Με τις αγορές να εστιάζουν στην μείωση των επιτοκίων της FED, που θα αλαφρύνει το τεράστιο κόστος εξυπηρέτησης του αμερικανικού χρέους και θα δώσει περαιτέρω εφόδια στις αγορές να συνεχίσουν θετικά, κλείνει ένα θερμό καλοκαίρι. Από την Wall Street και τα meme stocks, μέχρι τη Σοφοκλέους και τα παραμμελημένα «φθηνά χαρτιά», όλοι έχουν επιδοθεί στο κυνήγι του «κρυφού θησαυρού», που δεν φανερώθηκε ακόμα, και ίσως και να μην φανερωθεί ποτέ!
Ως παρατηρητής, θα σταθώ για ακόμη μία φορά στην βιασύνη της αγοράς να προλάβει να τρέξει ότι δεν έτρεξε, και στην δίψα των ελάχιστων ενασχολούντων του ΧΑ, να βρουν ένα story που θα τους αποζημιώσει άμεσα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα που ζήσαμε και την περίοδο του 99 στις τελευταίες σελίδες του «επενδυτή» ή στης έκδοσης της Τετάρτης του «Χρηματιστηρίου», όπου ότι έγραφε ο καλλιτέχνης έτρεχε. Σήμερα υπάρχει όπως λέω η «νέα version παπαγάλων»!
ΧΑ, πάρτι για λίγους
Όπως είναι ήδη γνωστό το πάρτι στο ΧΑ ήταν για λίγους επιλεγμένους τίτλους, κυρίως του τραπεζοβαρούς μας δείκτη συν των πέντε μεγάλων ομίλων. Όσον αφορά στις τράπεζες, εδώ η καθημερινότητα των συνεχών αναβαθμίσεων και νέων τιμών στόχων από τους διεθνείς οίκους μας αφήνει πλέον παγερά αδιάφορους, όπως μας άφηνε και στις υποβαθμίσεις των ίδιων οίκων το 2021-2022!
Οι υπεραποδόσεις των υπολοίπων που έπιασαν χαμηλά την περίοδο του covid ήταν ζήτημα ολίγων βασικών παικτών που ενώ οι υπόλοιποι περίμεναν να «πεθάνουν» από τον ιό, εκείνοι αγόραζαν. Όσον αφορά τις ελληνικές τράπεζες, ανέλυσα πλήρως την εικόνα τους σε σχέση με τις ευρωπαϊκές, όπου στάθηκα στο γεγονός ότι η εκτόξευση των κερδών από χρηματοοικονομικές πράξεις ήταν το κύριο χαρακτηριστικό τους, που υπερκάλυψε τη φθορά στα καθαρά έσοδα τόκων. Το στοίχημα τώρα είναι αν οι όποιες μειώσεις στα έσοδα τόκων θα αντικατασταθούν με επαναλαμβανόμενα κέρδη από ασφάλειες, real estate κ.λπ. Εδώ θα κριθεί η «ποιότητα» του ανοδικού κύκλου. Και φυσικά όταν τα κέρδη σου στηρίζονται σε κάτι τόσο ασταθές όσο οι αποδόσεις των αγορών δεν μπορείς να κάνεις προβλέψεις και να μιλάς με ευκολία για επανάληψη τους. Βέβαια μιλάς εκ του ασφαλούς, καθώς είσαι πολύ «μεγάλος» για να καταρρεύσεις και θα σε σώσει και πάλι το «κράτος πατερούλης»! Αλλά το ποιος θα χάσει και πάλι είναι ήδη γνωστό! Η μεγάλη εικόνα στο ισοζύγιο εισαγωγών και διαγραφών στο ΧΑ, στην περίοδο 2018 – 2025 είναι αρνητική κατά 50 εταιρείες. Κι αυτό, διότι στην τρέχουσα επταετία η αγορά αναγκάστηκε να αποχαιρετήσει 70 εισηγμένες και να υποδεχθεί μόλις 20.
