Στην πορεία ανόδου των τιμών τροφίμων στην Ευρωζώνη από το 2019 έως σήμερα αναφέρεται έρευνα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που δημοσιεύτηκε την Πέμπτη, εξηγώντας το πως επιδρά στο εναρμονισμένο δείκτη τιμών καταναλωτή (HICP).
Υπενθυμίζεται πως ο στόχος της ΕΚΤ για τη σταθερότητα των τιμών ορίζεται με βάση τον δείκτη τιμών HICP. Ο δείκτης αυτός δείχνει πόσο πληρώνει ένα μέσο νοικοκυριό με ένα τυπικό καλάθι κατανάλωσης για ψωμί, βούτυρο, μεταφορές, διακοπές και μια σειρά άλλων προϊόντων και υπηρεσιών.
Όλα αυτά μπορούν να χωριστούν σε τέσσερις γενικές κατηγορίες: ενέργεια, υπηρεσίες, καταναλωτικά αγαθά και τρόφιμα. Το βάρος που αποδίδεται στα τρόφιμα στην ευρωζώνη είναι περίπου 20% – περισσότερο από το διπλάσιο του βάρους που αποδίδεται στην ενέργεια.
Οι συντάκτες της έρευνας πως οι τιμές των τροφίμων έχουν ακόμη μεγαλύτερη σημασία για τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα, για τα οποία η καθημερινή προετοιμασία γευμάτων καταναλώνει μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους.
Ενώ ο πληθωρισμός των τιμών των τροφίμων στη ζώνη του ευρώ άρχισε να αυξάνεται λίγο αργότερα από τον συνολικό πληθωρισμό μετά την πανδημία έφτασε σε πολύ υψηλότερα επίπεδα, ξεπερνώντας το 15% στο αποκορύφωμά του, και χρειάστηκε περισσότερο χρόνο για να ομαλοποιηθεί.
Τον Αύγουστο του 2025 πληθωρισμός των τιμών των τροφίμων είναι επί του παρόντος ο υψηλότερος στις τέσσερις κατηγορίες του HICP (τρόφιμα, ενέργεια, υπηρεσίες, καταναλωτικά αγαθά) διαμορφούμενος στο 3,2%.
Η σημασία για την ΕΚΤ και οι ανατιμήσεις ανά τρόφιμα
Υπάρχουν τρεις λόγοι για τους οποίους οι τιμές των τροφίμων παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
- Πρώτον, το χάσμα που έχει δημιουργηθεί μεταξύ των τιμών των τροφίμων και των συνολικών τιμών είναι πολύ μεγαλύτερο και πιο επίμονο από ό,τι στο παρελθόν.
- Δεύτερον, οι τιμές των τροφίμων επηρεάζουν όλους συνεχώς και, ως εκ τούτου, διαμορφώνουν επίσης τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό.
- Τρίτον, οι αυξήσεις των τιμών των τροφίμων πλήττουν περισσότερο τα φτωχότερα νοικοκυριά.
Από την εισαγωγή του ευρώ το 1999, οι τιμές των τροφίμων τείνουν να αυξάνονται ελαφρώς περισσότερο από τις άλλες τιμές. Ωστόσο, το χάσμα που έχει δημιουργηθεί από το 2022 είναι σαφώς εξαιρετικό και επίμονο.
Στα ράφια των σούπερ μάρκετ η εξέλιξη των τιμών των τροφίμων ήταν αρκετά ετερογενής μεταξύ των κατηγοριών προϊόντων και των χωρών. Οι τιμές του βοείου κρέατος, των πουλερικών και του χοιρινού κρέατος, για παράδειγμα, είναι σήμερα υψηλότερες κατά περισσότερο από 30% σε σχέση με το τέλος του 2019.
