Είμαι λάτρης του παλαιού Ελληνικού κινηματογράφου. Θεωρώ ότι πολλά από τα έργα του αποτελούν πλήρεις κοινωνιολογικές αναλύσεις της εποχής τους και, λόγω επαγγελματικής «διαστροφής», πάντα τα παρακολουθούσα και μέσα από αυτό το πρίσμα.
Μια ταινία όμως είχε ένα ιδιαίτερο μήνυμα που αποτέλεσε και την αφορμή για τη συγγραφή αυτού του άρθρου: «Η Βίλα των Οργίων».
Ο αξεπέραστος Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, ως Ενωμοτάρχης της τότε Χωροφυλακής, κάνει μια απλή αλλά απολύτως ακριβή ανάλυση για τη λειτουργία των σωμάτων ασφαλείας.
Παρομοιάζει την κοινωνία με μια «πιατέλα» γεμάτη «λογιών-λογιών μεζέδες» – δηλαδή κακοποιούς.
«Εμείς τι κάνουμε;» ρωτά τον υφιστάμενό του. «Τσιμπάμε τον έναν, τσιμπάμε τον άλλον».
«Ώσπου αδειάζει η πιατέλα», απαντά εκείνος.
«Όχι», λέει ο διοικητής, «η πιατέλα δεν αδειάζει ποτέ».
«Γιατί;»
«Έτσι! Δουλειά της πιατέλας είναι να φουρνίζει· δουλειά δική μας είναι να τσιμπάμε».
Τόσα χρόνια εγκληματολόγος, δεν άκουσα ποτέ καλύτερη εξήγηση της διαδικασίας της εγκληματογένεσης και του αστυνομικού έργου!
Η ποιότητα τελικά βρίσκεται όντως στην απλότητα.
________________________________________
Όταν η κοινωνία ψάχνει «εύκολες λύσεις»
Όλα αυτά μου ήρθαν στο μυαλό, διότι τελευταία ακούμε διάφορα ευτράπελα για το τι πρέπει να κάνει η αστυνομία απέναντι σε μια πληθώρα κοινωνικών εκφάνσεων βίας, αποκλίνουσας συμπεριφοράς και γενικότερης παραβατικότητας.
Πίστευα ότι, τόσα χρόνια που γράφω, θα είχε περάσει το μήνυμα — αλλά μάλλον έπεσα έξω.
Ας δούμε, λοιπόν, συνοπτικά κάποιες βασικές αλήθειες· κάποια «θέσφατα», όπως έλεγαν οι παλαιοί δικηγόροι.
1) Το έγκλημα είναι κοινωνικό, όχι αστυνομικό
Το έγκλημα και κάθε είδους παραβατικότητα είναι ζητήματα βαθιά κοινωνικά, όχι αστυνομικά.
Η αστυνομία δεν ελέγχει τους σύνθετους και πολλαπλούς κοινωνικούς, πολιτικούς ή ψυχολογικούς παράγοντες που προκαλούν την εγκληματικότητα.
Καλείται να διαχειριστεί καταστάσεις — όχι να τις αποτρέψει.
2) Η αστυνομία έχει έναν ρόλο: την καταστολή
Με βάση την πρώτη αλήθεια, η αστυνομία έχει έναν και μοναδικό ρόλο: τον ρόλο της καταστολής.
Αντιλαμβάνομαι ότι δεν είναι μια δημοφιλής άποψη — ζούμε, άλλωστε, στην εποχή της «πολιτικής ορθότητας».
Όμως, επειδή δεν κατεβαίνω στις εκλογές, διατηρώ ακόμη το δικαίωμα να εκφράζω τις απόψεις μου χωρίς να λειαίνω τις κοφτερές τους γωνίες.
Καταστολή, λοιπόν, και μόνον αυτή.
Αυτό μπορεί να κάνει η αστυνομία, αυτό έχει ορκιστεί να κάνει, αυτό οφείλει να κάνει.
Χωρίς εξωραϊσμούς και «φτιασιδώματα».
Η περίφημη πρόληψη, όσο ωραία κι αν ακούγεται, είναι έργο άλλων θεσμών.
Η αστυνομία μπορεί να συμβάλει στην πρόληψη μόνο μέσω της επιτυχούς καταστολής.
Αν η καταστολή είναι αποτελεσματική και πέραν πάσης αμφιβολίας, η πρόληψη προκύπτει φυσικά.
3) Ο επιμερισμός ευθυνών είναι απαραίτητος
Η αστυνομία ευθύνεται όταν αποτυγχάνει να καταστείλει.
Η πρόληψη, όμως, είναι έργο της οικογένειας, του σχολείου, της κοινωνίας.
Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι έλεγαν:
«Ἕκαστος ἐφ’ ᾧ ἐτάχθη.»
Ξεκάθαροι ρόλοι, ξεκάθαρες αρμοδιότητες, ξεκάθαρες ευθύνες.
4) Η "πανταχού παρουσία" της αστυνομίας
Για να επιτύχει στην αποστολή της, η αστυνομία οφείλει να αστυνομεύει σαν να είναι πανταχού παρούσα.
Στην παγκόσμια εγκληματολογία, το φαινόμενο αυτό ονομάζεται omnipresence.
Καμία αστυνομία δεν μπορεί να είναι πραγματικά παντού — αλλά μπορεί να καλλιεργεί την εντύπωση ότι είναι.
Παλαιότερα, ο μπλε φάρος στα περιπολικά εξυπηρετούσε ακριβώς αυτόν τον σκοπό: να φαίνονται οι δυνάμεις από μακριά και να εμπεδώνεται το αίσθημα παρουσίας.
Σήμερα, το ίδιο επιτυγχάνεται όταν όλο το Σώμα ασχολείται με κάθε παράβαση, μικρή ή μεγάλη.
Είναι αδιανόητο να βρίσκεται αστυνομικός στον δρόμο και να αγνοεί παραβατική πράξη μπροστά του.
Από τη βία των ανηλίκων - που έχει ξεφύγει επειδή θεωρούμε πως λύνεται με «ανθρωπισμό» - μέχρι τη μάστιγα των τροχαίων δυστυχημάτων.
Ο αστυνομικός δεν χρειάζεται να ανήκει στην Ανθρωποκτονιών για να επιληφθεί μιας απόπειρας φόνου, ούτε στην Τροχαία για να ενεργήσει σε τροχαίο.
Οι εξειδικευμένες ομάδες υπάρχουν για να εντατικοποιούν τον έλεγχο, όχι για να απαλλάσσουν τους άλλους από ευθύνη.
5) Η εκπαίδευση: από την ανάγκη στην αναγκαιότητα
Η εκπαίδευση των αστυνομικών πρέπει να αναβαθμιστεί άμεσα.
Καλές οι πανελλήνιες εξετάσεις και οι παραγωγικές σχολές, αλλά αυτές κάλυπταν ανάγκες προηγούμενων δεκαετιών.
Η σημερινή, ποιοτικά αναβαθμισμένη εγκληματικότητα, απαιτεί αστυνομικούς με δεξιότητες προσαρμογής σε διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες.
Έχουμε, ευτυχώς, ξεφύγει από το στερεότυπο του «αγράμματου αστυφύλακα».
Όμως, πλέον απαιτούνται πολύ περισσότερα από τη γνώση συντακτικού και τη συγγραφή μιας καλής έκθεσης.
Το υψηλό φρόνημα, ο πατριωτισμός, η ψυχική αντοχή, η αυτοθυσία και η διάθεση προσφοράς είναι μερικά μόνο από τα στοιχεία που πρέπει να αξιολογούνται.
Φίλος και συμφοιτητής αστυνομικός στις ΗΠΑ μου έγραψε πρόσφατα:
«Our training is a joke.»
Αν το λένε αυτό οι Αμερικανοί, αντιλαμβανόμαστε πόσο μεγάλη ανάγκη έχουμε εμείς για ουσιαστική εκπαίδευση.
Και μιλώ για εκπαίδευση, όχι απλώς για μόρφωση.
Οι Έλληνες αστυνομικοί είναι πλέον μορφωμένα παιδιά· αυτό όμως δεν αρκεί.
Χρειάζεται κοινωνική & ψυχολογική εκπαίδευση, φυσική κατάσταση και εξάσκηση σε όλα τα επίπεδα — ακόμη και στους ανώτατους αξιωματικούς.
Ο σημερινός αστυνομικός δεν αντιμετωπίζει απλώς το έγκλημα.
Αντιμετωπίζει ανταρτικό πόλεων.
Η εκπαίδευσή του πρέπει να είναι ανάλογη.
Κάποιοι ίσως αναρωτηθούν:
«Ποιος τα ακούει αυτά;»
Ας αφήσω την απάντηση στον τεράστιο Ντίνο Ηλιόπουλο, μέσα από την ταινία «Ο φίλος μου ο Λευτεράκης»:
«Πες το σε όλους. Πού θα πάει… θα το πεις και εκεί που πρέπει!»
Ο Κωνσταντίνος Δούβλης είναι εγκληματολόγος, διδάκτωρ κοινωνιολογίας της αστυνόμευσης.
