«Η Ρωσία ήταν ανέκαθεν ο πρώτος στόχος των τζιχαντιστών», υπογραμμίζει ο καθηγητής Θεωρίας των Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (ΠΑΜΑΚ), Σπύρος Λίτσας, σε συνέντευξή του στο Liberal και τον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο. Υπογραμμίζει πως δεν ήταν τυχαία η χρονική στιγμή (σ.σ. το Ραμαζάνι) για την εκδήλωση του τρομοκρατικού χτυπήματος, ενώ εκτιμά πως η Ρωσία θα επιχειρήσει εσφαλμένα να εκμεταλλευτεί την επίθεση ως αφορμή για ένα νέο κεφάλαιο στον πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας.
Ο διαπρεπής ακαδημαϊκός θεωρεί πως η Ευρώπη τείνει, εδώ και πολλά χρόνια, να ξεχνά πολύ εύκολα και γρήγορα τα όσα συνέβησαν στο Μπατακλάν και εντεύθεν, ενώ πιστεύει πως θα πρέπει να υπάρξουν συγκεκριμένες δράσεις και τομές, ώστε να αντιμετωπιστεί η τζιχαντιστική βία, ακόμη και στο πλαίσιο του Μεταναστευτικού.
«Όσο η Ευρώπη συνεχίζει να βλέπει τον εαυτό της ως ένα βεμπεριανό οικοδόμημα, δηλαδή ως μία νομισματική ένωση χωρίς τη δυνατότητα ουσιαστικής πολιτικής και στρατηγικής συνεργασίας, τόσο η όλη συζήτηση, η οποία γίνεται γύρω από το πόσο ο ευρωπαϊκός χώρος μπορεί να αντιμετωπίσει ζητήματα αύξησης της τζιχαντιστικής δράσης, ουσιαστικά θα βρίσκεται στον "αέρα"», υπογραμμίζει ο Σπ. Λίτσας.
- Κύριε Λίτσα, τι συνεπάγεται για τη Ρωσία το τρομοκρατικό χτύπημα των τζιχαντιστών του ISIS και πώς εκτιμάται ότι θα αντιδράσει από εδώ και στο εξής ο Βλαντίμιρ Πούτιν;
Αναμφίβολα, η τρομοκρατική επίθεση του ISIS στη Μόσχα συνιστά μια ψυχρολουσία για το καθεστώς Πούτιν. Η Ρωσία, εδώ και πάρα πολλά χρόνια, θεωρούσε ότι είχε κλείσει τα ζητήματα ασφάλειας. Θα πρέπει να σας θυμίσω, κύριε Παναγόπουλε, ότι η Ρωσία ήταν ο πρώτος στόχος των τζιχαντιστών αμέσως μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, μέσω των Τσετσένων αυτονομιστών.
Σε ό,τι αφορά το συγκεκριμένο τρομοκρατικό χτύπημα, το μόνο σίγουρο είναι ότι εγείρει πάρα πολλά ζητήματα και δείχνει πως η Ρωσία έχει πέσει σε ένα τέλμα: Με απλά λόγια, οφείλει εκ νέου να επαναξιολογήσει τα θέματα εσωτερικής ασφάλειας. Σε καμία περίπτωση, βεβαίως, δεν υποστηρίζω ότι μπορεί ένα οποιοδήποτε κράτος να πετύχει την απόλυτη εσωτερική ασφάλεια. Ωστόσο, όπως λέμε συχνά και στη θεωρία του Πολέμου, ένα κράτος που εμπλέκεται για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα σε έναν πόλεμο υψηλών τριβών, τείνει να θεωρεί πως τα πάντα εξελίσσονται στο μέτωπο των πολεμικών συγκρούσεων και σταματά να δίνει την απαραίτητη σημασία στην υπεραξία της εσωτερικής ασφάλειας.
Στο ερώτημά σας, τώρα, για το τι θα πράξει η Ρωσία, νομίζω ότι το καθεστώς Πούτιν θα κινηθεί σε δύο άξονες: Αρχικά, στο εσωτερικό θα μπει σε μία κατάσταση, που θα προβλέπει την κατάργηση κάποιων συνταγματικών ελευθεριών. Αυτό θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο. Δηλαδή, θα τεθούν σε ισχύ αυστηρά μέτρα, όπως απαγορεύσεις στις ελεύθερες μετακινήσεις των πολιτών έπειτα από κάποια συγκεκριμένη ώρα, «άνοιγμα» τηλεφωνικών συνομιλιών και μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για ενδεχόμενες σχέσεις με ακραίες τζιχαντιστικές ομάδες και πάει λέγοντας.
