Έξω από την Ελλάδα ο πατριωτισμός δεν χρειάζεται εξηγήσεις. Δεν συνοδεύεται από μεγάλα λόγια, ούτε από τα κηρύγματα «εθνοσωτήρων» που τον επικαλούνται για να ντύσουν με ρητορική την πολιτική τους επανεμφάνιση. Αυτό το αίσθημα είχαμε όσοι βρεθήκαμε στον ελληνορθόδοξο καθεδρικό ναό του Αγίου Στεφάνου στο Παρίσι για την κυριακάτικη λειτουργία.
Ο εορτασμός είχε φέτος και έναν πιο προσωπικό χαρακτήρα. Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Γαλλίας κ. Δημήτριος, του οποίου η μνήμη του Αγίου συνέπιπτε με την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, υποδέχθηκε για την πανήγυρη τον Μητροπολίτη Κιλκισίου Βαρθολομαίο, παλαιό του φίλο από τα παιδικά τους χρόνια. Η παρουσία του πρόσθεσε στη λειτουργία μια ανεπιτήδευτη οικειότητα, σαν να γιορταζόταν όχι μόνο η επέτειος, αλλά κι η ίδια η φιλία που αντέχει στον χρόνο.
Ο ναός έσφυζε από παιδιά και νεαρές οικογένειες, δείχνοντας ότι η εκκλησία παραμένει το κέντρο της κοινότητας. Μέσα στην απλότητα της τελετής, το «Όχι» της 28ης Οκτωβρίου αποκτούσε μιαν άλλη βαρύτητα· είμαστε, άλλωστε, ο μόνος λαός που γιορτάζει όχι τη λήξη, αλλά την αρχή ενός πολέμου. Δεν πανηγυρίζουμε τη νίκη, αλλά την απόφαση να σταθούμε όρθιοι. Κι αυτό, αν το σκεφτεί κανείς, είναι ίσως το πιο καθαρό δείγμα πολιτισμού: να τιμάς τη στιγμή που επέλεξες να αντισταθείς, όχι εκείνη που κατόρθωσες να επιβληθείς.
Στιγμιότυπο από την κυριακάτικη λειτουργία στον καθεδρικό ναό του Αγίου Στεφάνου στο Παρίσι @Γιώργος Μυλωνάς
Σήμερα, ο ολοκληρωτισμός δεν φορά στολή ούτε παρελαύνει με σβάστικες. Έχει πιο εκλεπτυσμένες μορφές: ενεργειακές εξαρτήσεις, δίκτυα παραπληροφόρησης, τη διείσδυση μιας ρητορικής που κολακεύει τα ένστικτα του φόβου. Ο Πούτιν υπενθυμίζει ότι η Ιστορία δεν τελείωσε, κι ο αντιευρωπαϊσμός της Λεπέν δείχνει πως ο εχθρός δεν βρίσκεται πια έξω από τα τείχη, αλλά μέσα στην ίδια την πόλη. Η Ευρώπη δεν κινδυνεύει μόνο από τον ρωσικό επεκτατισμό, αλλά κι από την ίδια της την κόπωση – από εκείνη την αδράνεια που κάνει τους λαούς να ξεχνούν γιατί ενώθηκαν.
Στο Παρίσι, λοιπόν, το «Όχι» των Ελλήνων ακούγεται σαν υπενθύμιση: ότι ο πολιτισμός δεν είναι δεδομένος, κι ότι κάθε γενιά οφείλει να τον υπερασπιστεί από την αρχή, ακόμη κι αν ο κίνδυνος φορά κοστούμι και μιλά τη γλώσσα της δημοκρατίας. Με συγκίνηση ψάλαμε το «Τη Υπερμάχω» την ώρα που από τα ψηλά παράθυρα του Αγίου Στεφάνου έπεφτε φως, εκείνο το λεπτό, φθινοπωρινό φως που κάνει τα πάντα να μοιάζουν λίγο πιο εύθραυστα. Οι άνθρωποι έβγαιναν σιωπηλοί, όχι με τη συναισθηματική έξαρση της γιορτής, αλλά με κάτι βαθύτερο: την αίσθηση πως το «Όχι» δεν είναι υπόθεση μιας ημερομηνίας, αλλά μιας στάσης απέναντι στον κόσμο.
Όψη του καθεδρικού ναού του Αγίου Νικολάου στο Παρίσι. Πηγή: sauvegardeartfrancais.fr