Αυτό αποτελεί την νέα οικονομική βίβλο της παγκόσμιας κοινότητας μας. Ελεγχόμενος εικονικός πλούτος με «φαγοπότι» για τους ελάχιστους! (εδώ)
Η μεγάλη εικόνα της ελληνικής οικονομίας
Παρόλο την άνοδο του ΧΑ, η Ελλάδα θα συνεχίσει να αγωνίζεται για να βελτιώσει την εικόνα της στις αγορές, αφού το μεγαλύτερο πρόβλημα το οποίο δεν θα έχει εύκολη λύση είναι η μείωση του δημόσιου χρέους. Η προσπάθεια πρέπει να συνεχιστεί για να επιτευχθούν, αν όχι να ξεπεραστούν, οι στόχοι του προϋπολογισμού του 2025 και το χρέος να συνεχίσει να μειώνεται με ρυθμό ανάλογο του 10,3% που μειώθηκε το 2024 σε σχέση με το 2023.
Προς το παρόν οι αγορές συνεχίζουν να τιμολογούν τα ελληνικά ομόλογα πάνω από την πιστοληπτική τους βαθμίδα, ενώ και οι περισσότεροι οίκοι αξιολόγησης έχουν κατατάξει την Ελλάδα στη βαθμίδα ΒΒΒ, ενώ στις 5 Σεπτεμβρίου ξεκινά ο δεύτερος κύκλος αξιολογήσεων από μεγάλους και μικρότερους οίκους αξιολόγησης. Δανειζόμαστε καλύτερα από την Γαλλία και τις ΗΠΑ και σε λίγο και από την Γερμανία. Όμως μην ξεχνάμε την λέξη «δανειζόμαστε», δεν παράγουμε όσο παράγουν οι υπόλοιποι για να πληρώσουμε τα μελλοντικά μας χρέη. Αλλά «έχει ο Θεός» για το μέλλον. Έτσι κι αλλιώς η χρεοκοπία στη χώρα μας κρατάει τα πρωτιά στον πλανήτη.
Ωστόσο, την 5η Σεπτεμβρίου, λίγο πριν τις ανακοινώσεις της ΔΕΘ, έχει προγραμματισμένη αξιολόγηση ο καναδικός οίκος DBRS που έχει κατατάξει την Ελλάδα σε βαθμίδα ΒΒΒ από τον περασμένο Μάρτιο. Μια εβδομάδα αργότερα, στις 12 του μήνα, έχει προγραμματισμένη αξιολόγηση ο οίκος Moody’s που έδωσε την ελάχιστη επενδυτική βαθμίδα για την Ελλάδα με τη δική του κλίμακα (Baa3) επίσης τον περασμένο Μάρτιο. Και το ΧΑ έχει πολλές αφορμές να συνεχίσει να υπεραποδίδει. Τόσα θετικά σχόλια έχει να ακούσει από την περιβόητη τοποθέτηση του Μπιλ Κλίντον το 99, «έχετε ένα ισχυρό χρηματιστήριο»! Ακόμα δεν το ακούσαμε κι αυτό, αλλά που θα πάει!
Πραγματικά λοιπόν, η οικονομία μας επέστρεψε σε ρυθμούς ανάπτυξης και βγήκαμε στις αγορές και καταγράψαμε πλεονάσματα που έγιναν επιδόματα, pass, παροχές, και υποσχέσεις της επόμενης ημέρας. Μπορεί το Χρηματιστήριο Αθηνών να γιορτάζει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την 7η επέτειο από τον τερματισμό των μνημονίων στις 2.100 μονάδες με +42% μέσα στο 2025, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι όλα ρόδινα.
Η αίσθηση του εικονικού πλούτου δεν πέρασε στις τσέπες των 10.452.487 συμπολιτών μας, παρά μόνο σε 30000 κωδικούς και από αυτός το 60% σε 1100 ξένων επενδυτών. Άρα το αποτέλεσμα δεν είναι και τόσο ενθαρρυντικό, καθώς πέρα των ολίγων οι πολλοί εξακολουθούν να αμείβονται με κατώτατο μισθό στα 880 ευρώ μικτά, που καλύπτουν ίσα ίσα τα έξοδα στέγασης, που καιρός για επενδύσεις!
