Ενδεχομένως να αποτελούσε μέρος μιας δυστοπικής κοινωνίας σε ένα φουτουριστικό μέλλον όπου άνθρωποι θα μπορούσαν να ενοικιαστούν για να καταπολεμηθεί η μοναξιά που αισθάνονται κάποιοι άλλοι, όμως η πραγματικότητα είναι εξίσου τρομαχτική. Οι υπηρεσίες ενοικίασης ανθρώπων υφίστανται και εντοπίζονται στην Ιαπωνία ήδη από τις αρχές του ’90, με επαγγελματίες ηθοποιούς και έπειτα με απλούς ανθρώπους οι οποίοι προσλαμβάνονται για να παρέχουν – για κάποιες ώρες ή ημέρες – τις υπηρεσίες τους ως μέλη άλλων οικογενειών.
Οι ρόλοι τους οποίους αναλαμβάνουν στη ζωή άλλων ανθρώπων, διαφέρουν. Το δε, «φαινόμενο», δεν εντοπίζεται μόνο στην Ιαπωνία αλλά και σε άλλες χώρες οι οποίες εδώ και καιρό παρέχουν παρόμοιες υπηρεσίες. Όπως η Νότια Κορέα η οποία εκκίνησε την ίδια περίοδο να προσφέρει υπηρεσίες ενοικίασης καλεσμένων γάμου, ενώ, παρόμοια παραδείγματα που εντοπίζονται στην Ασία και την Ευρώπη δεν έγιναν γνωστά μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2000.
Μία τέτοια περίπτωση ενοικίασης ανθρώπου καταγράφει η Ελβετή Ζακλίντ Τσουντ στην ταινία της «Μην αφήνεις τον ήλιο/ Don't Let the Sun» την οποία παρακολουθήσαμε στο πλαίσιο του 66ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Η Τσουντ επιλέγει να τοποθετήσει την ιστορία της σε μια έρημη, φουτουριστική πόλη χωρίς όνομα, όπου η αφόρητη ζέστη αναγκάζει τους ανθρώπους να ζουν μόνο τη νύχτα, με απότοκο την απομόνωση η οποία αντηχεί τόσο τη μοναξιά των περιοριστικών μέτρων λόγω της πανδημίας, όσο και τις καταστροφές από την κλιματική αλλαγή για τις οποίες γινόμαστε γνώστες μέσω των ΜΜΕ.
Σε αυτόν τον μη φιλόξενο κόσμο, ο Τζόνα εργάζεται για μια εταιρεία που παρέχει υποκατάστατα σχέσεων, προσφέροντας παρηγοριά σε αγνώστους που επιθυμούν την ανθρώπινη επαφή. Τον βλέπουμε στον ρόλο του γιου τον οποίο έχασε ένα ηλικιωμένο ζευγάρι και ως συντροφιά μιας κοπέλας, αλλά όταν του ζητείται να αναλάβει τον ρόλο του πατέρα για την 9χρονη Νίκα, η προσεκτικά οργανωμένη ζωή του αρχίζει να καταρρέει.
Στιγμιότυπο από την ταινία «Μην κρύβεις τον ήλιο». Πηγή φωτ.: Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Η ψυχική αντίδραση που απαντά στην φράση «δεν αντέχω άλλο» εγγράφεται στο σώμα του καθώς η Τσουντ υπογραμμίζει σιωπηλά ότι μέρος της ανθρωπότητας δεν έχει απωλέσει ακόμα την ενσυναίσθησή του και αυτό καθίσταται ελπιδοφόρο σε έναν κατά τ’ άλλα απαισιόδοξο κόσμο. Η σκηνοθέτις «οικοδομεί» τη σύγκρουση αυτών των δύο κόσμων μέσα από λιγοστούς διαλόγους, νυχτερινά τοπία και λεπτή ισορροπία ρεαλισμού και αλληγορίας, τονίζοντας, εν τέλει, την ευθραυστότητα των ανθρώπινων δεσμών.
Το σκηνικό το οποίο επέλεξε συμβάλλει στο μέγιστο καθώς τα μπρουταλιστικής αρχιτεκτονικής κτίρια έρχονται σε αντίστοιξη με την ευαλωτότητα των ανθρώπων. Το κατά μόνας, εκτός από την απομόνωση ενέχει και τον φόβο, τουναντίον με την παντοδυναμία του μαζί. Υπό αυτή την οπτική, τα κτίρια προστατεύουν τους μοναχικούς ανθρώπους από τον ήλιο, διότι, ο ήλιος (στην ταινία) ισοδυναμεί με τον κίνδυνο λόγω αλλαγών του κλίματος, επιφέροντας σοβαρά προβλήματα στην υγεία.
Ο ήλιος κάνει φανερά τα πεπραγμένα, συνεπώς, και της καταστροφής στην οποία ο ίδιος ο άνθρωπος έχει συντελέσει είτε αφορά στο κλίμα είτε στην ίδια του την απομόνωση. Οι προβληματισμοί που θέτει η Τσουντ είναι εύλογοι, μάλιστα, η αποξένωση θα μπορούσε να εκληφθεί και ως μία μορφή εσωτερικής βίας. Τέτοια και η «υπηρεσία» κάθε ανθρώπου του οποίου η παρουσία του ενοικιάζεται σε άλλους, καθώς με μία τέτοια πρακτική διαιρείται εντός του.
Σημειωτέον ότι η ταινία αυτή («Μην αφήνεις τον ήλιο») της Ζακλίν Τσουντ (γενν. 1971, Ζυρίχη) έκανε πρεμιέρα στο διαγωνιστικό τμήμα Filmmakers of the Present του 78ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Λοκάρνο και κέρδισε το βραβείο Pardo Καλύτερης Ερμηνείας για τον Λέβαν Γκελμπακιάνι. Είναι το ντεμπούτο της στη μυθοπλασία καθώς οι προηγούμενες δουλειές της αφορούν στο ντοκιμαντέρ – εξ ου και η «χαρτογράφηση» του εσώτερου εαυτού στο «Μην αφήνεις τον ήλιο».
Η Τσουντ έτυχε διεθνούς αναγνώρισης με το ντοκιμαντέρ «Goodnight Nobody» (2010) το οποίο τιμήθηκε με πολλά βραβεία, μεταξύ των οποίων το βραβείο Καλύτερου Νέου Σκηνοθέτη στο Visions du Réel και μια Ειδική Μνεία στο DOK Leipzig. Το δεύτερο ντοκιμαντέρ της, «Almost There» (2016), έκανε πρεμιέρα στο IDFA και κέρδισε το Swiss Film Award για το καλύτερο μοντάζ το 2018. Η επόμενη ταινία της, «Where We Belong» (2019) έκανε πρεμιέρα στην ενότητα Generation της Berlinale.
Η Ζακλίν Τσουν. Πηγή φωτ.: Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Η ταινία «Μην αφήνεις τον ήλιο/ Don't Let the Sun» διατίθεται προς θέαση στη διαδικτυακή πλατφόρμα του Φεστιβάλ, έως τις 9 Νοεμβρίου.
Κεντρική φωτ.: Στιγμιότυπο από την ταινία «Μην κρύβεις τον ήλιο». Πηγή φωτ.: Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
