Ξυπόλητα παιδιά τρέχουν στον δρόμο τα χρόνια της ναζιστικής Κατοχής στην Ελλάδα, κάποια άλλα αναμένουν στις ουρές των συσσιτίων για λίγη τροφή που θα ξεγελάσει – έστω για λίγο – την πείνα τους, καθώς η εξασφάλιση της τροφής συνεπάγεται τη συνέχεια της ζωής. Σκελετωμένα τα σώματά τους, καλύπτονται με ρούχα των ενηλίκων και το βλέμμα τους αναζητά μία βοήθεια, μία ένδειξη ότι η ανθρωπότητα δεν έχει απωλέσει ακόμα τα ιδανικά της και οφείλει να φροντίσει για τα παιδιά – πληθυσμός που δεν θα πρέπει να ταλανίζεται ούτε να μειώνεται από τις κακουχίες.
Στιγμές σαν αυτές με ξυπόλητα παιδιά και ουρές συσσιτίων, από την περίοδο της Κατοχής στη Θεσσαλονίκη, παρεμβάλλονται κατά τα πρώτα λεπτά της ταινίας του Γκρεγκ Τάλλας (1909-1993) με τίτλο «Το Ξυπόλητο Τάγμα» (1953), η οποία ανακαλείται σήμερα, επ αφορμής της επετείου της 28ης Οκτωβρίου.
Αληθινή η ιστορία εκείνου του «τάγματος», αποτελείτο από περίπου 160 παιδιά που διώχθηκαν από ορφανοτροφεία της Θεσσαλονίκης, από τους Ναζί, μεσούσης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Προκειμένου να επιβιώσουν, ενώνονταν και δρούσαν για να εξασφαλίσουν την τροφή τους, βοηθώντας παράλληλα τους υπολοίπους που το έχουν ανάγκη – «δεν είπαμε πως πρέπει να βοηθάμε;» ανακαλώ τη φράση ενός εκ των παιδιών. Από κοινού με τα μεγάλων μεγεθών ρούχα που φορούσαν, αποτυπώνεται συμβολικά η ανάληψη ευθυνών των ενηλίκων που έχουν επωμιστεί, με κύρια τη λειτουργία της αυτοσυντήρησης.
Ως ξυπόλητοι, είναι τρωτοί απέναντι στην πραγματικότητα, αλλά και στο πάτημα των κατακτητών, η τρωτότητά τους είναι εκείνη που τους ενώνει, ενδυναμώνοντάς τους, γιατί ενωμένοι με τα υπόλοιπα παιδιά δεν είναι αδύναμοι. Κλοπές τις οποίες διαπράττουν δεν ζημιώνουν τους Ναζί και τους μαυραγορίτες, ας μη λησμονούμε ότι πρόκειται για παιδιά άοπλα που επιθυμούν να επιβιώσουν και να βοηθήσουν, συμβάλλοντας και στην Αντίσταση. Στο τελευταίο, βρίσκοντας τρόπους να φυγαδευτούν στη Μέση Ανατολή Έλληνες, Αμερικάνοι και Βρετανοί αξιωματικοί, με σκοπό να ενωθούν με τους εκεί συμμαχικούς στρατούς.
Γκριζωπά πλάνα, ορισμένα από αυτά γυρισμένα τη νύχτα, στην πλειονότητά τους σκηνές γυρισμένες στους εξωτερικούς χώρους, υπογραμμίζουν και αισθητικά την αθλιότητα που προκάλεσε ο πόλεμος και η Κατοχή, αλλά και το συναίσθημα που κυριαρχούσε στη συμπρωτεύουσα εν μέσω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σε αυτό συμβάλει και η μουσική που συνέθεσε για την ταινία ο Μίκης Θεοδωράκης.
Αναμφίβολα, η ρεαλιστική ταινία αποτελεί μαρτυρία υπό διαφορετική ματιά, των παιδιών, τα οποία, παρότι υφίστανται και αυτά τις συνέπειες του πολέμου, δεν χάνουν την ελπίδα τους. Ένα ερώτημα που προκύπτει σχετικά με αυτό είναι εάν τους προστατεύει η αθωότητά τους. Αυτά – η αθωότητα, η ελπίδα – θα μπορούσαν να είναι η δική τους Αντίσταση.
Κεντρική φωτ.: Στιγμιότυπο από την ταινία «Το Ξυπόλητο Τάγμα».