Και οι 700000 νέοι μας δεν επιστρέφουν στην χώρα. Κάπως έτσι φθάσαμε να βλέπουμε την πλάτη των άλλοτε «φτωχών συγγενών» του πρώην Ανατολικού μπλοκ σε μισθούς και αγοραστική δύναμη. Το όνειρο κάποτε ήταν να γίνουμε Δανία, τώρα παλεύουμε να γίνουμε Βουλγαρία και Ρουμανία. Καλές οι προεξοφλήσεις αλλά είναι μόνο στατιστικές πιθανότητες!
Παρά την πρόοδο, το ελληνικό χρέος παραμένει το υψηλότερο στην ΕΕ, επιβάλλοντας τη συνέχιση της συνετής δημοσιονομικής πολιτικής. Η διατήρηση διαρθρωτικών πρωτογενών πλεονασμάτων, συνιστά αναγκαία προϋπόθεση για τη βιωσιμότητα του χρέους, ιδίως για οικονομίες με υψηλό λόγο χρέους προς ΑΕΠ, όπως η Ελλάδα.
Οι διαρθρωτικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας, χαμηλή παραγωγικότητα, περιορισμένη εξωστρέφεια, υψηλό απόθεμα μη εξυπηρετούμενων δανείων και παραμένουσα ανεργία, ενισχύουν την ανάγκη για συνεπή και συνετή δημοσιονομική πολιτική. Τα μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, η χαμηλή παραγωγικότητα και τα χαμηλά ποσοστά αποταμίευσης, μεταφράζονται σε εξάρτηση από εξωτερικό δανεισμό, αλλά και σε ευπάθεια σε μεταβολές της εμπιστοσύνης των διεθνών δανειστών σε περιόδους κρίσεων. Όλα είναι ρόδινα όταν μας αναβαθμίζουν αλλά το 2012 δεν απέχει πολύ από το σήμερα.
Τέλος, η επιβάρυνση από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής (τεράστιο κόστος αποκατάστασης των πληγέντων από πυρκαγιές και πλημμύρες, σεισμούς κλπ) και η επιδείνωση του δημογραφικού προβλήματος (γήρανση πληθυσμού, μείωση ενεργού εργασιακού δυναμικού - φέτος πιάσαμε 64000 νέες γεννήσεις από 124000 το 2020), συνιστούν μεσομακροπρόθεσμους παράγοντες αβεβαιότητας που δύσκολα θα ξεπεραστούν.
Δεν μπορείς να πείσεις τον Έλληνα πολίτη να παντρευτεί να κάνει 2-3 παιδιά όταν δεν ξέρει τι του ξημερώνει αύριο! Αυτό δε θα αλλάξει ποτέ (η αλήθεια ήταν ότι περίμενα να αλλάξει πριν 30 χρόνια, τα παιδιά μου, ως πολίτες του κόσμου, δεν περιμένουν να αλλάξει και ετοιμάζουν τις βαλίτσες τους). Δεν υπάρχει ο χρόνος να καλύψει το ασφαλιστικό κενό που θα προκύψει για την επόμενη γενιά (την γενιά μας) των συνταξιούχων της χώρας. Νομοτελειακά θα αποτελέσει το μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας μας που σε λίγα χρόνια θα αναζητεί πόρους για να μας καλύψει.
Δεν ξεχνάμε φυσικά και το μεγάλο γεωπολιτικό σκηνικό όπου η τρέχουσα περίοδος χαρακτηρίζεται από αυξημένη αβεβαιότητα λόγω των συνεχιζόμενων γεωπολιτικών εντάσεων, στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, αλλά και λόγω της ασάφειας στο διεθνές εμπόριο. Παρόλο που οι αγορές προεξοφλούν τερματισμό των εχθροπραξιών η εικόνα δεν μπορεί να προσφέρει ασφαλή συμπεράσματα για το μέλλον που καθορίζεται από την ανθρώπινη ματαιοδοξία και τις συμφωνίες που θα κρίνουν το μέλλον των εμπλεκόμενων χωρών, αλλά και τα κέρδη των ισχυρών του πλανήτη.
