Στα διαμάντια που βρίσκει κανείς στο YouTube, θα συμπεριλάμβανα το video με την Bjork να παίρνει συνέντευξη από τον ιεροφάντη του μινιμαλισμού Arvo Pärt (Περτ προφέρεται στα ελληνικά). Πίσω στο 1997 βρίσκουμε τον 62χρονο Εσθονό, ήδη φτασμένο στον χώρο της θρησκευτικής μουσικής, να εξηγεί στην ανερχόμενη καλλιτέχνιδα, τη δύναμη που έχει η μουσική με ένα απλό παράδειγμα: «εφόσον μπορεί κάποιος να σκοτώσει με έναν ήχο, μπορεί και να θεραπεύσει με έναν ήχο».
Το παράδειγμα του Περτ ανακάλεσε ο Λετονός βιρτουόζος του πιάνου Τζόρζις Οσόκινς στη συνέντευξη που παραχώρησε στον Ηλία Μαγγλίνη στην κυριακάτικη Καθημερινή. Καταγόμενος κι αυτός από χώρα του Βάλτου, υπέγραψε τη χρονιά που αφήνουμε, αποκλειστικό συμβόλαιο με την Deutsche Grammophon, με ντεμπούτο άλμπουμ αφιερωμένο στο σύνολο των έργων για πιάνο του Περτ ως αφορμή για τα 90ά γενέθλια του ζωντανού θρύλου. Κυκλοφόρησε τον περασμένο Σεπτέμβριο και επιλέχθηκε ανάμεσα στα Top 10 του Apple Music και στα Top 5 άλμπουμ του μήνα του Mezzo TV. Το άλμπουμ περιλαμβάνει, επίσης, ένα έργο για δύο πιάνα, ηχογραφημένο με την άλλη μεγάλη μας Μάρθα Άργκεριχ (συγχωρήστε μου τα κοσμητικά, αλλά μιλάμε για πραγματικά μεγέθη και όχι απλώς για προσωπικές εμμονές).
Για τις μινιμαλιστικές αρχές του συνθέτη δεν είμαι ο πλέον αρμόδιος και δεν θα ήθελα να πέσω σε επαναλήψεις. Εντύπωση μου είχε προκαλέσει και την ανακαλώ ξανά, η καθαρή στάση του Περτ απέναντι στη ρωσική εισβολή. Μέσω του Arvo Pärt Centre ένιωσε την ανάγκη να απευθυνθεί προς τον ουκρανικό λαό και σε όλους τους Ευρωπαίους: «Αγαπητοί φίλοι στην Ουκρανία, αγαπητοί συνάδελφοι, όλοι εσείς που αγωνίζεστε για το σπίτι σας με τίμημα τη ζωή σας, υποκλινόμαστε μπροστά στο θάρρος σας… ό,τι μένει είναι ένας κόμπος στο λαιμό, δάκρυα και προσευχές. Συγχωρήστε μας! Συγχωρήστε μας που δεν σας προστατεύσαμε από μια καταστροφή ανείπωτη. Ζήτω η Ουκρανία!», καταλήγει η επιστολή.
Ο Άρβο Περτ
Ο 87χρονος τότε Περτ δεν είχε δημοσιεύσει ποτέ πριν στον βίο του πολιτικά μανιφέστα. Κι αν σκεφτεί κάποιος ότι μιλά ένας Εσθονός που διαπνέεται από αντιρωσικό μένος, τότε σαφώς δεν γνωρίζει τίποτε για τον δημιουργό. Στη μακρά διαδρομή του, τόσο στην καλλιτεχνική πράξη όσο και στον δημόσιο λόγο του, έχει διατηρήσει ένα ύφος που οφείλει στο ορθόδοξο ήθος. Στη μουσική του δεν είναι χριστιανός κατ’ όνομα, αλλ’ αποζητά το θρησκευτικό κάλλος μέσα από την αισθητική οδό.
«Ανακάλυψα ότι αρκούσε μια απλή νότα, παιγμένη θαυμάσια. Αυτή η μία νότα, ή το σιωπηλό χτύπημα, ή η στιγμή της σιωπής, με γέμιζε πληρότητα. Τώρα πια εργάζομαι με ελάχιστα μέσα, με μια φωνή ή δύο φωνές. Συνθέτω με τα πιο πρωτόγονα υλικά», εξηγεί στην Μπιορκ.
Η δημόσια τοποθέτησή του ήταν ηχηρή διότι ήταν μεστή ηθικού περιεχομένου κι όχι απλώς πολιτική έκφραση συμπόνιας στους Ουκρανούς. Κάποιος βεβαίως μπορεί να επικαλεστεί το «δικαίωμα στη σιωπή», δηλαδή την ελευθερία να μην πάρει θέση για ζητήματα όπως το έγκλημα στην Ουκρανία, χωρίς αυτό να πρέπει να εμποδίσει την καλλιτεχνική του δραστηριότητα ή να στιγματίσει το έργο του.
Δεν είναι, όμως, όλες οι σιωπές ίδιες, όπως δεν είναι όλοι οι ήχοι μουσική. Υπάρχει η σιωπή που γεννά τον ήχο και η σιωπή που τον ακυρώνει. Και εκεί ακριβώς κρίνεται ο δημιουργός: όχι από το αν μιλά ή σωπαίνει, αλλά από το αν, όταν έρθει η στιγμή, η σιωπή του μπορεί ακόμη να ακουστεί ως ήθος και όχι ως αποφυγή.
Το Σάββατο 27 Δεκεμβρίου ο Τζόρζις Οσόκινς θα ερμηνεύσει έργα του Εσθονού καθώς και συνθέσεις των Μπαχ, Σοπέν, Λιστ, Σκριάμπιν και Ραχμάνινοφ στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη (Πειραιώς).
Παρακάτω, μπορείτε να δείτε τη συνέντευξη του Άρβο Περτ στην Μπιορκ:
Κεντρική φωτ.: Ο Τζόρτζις Οσόκινς © Marco Borggreve
