Από τα πιο σημαντικά «εργαλεία» του καλλιτέχνη, τα χέρια, αποτελούν εκφραστές της ψυχής και του νου, καθοδηγούν τα βήματά του. Με δισταγμό ίσως αρχικά και με σιγουριά έπειτα, σμιλεύουν το χρώμα και ύστερα πορεύονται στην επιφάνεια επάνω στην οποία θα φιλοτεχνήσουν όσα η καρδιά έχει ανάγκη. Ενίοτε, κατά την κίνηση του χεριού, ανακαλείται η πρότερη επιθυμία, το όνειρο εκείνο που έφτασε να πραγματοποιηθεί.
«Το όνειρό μου ήταν να γίνω ζωγράφος. Όταν έβγαινα έξω τις Κυριακές (σ.σ. από το Παπάφειο Ορφανοτροφείο Θεσσαλονίκης) – που μας βγάζαν την Κυριακή – εγώ πήγαινα και κοιτούσα τις αγιογραφίες στη Θεσσαλονίκη, κυρίως τις αγιορείτικες εικόνες, και το μεράκι μου ήταν αυτό: πώς θα γίνω καλός αγιογράφος», όπως διηγείται – μεταξύ άλλων – ο Γρηγόρης Μπαλογιάννης (Τρικοκκιά Γρεβενών, 1938 - Αθήνα, 2024) σε ντοκιμαντέρ το οποίο φέρει στον τίτλο του την ταυτότητά του και το όνομά του («Ο αγιογράφος Γρηγόρης Μπαλογιάννης») καθότι πραγματεύεται τη ζωή του, στην αφήγηση της οποίας μετέχει και ο ίδιος.
Μνεία γίνεται στην πνευματική ανύψωση που προσφέρει η αγιογραφία, αποτελώντας «μια σκάλα που σ’ ανεβάζει στον ουρανό», όπως τονίζει ο Γρ. Μπαλογιάννης, υπογραμμίζοντας πόσο σημαντική ήταν η παρουσία του Φώτη Κόντογλου στο μονοπάτι του («ήταν ένας πνευματικός πατέρας»), με τον οποίο, μάλιστα, είχε συνεργαστεί στην αγιογράφηση του Ναού του Αγίου Νικολάου Πατησίων, το διάστημα μεταξύ 1963-1965.
Αγιογραφίες ναών που αποτυπώνουν το χαρακτηριστικό ύφος του – ακολουθεί το πρότυπο της «πλατιάς τεχνοτροπίας» της Μακεδονικής Σχολής με λαμπερά, έντονα χρώματα – παρεμβάλλονται επίσης στο ντοκιμαντέρ το οποίο φέρει την υπογραφή του δημοσιογράφου και ιστορικού τέχνης Χρήστου Κωνσταντόπουλου (σενάριο, φωτογραφία, επεξεργασία αρχειακού υλικού).
Στιγμιότυπο από το ντοκιμαντέρ «Ο αγιογράφος Γρηγόρης Μπαλογιάννης»
Έχοντας προβληθεί ήδη ως μέρος της έκθεσης «Γρηγόρης Μπαλογιάννης Αγιογράφος» που είχε πραγματοποιηθεί (Δεκέμβριος 2018 – Φεβρουάριος 2019) στο Βυζαντινό Χριστιανικό Μουσείο (Αθήνα), το ντοκιμαντέρ παρουσιάζεται, αυτή τη φορά, στο πλαίσιο διήμερου αφιερώματος (26-27 Οκτωβρίου) στον εκλιπόντα αγιογράφο, υπό τη διοργάνωση της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών. Το αφιέρωμα θα λάβει χώρα στο Κέντρο Πολιτισμού και τον χώρο πολιτισμού Νικολάου και Ελένης Καρναβά, στα Γρεβενά, και, εκτός από την προβολή του ντοκιμαντέρ, περιλαμβάνει, επίσης, τις εισηγήσεις της Ιωάννας Αλεξανδρή (ιστορικός τέχνης) και του Χρήστου Κωνσταντόπουλου, έκθεση αγιογραφίας (διαρκείας δύο ημερών) και ρεσιτάλ κιθάρας του Νικόλαου Μπαλογιάννη.
Το αφιέρωμα λειτουργεί και ως φόρος τιμής στον Γρεβενιώτη αγιογράφο ο οποίος επιχείρησε να ανανεώσει τη βυζαντινή εικονογραφία εμπλουτίζοντάς την με νέους εικονογραφικούς τύπους, όπως εκείνοι της Παναγίας της Στοργής και του Ιησού Χριστού Δημιουργού του Σύμπαντος.
Κατά την 50χρονη πορεία του, ιστόρησε πλήθος ενοριακών ναών σε όλη την Ελλάδα, φιλοτέχνησε τέμπλα και φορητές εικόνες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα του ύφους του αποτελούν οι ναοί Αγίας Σοφίας Ψυχικού (1973), Παναγίας Μαρμαριώτισσας (1976) και Αγίου Ελευθερίου (1998-2001) στο Χαλάνδρι, Αγίου Σπυρίδωνα στο Αργοστόλι Κεφαλονιάς (1968), Τιμίου Σταυρού Χολαργού (1973-1974), Αγίου Θεράποντα Θεσσαλονίκης (1979-1982), μεταξύ άλλων.
Αν μη τι άλλο, πρόκειται για ορισμένα μόνο παραδείγματα που αποτελούν το απαύγασμα εσωτερικών ζυμώσεων, όσων «εκόμισε εις την Τέχνη» που με τη σειρά της προσφέρει τη δική της αγκαλιά.
Από την έκθεση «Γρηγόρης Μπαλογιάννης Αγιογράφος» στο Βυζαντινό Χριστιανικό Μουσείο. Πηγή φωτ.: byzantinemuseum.gr
Γυρισμένο ενώ ο αγιογράφος βρισκόταν εν ζωή, σήμερα, μετά την εκδημία του, το ντοκιμαντέρ μας υπενθυμίζει ότι εκείνο το οποίο εν τέλει απομένει από έναν άνθρωπο όταν το λάδι στο καντήλι του σωθεί, είναι η ματιά του, η χειρονομία τους προς τον κόσμο. Η δημιουργία είναι μία χειρονομία προσφοράς – εκ των έσω προς τα έξω – συνεπώς, σε κάθε δημιούργημα ενυπάρχει και μία ίνα του δημιουργού που δεν θα παύσει να αναπνέει ακόμα και εάν ο πανδαμάτωρ χρόνος έχει σκαλίσει την επιδερμίδα του και σφραγίσει τα βλέφαρά του.
Κεντρική φωτ.: Στιγμιότυπο από το ντοκιμαντέρ «Ο αγιογράφος Γρηγόρης Μπαλογιάννης»
