Υπάρχει ένα παλιό αμερικανικό τραγούδι, που είχε συνθέσει ο John Kellette το 1918. Και το οποίο μετά τη δεκαετία του 1940 έγινε ο ύμνος της ποδοσφαιρικής ομάδας του Λονδίνου, West Ham. O τίτλος του τραγουδιού είναι: «I'm Forever Blowing Bubbles», που ουσιαστικά αποτελεί έναν ύμνο προς τις φούσκες.
Οι στίχοι έχουν ως εξής:
I'm forever blowing bubbles,
Pretty bubbles in the air.
They fly so high,
Nearly reach the sky,
Then like my dreams,
They fade and die.
Fortune's always hiding,
I've looked everywhere,
I'm forever blowing bubbles,
Pretty bubbles in the air.
Πάντα φυσάω φούσκες,
Όμορφες φούσκες στον αέρα.
Πετούν τόσο ψηλά,
Σχεδόν αγγίζουν τον ουρανό,
Κι ύστερα σαν τα όνειρά μου
Ξεθωριάζουν και πεθαίνουν.
Η τύχη πάντα κρύβεται,
Έψαξα παντού,
Πάντα φυσάω φούσκες,
Όμορφες φούσκες στον αέρα.
Αυτός ο ύμνος στις φούσκες μου ήρθε στο μυαλό μελετώντας την πρόσφατη έκθεση της BIS για τις αγορές. Η Bank for International Settlements, δηλαδή η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, είναι στην ουσία ένα διεθνές χρηματοπιστωτικό ίδρυμα που ανήκει στις κεντρικές τράπεζες.
Η BIS δρα ως μια «υπερτράπεζα» που παρέχει τραπεζικές υπηρεσίες αποκλειστικά στις κεντρικές κρατικές τράπεζες. Σε πρόσφατη έκθεση της λοιπόν η BIS, προειδοποιεί το «σύστημα» ότι τόσο ο S&P 500, όσο και ο χρυσός βρίσκονται σε περιβάλλον της φούσκας. Βέβαια, παρ’ όλο που στην ανάλυση της επιλέγει να χρησιμοποιήσει ήπιες λέξεις και εκφράσεις, όπως «ίσως», «πιθανά», «μπορεί», το μήνυμα της είναι σαφές και ξεκάθαρο. Οι φούσκες ίπτανται ανάμεσα μας.
Σύμφωνα με τους αναλυτές της BIS, αρκετές φορές στο παρελθόν ο χρυσός και ο S&P 500 είχαν ξεπεράσει τα όρια της άλογης και εκρηκτικής συμπεριφοράς. Άλλες φορές ο χρυσός και άλλες οι μετοχές. Ποτέ όμως και τα δυο μαζί. Αφού ο χρυσός λειτουργούσε ως αντίβαρο στις μετοχές και οι μετοχές στον χρυσό, ανάλογα με τις εποχές και τις συνθήκες. Ωστόσο, το 2025 είναι η πρώτη φορά στα τελευταία 50 χρόνια, όπου οι δύο αυτές κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων φτάνουν ταυτόχρονα σε ιστορικά ακραίες αποτιμήσεις. Με τον S&P 500 να σημειώνει περισσότερα από 20 ιστορικά υψηλά μέσα σε δώδεκα μήνες, παράλληλα με τον χρυσό που κατέγραψε και αυτός σχεδόν 50 ιστορικά υψηλά από την αρχή του έτους.
Η ειδοποιός διαφορά του 2025 από τις προηγούμενες περιπτώσεις, που είτε ο S&P500, είτε ο χρυσός είχαν παρουσιάσει ακραίες συμπεριφορές, είναι ότι οι κινητήριες δυνάμεις πίσω από το φετινό ράλι είναι παρόμοιες και ενδεικτικές των συνθηκών δημιουργίας φούσκας στις αγορές. Η BIS παρακολουθώντας τα δεδομένα των εισροών και εκροών των κεφαλαίων, έχει καταλήξει στο συμπέρασμα, ότι είναι οι ιδιώτες επενδυτές, αυτοί που έχουν οδηγήσει στην έκρηξη των τιμών του χρυσού και των μετοχών, μέσω των μαζικών αγορών τους. Πάνω και πέρα από τα θεμελιώδη δεδομένα.