Ο δεύτερος άξονας είναι σε διεθνές επίπεδο και αυτός μας αφορά όλους πιο άμεσα. Εκεί, νομίζω ότι η Ρωσία θα είναι για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα ένας παράγοντας που, αν μου επιτρέπετε την έκφραση, θα «ψάχνεται για να τσακωθεί». Δηλαδή, θα ψάχνει να βρει αφορμές ούτως ώστε να μπορέσει να διοχετεύσει εκεί την οργή της.
- Με βάση τα δημοσιεύματα των ρωσικών ΜΜΕ, οι συλληφθέντες προέρχονται από την περιοχή της Ινγκουσετίας, που βρίσκεται στη νότια Ρωσία. Ωστόσο, οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες ανακοίνωσαν πως οι τρομοκράτες του ISIS είχαν επαφές επί ουκρανικού εδάφους. Πώς σχολιάζετε την άποψη ότι η Ρωσία αναζητά αφορμές, ώστε να βάλει σε νέες «ράγες» τον πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας;
Το μόνο σίγουρο είναι ότι η Ρωσία έχει χάσει την ψυχραιμία της, δυστυχώς. Διαβάζω τις τελευταίες ημέρες διάφορες αναλύσεις στο twitter που υποστηρίζουν ότι ο τρόπος που στοχεύουν και αλλάζουν γεμιστήρες στα όπλα τους οι τρομοκράτες δείχνει εκπαίδευση από δυτικές δυνάμεις. Όλα αυτά, ας μου επιτραπεί η έκφραση, είναι ανοησίες. Όσοι ασχολούμαστε με τα ζητήματα του τζιχαντιστικού Ισλάμ, γνωρίζουμε ότι οι διάφορες ισλαμιστικές οργανώσεις γύρω από τον Καύκασο, αμέσως μετά το «επίσημο» τέλος του ISIS, βρήκαν την ευκαιρία και πήραν τη «σφραγίδα» του τακφιρισμού. Με αυτό τον τρόπο πέρασαν σε μια νέα εποχή, τουλάχιστον ως προς τον τρόπο με τον οποίο εκπροσωπούν οι ίδιες αυτή την ακραία μορφή ακραίου ισλαμισμού, όπως τον βλέπουμε σήμερα.
Το τζιχαντιστικό Ισλάμ στον ευρύτερο χώρο του Καυκάσου, όχι μόνον υπάρχει, αλλά είναι και εξαιρετικά δυνατό. Τώρα, το να προσπαθεί κάποιος να βρει σημεία αναφοράς στους Ουκρανούς είναι μάλλον ένα εξαιρετικά κακό επιχείρημα. Να σας θυμίσω ότι πριν από δύο χρόνια, η ίδια η Ρωσία κατηγορούσε τους Ουκρανούς για άλλη μία επίθεση επί των εδαφών της, χαρακτηρίζοντάς τους ως «εθνικοσοσιαλιστές». Καταλαβαίνετε, λοιπόν, ότι τα επιχειρήματα των Ρώσων έχουν βρεθεί σε αδιέξοδο, στην προσπάθειά τους να κατασκευάσουν ένα μύθο. Θέλω, όμως, να επισημάνω σε αυτό το σημείο ότι δεν ενστερνίζομαι, σε καμία περίπτωση, την άποψη ότι η Ρωσία ενορχήστρωσε αυτή την επίθεση, σε μια προσπάθεια να αυξήσει την ένταση στο πολεμικό μέτωπο που έχει ανοίξει εναντίον της Ουκρανίας.
Ωστόσο, το γεγονός ότι μπορεί κάποιος να συνδέει τζιχαντιστές με την Ουκρανία, νομίζω ότι είναι – αν μη τι άλλο – ένα πολύ κακό επιχείρημα, το οποίο δεν έχει καμία σχέση με την λογική.
