαμε αναφέρει στο σημείωμά μας Παρθενώνας: Η φωτογραφία που λείπει, οι μοναδικές στη λήψη τους φωτογραφίες για τον Παρθενώνα αναδεικνύουν αφενός τη συνολική δομή και τις δυναμικές του οικοδομήματος αποδίδοντας τις λεπτομέρειές του. Αφετέρου, καταγράφουν την πραγματικότητα, στην προκειμένη ένα οικοδόμημα που «αιμορραγεί» σε πολλά σημεία του μετά την αποκοπή τμημάτων - «οργάνων του σώματός» του (σ.σ του οικοδομήματος). Την αποκοπή γλυπτών και αρχιτεκτονικών μελών του ναού που ολοκληρώθηκε το 1803, με «δράστη» τον Έλγιν. Αφήνοντας πίσω του ένα οικοδόμημα –θα λέγαμε– χωρίς ένδυση.
Θα χαρακτηρίζαμε τους κίονες του ναού ως σκελετό του οικοδομήματος που στέκονται αγέρωχοι παρά τα αποκομμένα κομμάτια. Μάλιστα, σε μία από αυτές τις φωτογραφίες έχει απαθανατιστεί ο ίδιος ο Μπουασονά επί το έργον: επάνω σε μία σκάλα δέκα μέτρων στην οποία είχε ανυψώσει με σκαλωσιά τη μεγάλου μεγέθους κάμερά του, πραγματοποιώντας λήψεις.
Ο Φρεντ Μπουασονά φωτογραφίζοντας τον Παρθενώνα (1907) © Βιβλιοθήκη της Γενεύης
Η σκαλωσιά δεν ήταν πλήρως σταθεροποιημένη, ήταν εκτεθειμένη στον αέρα, και ο Μπουασονά ήταν κρατημένος με ένα σχοινί. Οι απόψεις του Παρθενώνα που δημιούργησε ήταν ακριβείς, και αυτό διότι οι εκτυπώσεις έγιναν εξ επαφής και όχι με μεγέθυνση – εξ ου και το μεγάλο μέγεθος της κάμεράς του.
Ο τρόπος εκτύπωσης περιλαμβανόταν στη συμφωνία που είχε κάνει με τον εκδοτικό οίκο τέχνης και αρχιτεκτονικής του Σαρλ Εγγιμάν στο Παρίσι· για τον εκδοτικό εκείνο οίκο είχε αναλάβει να δημιουργήσει απόψεις του Παρθενώνα, στο πλαίσιο συλλογής που θα απευθυνόταν σε αρχαιολόγους και φιλότεχνους.
Για τις εμβληματικές εικόνες που δημιούργησε επιστρατεύθηκαν καινούργιες συσκευές λήψης, απαιτητικός εξοπλισμός και υπομονή από πλευράς του Μπουασονά, κατά τις συνεχόμενες φωτογραφικές αποστολές που πραγματοποιήθηκαν τα έτη 1907, 1908, 1911, 1913 και 1920 αποκλειστικά στον Παρθενώνα και ευρύτερα στην Ακρόπολη. Οι φωτογραφίες εκείνες αποτελούν τεκμήρια ενός ναού-συμβόλου που παρά τα όσα έχει επωμιστεί στέκει αγέρωχος στον Ιερό Βράχο, διατηρεί ανεξίτηλη τη μνήμη, θέτοντας στους επισκέπτες του Ιερού Βράχου πώς θα ήταν μια φωτογραφία του Παρθενώνα αν δεν είχαν αφαιρεθεί τμήματά του από τον Έλγιν. Αυτή είναι η φωτογραφία που λείπει.
Οι σκαλωσιές
Ο Παρθενώνας χωρίς σκαλωσιές (10/10/2025). Πηγή φωτ.: Eurokinissi/ Μιχάλης Παπανικολάου
Η εικόνα του σημερινού Παρθενώνα, δίχως σκαλωσιές, δίνει την αίσθηση ενός διαφορετικού μνημείου. «Τουλάχιστον δύο γενιές δεν έχουν δει τον Παρθενώνα οπτικά ''ελεύθερο'', δεδομένου ότι οι σκαλωσιές στη δυτική πλευρά μπήκαν πριν από είκοσι χρόνια. Αλλά, το να είναι ''ελεύθερος'' εντελώς ο Παρθενώνας, όπως είναι σήμερα, είναι τουλάχιστον εδώ και 200 χρόνια, να τον δούμε εντελώς ''ελεύθερο''.
»Είναι ένα καταπληκτικό θέαμα, γιατί έχουμε συνηθίσει ζωσμένο τον Παρθενώνα με τις σκαλωσιές και είναι εξαιρετικό που οι διαβάτες, Έλληνες και επισκέπτες του Κλεινού Άστεως, μπορούν να το απολαμβάνουν από μύριες γωνιές της πόλης. Βέβαια, αυτό το θέαμα θα κρατήσει για έναν μήνα περίπου, ίσως λίγο περισσότερο, γιατί θα πρέπει οι σκαλωσιές να ξανατοποθετηθούν, είναι αναγκαίο», αναφέρει η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη.
«Θα είναι, όμως, πολύ πιο ελαφριές και αισθητικά πολύ πιο κοντά στη λογική του μνημείου», προσθέτει η υπουργός Πολιτισμού, και επεξηγεί: «Και αυτό γιατί οι εργασίες θα πρέπει να συνεχιστούν στη δυτική πλευρά. Όχι, πάντως, για πολύ, θα μείνουν εκεί έως το τέλος της άνοιξης, το πολύ του καλοκαιριού, του 2026. Τότε, ο Παρθενώνας θα απελευθερωθεί πλήρως και από αυτές τις σκαλωσιές».
Ο Παρθενώνας χωρίς σκαλωσιές (10/10/2025). Πηγή φωτ.: Eurokinissi/ Μιχάλης Παπανικολάου
Οι παρεμβάσεις κρίνονται αναγκαίες για την ανάδειξη, συντήρηση και δομική αποκατάσταση των αρχιτεκτονικών μελών του Παρθενώνα. Κι ο ναός, είτε «ζωσμένος» με σκαλωσιές, είτε «ελεύθερος» μπορεί να παρομοιαστεί με τις αξίες, τις σταθερές σε έναν ρέοντα κόσμο, τα στοιχειώδη εκείνα που παραμένουν παρά τη μεταβλητότητα. Το παρόν «πατά» στις στέρεες βάσεις του «πριν», η Ιστορία τότε, αποτελεί μία βάση του πολιτισμού, σήμερα.
Ο Παρθενώνας χωρίς σκαλωσιές (10/10/2025). Πηγή φωτ.: Eurokinissi/ Μιχάλης Παπανικολάου
* Φωτογραφίες της Ακρόπολης απαθανατισμένες από τον Φρεντ Μπουασονά, είχαν παρουσιαστεί στο πλαίσιο της έκθεσης στο MOMus – Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, «Ο Φρεντ Μπουασονά και η Μεσόγειος. Μια φωτογραφική Οδύσσεια», την οποία συνόδευσε αντίστοιχος κατάλογος ο οποίος και διατίθεται από τα πωλητήρια των μουσείων του MOMus.
Κεντρική φωτ.: Ο Παρθενώνας χωρίς σκαλωσιές. Πηγή φωτ.: Facebook/ Υπουργείο Πολιτισμού
