Αυτό που εξελίσσεται σήμερα στους δρόμους δεν είναι απλώς μια σκληρή αγροτική κινητοποίηση. Είναι -κι ας μην το ‘χουμε εύκολο να το παραδεχτούμε- η αρχή ενός νέου κύκλου προς την εθνική μας χρεωκοπία. Όχι, δεν θα ‘ρθει αύριο το πρωί και δεν θα την φέρουν οι αγρότες. Θα την φέρουμε πάλι σιγά-σιγά όλοι μαζί, ο καθένας από το περήφανο μετερίζι του. Και θα την φάνε κατακέφαλα τα παιδιά μας, στην πιο παραγωγική τους ηλικία. Διότι επαναλαμβάνεται αυτούσιο, το ίδιο μοτίβο συλλογικής συμπεριφοράς που στο παρελθόν οδήγησε τη γενιά μας στην καταστροφή. Μαξιμαλιστικά αιτήματα, άρνηση ουσιαστικού διαλόγου, πίεση μέσω σύγκρουσης, μια κοινωνία που ηρωοποιεί όσους απαιτούν το αδύνατο ενώ δυσκολεύεται να πει το αυτονόητο, «υπάρχουν όρια».
Η ελληνική γεωργία βρίσκεται σε κρίση. Το κόστος παραγωγής έχει εκτοξευθεί, η ενέργεια βαραίνει δυσανάλογα, η κλιματική αλλαγή πιέζει αποδόσεις και καλλιέργειες, ενώ το παραγωγικό μοντέλο παραμένει χαμηλής προστιθέμενης αξίας. Αυτά είναι πραγματικά προβλήματα και απαιτούν σοβαρές λύσεις. Αναδιάρθρωση, στοχευμένη στήριξη, επενδύσεις, τεχνογνωσία, αλλαγές που δεν χωρούν σε πανό και δεν κερδίζουν χειροκρότημα σε μπλόκα. Χωρούν όμως σε τραπέζι διαλόγου και κοινών αποφάσεων. Κι εκεί ακριβώς εμφανίζεται το πρώτο δομικό πρόβλημα. Η άρνηση του διαλόγου ως πολιτική επιλογή.
Όταν η διεκδίκηση μετατρέπεται σε αποκλεισμό δρόμων και η ένταση βαφτίζεται αξιοπρέπεια, το ζήτημα παύει να είναι αγροτικό. Γίνεται πολιτικό και, τελικά, μακροοικονομικό. Τα αιτήματα που τίθενται δεν περιορίζονται σε διορθωτικές παρεμβάσεις, αλλά κινούνται στη λογική των οριζόντιων παροχών, των καθολικών εξαιρέσεων και των μόνιμων επιδοτήσεων χωρίς σαφή χρηματοδότηση. Σε μια χώρα με υψηλό δημόσιο χρέος, περιορισμένα δημοσιονομικά περιθώρια και συνεχή ανάγκη υπενθύμισης της αξιοπιστίας της προς τις αγορές, αυτό δεν είναι λεπτομέρεια. Είναι κόκκινη γραμμή.
Απέναντι σε αυτή την πίεση, το κράτος αντιδρά με τον τρόπο που γνωρίζει καλύτερα. Υπεκφυγή, καθυστέρηση, υποσχέσεις χωρίς αριθμούς. Κανείς δεν μιλά για κόστος, γιατί το κόστος δεν χωρά σε τηλεοπτικό πλάνο. Κανείς δεν μιλά για προτεραιότητες, γιατί οι προτεραιότητες έχουν πάντα πολιτικό τίμημα. Έτσι, όμως, δημιουργείται προηγούμενο. Αν η πίεση στον δρόμο αποδίδει, τότε η σειρά των επόμενων που θα πιέσουν -όσο τους παίρνει και μέχρις εσχάτων- γίνεται νομοτέλεια.
Το πιο επικίνδυνο στοιχείο δεν είναι η κοινωνική ένταση, αλλά η κανονικοποίησή της. Η ιδέα ότι κάθε ομάδα μπορεί και δικαιούται να διεκδικεί «όλα και τώρα», αδιαφορώντας για το συνολικό πλαίσιο. Οι χρεωκοπίες δεν ξεκινούν με θόρυβο, αλλά με μια σειρά από «αναγκαίες εξαιρέσεις» που συσσωρεύονται αθόρυβα.
Γι’ αυτό, αυτό που ζούμε δεν πρέπει να ιδωθεί αποσπασματικά. Δεν είναι ένα μεμονωμένο επεισόδιο. Είναι το πρώτο κεφάλαιο ενός γνώριμου κύκλου. Κι αν δεν διακοπεί έγκαιρα, αν δεν μπει ξανά στο τραπέζι ο ρεαλισμός, τα όρια και η ευθύνη, τότε το τέλος θα μας βρει για άλλη μια φορά, να αναρωτιόμαστε πώς φτάσαμε ως εδώ. Ενώ το είχαμε δει να έρχεται.
