«Πάντα φανταζόμουν τον παράδεισο σαν ένα είδος βιβλιοθήκης» είχε πει ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες (1899-1986) καθώς, κατά την Βρετανίδα συγγραφέα Άφρα Μπεν, «εκείνη η τέλεια γαλήνη στη ζωή δεν μπορεί να βρεθεί παρά μόνο στην απόσυρση, σε έναν καλό φίλο, σε μια καλή βιβλιοθήκη». Στα ράφια της κατοικούν μαζεμένες οι ψυχές των δημιουργών, συνομιλούν με εκείνες τις ανθρώπινες υπάρξεις που πορεύονται με την επιθυμία ν’ ανάγουν την ψυχή τους σε ανώτερο επίπεδο και «ταξιδεύουν» μέσω των βιβλίων σε άλλα σύμπαντα. Και οι βιβλιοθήκες – δημόσιες και μη – είναι ένας χώρος που αυτή η πορεία ευνοείται.
Η προσέλευση και η ανάγνωση στις βιβλιοθήκες αυξήθηκε κατά το 2024, όπως αυτό καταγράφεται στην Έρευνα Βιβλιοθηκών της Ελλάδος για το προηγούμενο έτος, που διενεργεί η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ). Στοιχεία της έρευνας δίνονται στη δημοσιότητα στην οπισθοφυλακή του 2025 καθώς, πέραν του χρόνου που απαιτείται για τη συγκέντρωση των στοιχείων, η έρευνα είναι απογραφική και διενεργείται ανά διετία.
Για να μιλήσουμε με αριθμούς, κατά το έτος 2024, ο αριθμός των βιβλιοθηκών ανήλθε σε 338, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, 38 δημόσιες βιβλιοθήκες, 137 δημοτικές βιβλιοθήκες και 162 βιβλιοθήκες νομικών προσώπων δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου ή άλλης νομικής μορφής. Αναφορικά με το είδος των βιβλιοθηκών, οι 206 είναι γενικές βιβλιοθήκες και οι 132 είναι ειδικές βιβλιοθήκες. Το σύνολο των παραρτημάτων των βιβλιοθηκών είναι 183 και των κινητών μονάδων 35.
Αξίζει να σταθούμε στις κινητές μονάδες, διότι κάνουν προσβάσιμο τον κόσμο του βιβλίου εκεί όπου δεν είναι εφικτό να υπάρχει μία σταθερή μονάδα. Διατηρείται έτσι, «ζωντανή», η επαφή ανάμεσα στον «βιβλιοφάγο» αναγνώστη και στο βιβλίο.
Πηγή φωτ.: Shutterstock
Κατά τη σύγκριση του έτους 2024 με το 2022 παρατηρείται αύξηση κατά 4,3% στον αριθμό των αναγνωστών - επισκεπτών (3.166.942), κατά 5,7% στον αριθμό των δανεισθέντων βιβλίων (2.529.340), ενώ μείωση κατά 0,6% παρατηρείται στον δανεισμό βιβλίων (2.058.418) για εξωτερική χρήση. Αύξηση κατά 21,2% παρατηρείται στον αριθμό προσβάσεων χρηστών σε ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων (4.821.262) και κατά 14,3% στον αριθμό προσβάσεων χρηστών στις ιστοσελίδες των βιβλιοθηκών (7.728.138).
Πηγή φωτ.: ΕΛΣΤΑΤ
Συνεπώς, το αναγνωστικό κοινό μεταβαίνει στις βιβλιοθήκες κυρίως για να μελετήσει στον χώρο τους, ενώ η πλειονότητα προτιμά τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες – χάριν της τεχνολογίας καθένας μπορεί να μεταβεί στους ιστοτόπους ανά πάσα στιγμή, εξοικονομώντας χρόνο. Αυτή η δυνατότητα ανάγεται σε μέρος της προσβασιμότητας. Ενδιαφέροντα στοιχεία θα ήταν το φύλο και η ηλικιακή κατηγορία των αναγνωστών-επισκεπτών, είτε στο φυσικό χώρο των βιβλιοθηκών είτε στην ηλεκτρονική τους βάση.
Οι συλλογές
Όσον αφορά στις συλλογές βιβλίων, περιοδικών και χειρογράφων, κατά τη σύγκριση του έτους 2024 με το 2022 παρουσιάζεται μείωση κατά 5,2% στους τίτλους (14.628.315) και κατά 2,6% στους τόμους των βιβλίων (18.619.513), αύξηση κατά 3,0% στους τίτλους (212.437) και μείωση κατά 26,3% στους τόμους (4.210.353) των περιοδικών, καθώς και μείωση κατά 1,3% στους τίτλους (53.189) και κατά 1,0% στους τόμους (56.707) των χειρογράφων.
Πηγή φωτ.: ΕΛΣΤΑΤ
Αναφορικά με το απασχολούμενο προσωπικό στις βιβλιοθήκες, κατά τη σύγκριση του έτους 2024 προς το 2022 εμφανίζεται μείωση κατά 3,0% του συνολικού αριθμού των εργαζομένων στις βιβλιοθήκες. Ειδικότερα, ο αριθμός των βιβλιοθηκονόμων με ειδικές σπουδές στον κλάδο (933), εμφανίζει μείωση κατά 5,0%, ενώ ο αριθμός του λοιπού προσωπικού με βιβλιοθηκονομική εμπειρία (314), κατά 1,3%. Μείωση κατά 0,4% εμφανίζει ο αριθμός των άλλων υπαλλήλων (507).
Ερωτήματα που τίθενται είναι εάν το προσωπικό των βιβλιοθηκών είναι επαρκές καθώς και ο προϋπολογισμός για την ενίσχυση των συλλογών τους. Είναι το μειωμένο προσωπικό ένας παράγοντας για την αύξηση της πρόσβασης χρηστών στις ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων των βιβλιοθηκών ή οι αριθμοί αντικατοπτρίζουν την πορεία προς ένα νέο τοπίο με σημαντικό τον ρόλο της τεχνολογίας. Με τη σειρά της, θέτει επί τάπητος το ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων.
Όπως και εάν έχει, στις βιβλιοθήκες, στα βιβλία, εμφιλοχωρεί η αγάπη και «ίσως να είχαν δίκιο που έβαλαν την αγάπη στα βιβλία. Ίσως επειδή δεν θα μπορούσε να ζει πουθενά αλλού» (Ουίλιαμ Φώκνερ, 1897-1962).
Πηγή κεντρικής φωτ.: Shutterstock