Και μάλιστα οι αναλυτές της BIS αναφέρουν ότι οι ιδιώτες επενδυτές κινούνται σε αντίθετη κατεύθυνση, από τους θεσμικούς επενδυτές. Οι ιδιώτες επενδυτές έχουν υιοθετήσει συμπεριφορές και έχουν πραγματοποιήσει κινήσεις, που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις αντίστοιχες των θεσμικών επενδυτών. Και έτσι όταν οι τελευταίοι ρευστοποιούσαν κατά τη διάρκεια του έτους αμερικανικές μετοχές ή διατηρούσαν σταθερές τις θέσεις τους στον χρυσό, οι ιδιώτες ασμένως προέβαιναν σε αθρόες και μαζικές αγορές.
Με αυτόν τον τρόπο οι εισροές κεφαλαίων από την πλευρά των ιδιωτών επενδυτών, έχουν μετριάσει μέσα στο 2025 τον αντίκτυπο των εκροών από την πλευρά των θεσμικών επενδυτών και των μαζικών πωλήσεων των insiders, δηλαδή των μεγαλομετόχων και των υψηλόβαθμων στελεχών των εισηγμένων εταιρειών. Παράλληλα η αυξανόμενη παρουσία τους, μπορεί να απειλήσει τη σταθερότητα της αγοράς στο μέλλον, δεδομένης της «συμπεριφοράς αγέλης», που συχνά εκδηλώνεται, ενισχύοντας τις διακυμάνσεις των τιμών σε περιπτώσεις μαζικών πωλήσεων, προκαλώντας χάος.
Η αλήθεια είναι ότι το τυπικότερο σύμπτωμα μιας αναπτυσσόμενης φούσκας είναι η αυξανόμενη επιρροή των ιδιωτών επενδυτών. Που ενώ προσπαθούν να ακολουθήσουν τις τάσεις των τιμών, τελικά τις διαμορφώνουν. Σε περιόδους της υπερβολικής δημοσιότητας των χρηματιστηριακών γεγονότων στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και ειδικά στα social media και της παράλληλης καταγραφής εκρηκτικών τιμών στα χρηματιστηριακά ταμπλό, οι ιδιώτες επενδυτές μπορούν εύκολα να παρασυρθούν αγοράζοντας ακόμα και assets που κανονικά θα απέφευγαν. Παρασυρόμενοι από την συμπεριφορά αγέλης, τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και το φόβο ότι θα χάσουν την «μεγάλη» ευκαιρία. Το λεγόμενο FOMO (Fear Of Missing Out).
Η έκθεση της BIS, δεν εστιάζει πάνω στα «fundamentals», δηλαδή στα θεμελιώδη στοιχεία των μετοχών που συνθέτουν τον S&P 500 ή του χρυσού. Διατυπώνει τη γενική παραδοχή ότι οι τιμές τόσο του S&P500 όσο και του χρυσού βρίσκονται σε υπεραγορασμένα επίπεδα. Ειδικότερα από τους μικρούς ιδιώτες επενδυτές. Χωρίς ωστόσο να χαρακτηρίζονται ως «υπερτιμημένα» ή «ακριβά» τα αντίστοιχα περιουσιακά στοιχεία. Η BIS δεν μπαίνει καν σε αυτήν την συζήτηση. Και αυτό έχει την αξία του.
Οι φούσκες που διακρίνει η BIS, δεν οφείλονται λοιπόν στις τιμές των assets. Αλλά αποκλειστικά στην μανία των ιδιωτών επενδυτών για την απόκτηση τους. Και η ψυχολογία των επενδυτών είναι πολύ πιο ευάλωτη αλλά και πιο επικίνδυνη, από μια υπερτιμημένη ή υποτιμημένη αγορά.
Βέβαια, η μανία των ιδιωτών επενδυτών για την αγορά assets, δικαιολογείται σε μεγάλο βαθμό από τον φόβο και τον πανικό τους, απέναντι τις άφρονες δημοσιονομικές πολιτικές των κυβερνήσεων και στον ανθεκτικό πληθωρισμό που απαξιώνουν το χρήμα. Όμως η απόσταση από το σωσίβιο μέχρι τη φούσκα, είναι μικρή.