- Κατά την άποψή σας, γιατί ο ISIS επέλεξε ως στόχο την Ρωσία στην παρούσα χρονική στιγμή; Γιατί τώρα;
Ξέρετε, στη Διεθνή Πολιτική τα πραγματικά γεγονότα είναι αυτά, τα οποία μας δείχνει η πρώτη ανάγνωση. Ακολουθώ ένα πολύ συγκεκριμένο pattern σκέψης: Πρώτα - πρώτα, ο ISIS χτυπάει πάντοτε στο Ραμαζάνι. Πάντα. Από το τρομοκρατικό χτύπημα πριν από 16-17 χρόνια στην Ινδονησία μέχρι ακόμα και σήμερα. Και το κάνει αυτό, γιατί θέλει να δείξει ότι το Ραμαζάνι, σύμφωνα με την ακραία έκφραση του Ισλάμ, τον τακφιρισμό, δεν είναι απλώς και μόνο μία γιορτή περισυλλογής και εγκράτειας. Είναι και μία γιορτή, η οποία προετοιμάζει τον πιστό για την υπέρτατη θυσία, η οποία έχει να κάνει με τη διεύρυνση των πολιτικών στόχων του Ισλάμ.
Το δεύτερο σημείο έχει να κάνει με το ότι η Ρωσία ούτως ή άλλως έχει ανοικτούς λογαριασμούς με τον ISIS: Και στη Συρία όπου υποστηρίζει τον Άσαντ, αλλά βέβαια και στον Καύκασο, όπου δεν έχουν σταματήσει οι ρωσικές δυνάμεις να θεωρούνται ως κατοχικές δυνάμεις από τους τζιχαντιστές.
Οπότε, θεωρώ πως το τζιχαντιστικό Ισλάμ, είτε πρόκειται για Άραβες είτε για Καυκάσιους, είναι εκείνο που στοχοποίησε τη Μόσχα και έδωσε αυτό το πολύνεκρο τρομοκρατικό χτύπημα, για να επισημάνει ότι είναι εδώ, για να δείξει σε όλους ότι μπορεί να προκαλέσει βλάβη οποτεδήποτε αυτό επιθυμεί. Είναι δεδομένο ότι ο ISIS προσβλέπει στη δημιουργία σεναρίων συνομωσίας που θα έρθουν να ενταθούν μέσα στις επόμενες ημέρες, ώστε δημιουργήσει μια πολύ μεγάλη ανακατωσούρα ανάμεσα στη Ρωσία και τη Δύση.
Εάν η Ρωσία αποφασίσει ότι οι φύλακες του ISIS στη Συρία εξαλειφθούν εκτός από τον Καύκασο, τότε αυτομάτως οι Κούρδοι στη Συρία θα έχουν τη δυνατότητα να διαδραματίσουν ένα σημαντικό στρατηγικό ρόλο. Να θυμίσω ότι η Μέση Ανατολή είναι ιδιαιτέρως επιβαρυμένη από αυτά που συμβαίνουν τους τελευταίους μήνες μεταξύ των τζιχαντιστών, του παλαιστινιακού κόσμου και του Ισραήλ και με την εμπλοκή, βεβαίως, των Σιιτών της Χεζμπολάχ και του Ιράν.
- Η τρομοκρατική επίθεση του ISIS στη Μόσχα δείχνει να ανοίγει ένα νέο κύκλο ακραίας τζιχαντιστικής βίας, παρόμοιο με εκείνο που ζήσαμε κατά την περίοδο 2015-2018, με τα χτυπήματα στο Μπατακλάν, στη Νίκαια της Γαλλίας, στη Γερμανία, στις Βρυξέλλες και την Κωνσταντινούπολη. Συμφωνείτε με αυτή την άποψη; Ποια θα πρέπει να είναι η στάση της Ευρώπης;
Προσωπικά, θεωρώ ότι αυτό καθαυτό το τρομοκρατικό χτύπημα στη Μόσχα δίνει τη δυνατότητα στο δυτικό κόσμο να κάνει τα εξής: Πρώτον, να περιορίσει διάφορες δηλώσεις που έχουν εμφανιστεί στο πρόσφατο παρελθόν εντός του δυτικού κόσμου. Δυστυχώς – και αυτό το λέω με όλη τη σημασία των λέξεων – οι δηλώσεις αυτές προέρχονται από Ευρωπαίους, εν αντιθέσει με τους Αμερικανούς που είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί αλλά και φειδωλοί ως προς τις τοποθετήσεις τους. Ας μη γελιόμαστε, οι ΗΠΑ είναι το πιο σοβαρό δυτικό κράτος είτε εν καιρώ ειρήνης είτε εν καιρώ πολέμου.