Η ελληνική οικονομία καλείται να ισορροπήσει τις αυξημένες αμυντικές δαπάνες με την ενίσχυση των παραγωγικών επενδύσεων σε κλάδους υψηλής προστιθέμενης αξίας, που δεν υπάρχουν λόγω έλλειψης εργατικού δυναμικού και λόγω επικέντρωσης στο τουριστικό μας μοντέλο. Από εκεί και πέρα το χάος!
Επίσης η τεράστια ανισορροπία στο εξωτερικό ισοζύγιο ιστορικά αντανακλά την ανεπάρκεια της εθνικής αποταμίευσης και την αδυναμία των ελληνικών τραπεζών, να χρηματοδοτήσουν τις συνολικές επενδύσεις, με μοναδική μας παρηγοριά να αποτελούν τα προγράμματα στήριξης της Ε.Ε., που εάν δεν τα απορροφήσουμε μέχρι το 2027 πολλά έργα απλά δε θα γίνουν.
Είναι δραματικό να βλέπεις τον καθρέφτη της οικονομίας της χώρας να εκτοξεύεται, τους τραπεζίτες να χαίρονται που μερικά αμοιβαία του 99 έπιασαν αισίως σήμερα τα λεφτά τους (εικονικά καθώς τα 10000 ευρώ του 99 θα πρέπει να δεκαπλασιάσουν την αξία τους για να έρθουμε μία η άλλη) και τους πολίτες να μην μπορούν να βγάλουν τις πρώτες 15 ημέρες του μήνα με τον μισθό τους.
Το λάθος στην χώρα μας δεν ήταν το 99 που χάθηκε ένα σημαντικό μερίδιο πλούτου, το μεγαλύτερο λάθος ήταν το 2015 όπου οι τράπεζες μας διέλυσαν κάθε ελπίδα της γενιάς του 99 να ελπίζει σε ένα καλύτερο χρηματιστηριακά μέλλον. Και ασφαλώς αποτελεί «όνειρο θερινής νυκτός» να περιμένεις να εισέλθει χρήμα σε ελληνικές μετοχές από Έλληνες πολίτες με αυτά τα χαρακτηριστικά (εδώ).
Εδώ θα σας μεταφέρω και μια τάση που επικρατούσε στην αγορά το 2021. Όταν έλεγες για αγορές Άλφα στο 0,4 η ΕΤΕ στο 0,6 κ.ο.κ., κανένας Έλληνας επενδυτής δεν ήθελε να ακούσει για τράπεζες. Σήμερα συνωστίζονται, έστω και οι ελάχιστοι κωδικοί να πάρουν κάτι από το μερίδιο της ανόδου των τραπεζών, καθώς κάτι έχει αλλάξει, όπως μας λένε όλοι οι αναλυτές. Ο σοφός κατά τα άλλα λαός μας λέει τώρα «πέταξε το πουλί»!
Στο άρθρο του παρατηρητή πριν μερικές ημέρες τόνισα ότι ο καλύτερος σύμβουλος σας για την επόμενη ημέρα είναι να βγείτε έξω και να δείτε τι άλλαξε. Απλά κοιτάξτε γύρω σας! «Μυρίστε τον αέρα που αναπνέετε, διαβάστε τα νέα όπως είναι, όχι όπως σας τα πλασάρουν, δείτε πως λειτουργούν οι επιχειρήσεις, δείτε πόσο άνετα ζουν οι συμπολίτες σας, δείτε τι υπάρχει πίσω από τον καθρέφτη.
Τις περισσότερες φορές βλέπουμε τις εικόνες όπως θέλουμε να τις δούμε, (εθισμένοι από την καθοδηγούμενη ενημέρωση) και όχι από την πραγματική εικόνα της καθημερινότητας μας. Το ίδιο και σε χειρότερη μορφή ισχύει και στις αγορές, όπου εκεί βλέπουμε την εικόνα ανάλογα με τις θέσεις που κατέχουμε και τι θέλουμε να κερδίσουμε από αυτές» (εδώ). Αυτό θα είναι και ο ασφαλέστερος οδηγός σας για την επόμενη ημέρα στις αγορές και δη στο ΧΑ, καθώς και η απάντηση στο ερώτημα του σημερινού μας άρθρου.