Εν τω μεταξύ, οι τιμές του γάλακτος έχουν αυξηθεί κατά περίπου 40% και του βουτύρου κατά περίπου 50% σε σύγκριση με τα προ πανδημίας επίπεδα. Οι τιμές του καφέ, του ελαιολάδου, του κακάου και της σοκολάτας έχουν αυξηθεί ακόμη περισσότερο.
Ανά κράτος
Σε όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ, η αύξηση των τιμών των τροφίμων από το τέλος του 2019 κυμαίνεται από 20% στην Κύπρο έως 57% στην Εσθονία .
Ο αδικαιολόγητος πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας προκάλεσε απότομη αύξηση του κόστους της ενέργειας (ιδίως του φυσικού αερίου) και των λιπασμάτων. Αυτό οδήγησε σε αύξηση των τιμών των τροφίμων σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ κατά την περίοδο 2021-23, ιδίως στις χώρες της Βαλτικής.
Πιο πρόσφατα, η αύξηση του κόστους εργασίας και των τιμών των βασικών τροφίμων σε παγκόσμιο επίπεδο, που συνδέεται εν μέρει με την κλιματική αλλαγή, συνέβαλε σημαντικά στην εκ νέου αύξηση του πληθωρισμού των τροφίμων.
Τι πρέπει να περιμένουμε;
Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που επηρεάζουν τις ανισότητες στα ποσοστά πληθωρισμού των τιμών των τροφίμων μεταξύ των χωρών, όπως η διαφορετική έκθεση στις διακυμάνσεις των τιμών των βασικών εμπορευμάτων, η διαφορετική δυναμική του κόστους εργασίας και τα διαφορετικά κόστη ενέργειας.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα τρόφιμα – μαζί με την ενέργεια – αποτέλεσαν επίσης σημαντικό παράγοντα στη μεγάλη διαφορά των ποσοστών πληθωρισμού μεταξύ των χωρών κατά την περίοδο μετά την πανδημία.
Πέρα από τις βραχυπρόθεσμες πιέσεις στο κόστος, ο πληθωρισμός των τιμών των τροφίμων διαμορφώνεται επίσης από μακροπρόθεσμες διαρθρωτικές δυνάμεις. Αυτές περιλαμβάνουν τόσο παγκόσμιους όσο και εγχώριους παράγοντες. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η αύξηση των εισοδημάτων, ιδίως στις αναδυόμενες αγορές, έχει αυξήσει τη ζήτηση για γεωργικά εμπορεύματα, ασκώντας ανοδική πίεση στις τιμές των τροφίμων σε όλο τον κόσμο. Σε εγχώριο επίπεδο, η αύξηση της παραγωγικότητας στη γεωργία τείνει να υστερεί σε σχέση με άλλους τομείς.
Η κλιματική αλλαγή αναδεικνύεται ως ένας άλλος βασικός παράγοντας: τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως οι ξηρασίες και οι πλημμύρες, γίνονται όλο και πιο συχνά και μπορούν να διαταράξουν σοβαρά τις αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων.
Για παράδειγμα, οι παρατεταμένες ξηρασίες στη νότια Ισπανία το 2022 και το 2023 οδήγησαν σε απότομη αύξηση των τιμών του ελαιολάδου, ενώ οι τιμές του καφέ και του κακάου αυξήθηκαν κατακόρυφα μετά από δυσμενείς καιρικές συνθήκες σε βασικές χώρες εξαγωγής, όπως η Γκάνα και η Ακτή του Ελεφαντοστού.
Προβλέπεται ότι η επίδραση διαρθρωτικών τάσεων όπως η κλιματική αλλαγή θα ενταθεί.
Οι εξελίξεις αυτές υπογραμμίζουν την αυξανόμενη δυσκολία διάκρισης μεταξύ κυκλικών και διαρθρωτικών παραγόντων που επηρεάζουν τον πληθωρισμό των τροφίμων, όπως συμβαίνει και με άλλες κατηγορίες, κάτι που αποτέλεσε σημαντικό θέμα της αξιολόγησης της στρατηγικής νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ για το 2025.