Στον αντίποδα, οι Ευρωπαίοι καταλήγουμε σε πολλές των περιπτώσεων σε κάποιες λεκτικές υπερβολές, οι οποίες εκ των πραγμάτων δεν έχουν να προσφέρουν και τίποτα. Νομίζω, λοιπόν, ότι θα πρέπει να περιοριστούν αυτού του είδους οι τοποθετήσεις και ίσως είναι και μία ευκαιρία να δείξει ο δυτικός κόσμος ότι συναισθάνεται τον κίνδυνο της αναβίωσης του τζιχαντιστικού Ισλάμ, το οποίο στοχοποιεί τον οποιονδήποτε, ακόμη και τους ίδιους τους μουσουλμάνους.
Κατά δεύτερον, ίσως αυτό να δώσει και μια ευκαιρία να μπουν οι διπλωμάτες των δύο πλευρών (σ.σ. Ρωσίας και Ουκρανίας) πάνω σε αυτά τα ζητήματα αντιμετώπισης ενός κοινού αντιπάλου όπως ο ISIS, χωρίς να λέω σε καμία περίπτωση πως θα πρέπει να περάσει σε δεύτερη μοίρα το ζήτημα του πολέμου.
Μπορώ να σας πω με πολύ μεγάλη δόση επιστημονικής υπευθυνότητας ότι ο κύκλος του τζιχαντισμού δεν έχει κλείσει ποτέ. Δυστυχώς, δεν κλείνει εξαιτίας ακριβώς του γεγονότος ότι ακόμη κι ένας «μοναχικός λύκος» θα χτυπήσει έναν περαστικό στο Μετρό του Παρισιού, που αυτό αποτελεί ένα άλλο ψήγμα τζιχαντιστικής βίας. Κι αυτό είναι κάτι, το οποίο η Ευρώπη θα πρέπει να το δει, με πάρα πολύ μεγάλη προσοχή.
Δυστυχώς, ο ευρωπαϊκός χώρος τείνει να ξεχνά γρήγορα και εύκολα τα πολιτικά ζητήματα που προκύπτουν μέσα από τον ρόλο και τη δράση των τζιχαντιστών. Και αυτό συμβαίνει, γιατί το κάθε κράτος ξεχωριστά παίρνει τις δικές του αποφάσεις ως προς το πώς θα προστατεύσει τον εαυτό του. Γι’ αυτό είδαμε τον στρατό να βγαίνει κάθε Σαββατοκύριακο στη Γαλλία, αμέσως μετά το Μπατακλάν και ούτω καθεξής.
Όσο η Ευρώπη συνεχίζει να βλέπει τον εαυτό της ως ένα βεμπεριανό οικοδόμημα, δηλαδή ως μία νομισματική ένωση χωρίς τη δυνατότητα ουσιαστικής πολιτικής και στρατηγικής συνεργασίας, τόσο η όλη συζήτηση, η οποία γίνεται γύρω από το πόσο ο ευρωπαϊκός χώρος μπορεί να αντιμετωπίσει ζητήματα αύξησης της τζιχαντιστικής δράσης, ουσιαστικά θα βρίσκεται στον «αέρα».
Δεν βγάζω έξω από αυτή τη διαδικασία το προσφυγικό, γιατί είναι δεδομένο ότι οι τζιχαντιστές εκμεταλλεύονται το δράμα χιλιάδων, για να παρεισφρύουν μέσα στους προσφυγικούς καταυλισμούς και να αναμένουν. Είναι, άλλωστε, γνωστό το γεγονός ότι πάρα πολλοί τρομοκράτες για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα τελούν εν υπνώσει και απλώς περιμένουν την κατάλληλη ευκαιρία ή διαταγή, για να δράσουν. Δείτε ένα παράδειγμα: συλλαμβάνεται κάποιος σε οποιοδήποτε μέρος της Ευρώπης και έχει αποδεδειγμένα πολεμήσει με τον ISIS και αντί να επιστρέφει κατευθείαν με την πρώτη πτήση πίσω στο Χαλέπι, εμείς καθόμαστε και συζητάμε για θέματα που έχουν να κάνουν με τη σωστή τήρηση των διαδικασιών για τη χορήγηση ασύλου ή καθεστώτος πρόσφυγα και επιστροφής του στη χώρα, που παίρνει γύρω στους 6-12 μήνες κι αυτός βρίσκει την ευκαιρία και εξαφανίζεται, τότε απλώς και μόνο θα βαυκαλιζόμαστε, προβάλλοντας ένα πλαίσιο νομικισμού, μη αντιλαμβανόμενοι ότι τα ζητήματα ασφάλειας απέναντι στον τζιχαντισμό μας αφορούν όλους, επειδή ακριβώς η τζιχαντ μας στοχοποιεί όλους, ανεξαρτήτως θρησκείας και δόγματος.
