Το σινεμά είναι ιστορίες και η σκηνοθετική ματιά καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο αυτές θα ειπωθούν. Εκείνη του Παντελή Βούλγαρη στέκεται στα βαθιά ανθρώπινα συναισθήματα και στους ταπεινούς που αγωνίζονται. Έχοντας δουλέψει ήδη με τους ανθρώπους και με «τα βλέμματα, τα οποία λένε πολλά και μιλούνε αλήθειες», παροτρύνει πού να εστιάσει η δική μας ματιά: «στις ταινίες των νέων δημιουργών, Ελλήνων και ξένων. Προσέξτε τη ματιά τους, ακούστε τις έχουν να σας πουν, τιμήστε τον μόχθο τους», καθώς αυτοί αποτελούν το αύριο.
Πρόκειται για όσα τόνισε – μεταξύ άλλων – ο πολλάκις βραβευμένος σκηνοθέτης, Παντελής Βούλγαρης (γενν. 1940), το περασμένο Σάββατο (25/10) στο κατάμεστο Πνευματικό Κέντρο Χανίων, όπου, στο πλαίσιο του 13ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων, τιμήθηκε από το φεστιβάλ, τον Δήμο Χανίων και την Περιφέρεια Κρήτης. Είχε προηγηθεί η προβολή της ταινίας του «Το τελευταίο σημείωμα» (2017) – οκτώ χρόνια μετά την πρεμιέρα της στο φεστιβάλ – που πραγματεύεται την εκτέλεση 200 αγωνιστών από τους Γερμανούς κατακτητές, την 1η Μαΐου του 1944 στην Καισαριανή.
Ο λόγος του ουσιαστικός, στάθηκε στους ανθρώπους, μην παραλείποντας να αναφερθεί στον προσφάτως εκλιπόντα Διονύση Σαββόπουλο, «πολυαγαπημένο φίλο και συνεργάτη, […] το φευγιό» του οποίου «μετράει και θα μετρήσει κι άλλο στα ρηχά των καιρών μας». Τον ενέταξε μεταξύ τους δασκάλων, «αυτοί που τους λέγαμε οι σοφοί», κάνοντας επίσης λόγο για ανθρώπους με τους οποίους «μοιραστήκαμε όχι δημοσιοσχετίστικες, ψεύτικες αγκαλιές αλλά ειλικρινείς, του ενθουσιασμού, όταν πετυχαίναμε κάτι ουσιαστικό. Και υπήρχε συναδελφική συμπαράσταση όταν τα πράγματα στράβωναν», υπογράμμισε, μεταφέροντας τη συγκίνησή του γι' αυτούς.
Για τους Θανάση Βέγγο, Μάνο Χατζηδάκι, Διονύση Σαββόπουλο, Έλλη Λαμπέτη, Λουκιανό Κελαηδόνη, Θάνο Μικρούτσικο, Λευτέρη Βιογιατζή, Θόδωρο Αγγελόπουλο, Νίκο Κούνδουρο, Μάνο Κατράκη, Σωτηρία Λεονάρδου, Βίκυ Μοσχολιού, Ιουλία Σταυρίδη, Ανέζα Παπαδοπούλου – μεταξύ άλλων – που αποτέλεσαν «ευλογημένες, συναρπαστικές, αλησμόνητες υπάρξεις». Αγκαλιάστηκε «με κόσμο της πιάτσας, του σινεμά, της τέχνης γενικά, που συνεχίζει και στις μέρες μας να δουλεύει με πείσμα, με πολύ ταλέντο, με πολύ δουλειά». Όπως οι «Δημήτρης Καταλειφός, Σταύρος Ξαρχάκος, Άννα Βαγενά, Σταμάτης Σπανουδάκης, Μανώλης Μητσιάς» και πολλοί ακόμη.
Στιγμιότυπο από την εκδήλωση για τον Παντελή Βούλγαρη στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων, στο πλαίσιο του 13ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων. Από αριστερά: Ματθαίος Φραντζεσκάκης (διευθυντής Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων), Παντελής Βούλγαρης και Ιωάννα Καρυστιάνη @Chania Film Festival
Με φωνή απαλή, σχεδόν ψιθυριστή, μας έκανε γνωστή τη δική του συγκίνηση ανά τα χρόνια της κινηματογραφικής του πορείας: «ο τυχερός εγώ ένιωσα τη χαρά της ζεστασιάς του κοινού που μου έκανε την τιμή να δει τις ταινίες μου, το είδα στα μάτια τους και καθώς δούλεψα πολύ με τα βλέμματα, που λένε τόσα, που μιλούνε αλήθειες, κάτι ξέρω από αυτά πια», υπογραμμίζοντας, έπειτα, ότι «υπάρχει ένα βασικό στοιχείο στη συμπεριφορά μας. Είμαστε άνθρωποι, δεν είμαστε μηχανές, λάθη γίνονται».
Για «το τελευταίο σημείωμα»
Το «μαζί» είναι παντοδύναμο, ειδεμή όταν σε αυτό περιλαμβάνονται πολλοί περισσότεροι των δύο ανθρώπων, όπως για τις ανάγκες κινηματογράφησης μίας ταινίας. Το αποτέλεσμα συνοδεύεται από ένα μεγάλο ευχαριστώ, εν προκειμένω, το ειλικρινές του Π. Βούλγαρη προς «τους Χανιώτες, τους Κρητικούς γενικά, που με βοήθησαν με όλη τους την καρδιά και με πολλούς τρόπους».
Κυρίως για «το τελευταίο σημείωμα» το οποίο γυρίστηκε εξ ολοκλήρου στο φρούριο Ιτζεδίν, «όσοι μοιραστήκαμε αυτή την εμπειρία, δεθήκαμε με τα νήματα των ακριβών συναισθημάτων, του σεβασμού, της συντροφικότητας, της αλληλεγγύης, της σημασίας της μνήμης». Εκτός από «Το τελευταίο σημείωμα» στα Χανιά πραγματοποιήθηκαν επίσης τα γυρίσματα των ταινιών του «Ελευθέριος Βενιζέλος», «Νύφες» και «Πέτρινα Χρόνια».
Σκηνές από τις ταινίες του παρεμβάλλονταν σε οθόνη στο πίσω μέρος της σκηνής με αντίστοιχη μουσική υπόκρουση, μετά το πέρας της ταινίας, συμβάλλοντας στη συγκινησιακή φόρτιση αρκετών παρευρισκομένων.
Από την εκδήλωση για τον Παντελή Βούλγαρη στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων, στο πλαίσιο του 13ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων @Νεκταρία Μαραγιάννη
«Αγάπησα πολύ τα Χανιά και τους ανθρώπους της πόλης και των πανέμορφων χωριών, έπαιξαν και παίζουν ρόλο στη σκέψη μου, για τη ζωή μου, τις σχέσεις και τον τόπο μας. […]» σημείωσε ο Παντελής Βούλγαρης, με μία de profundis προτροπή: «Να είστε γεροί, αγωνιστές για μια ζωή που να αξίζει. Η ζωή είναι αγάπη». Η ζωή θα μπορούσε να παρομοιαστεί με ένα μαγιάτικο στεφάνι όπως αυτό που διακρίναμε κατά την εκ νέου παρακολούθηση της ταινίας «Το τελευταίο σημείωμα». Ένα μαγιάτικο στεφάνι που χρειάζεται άρωμα και πολύ αγάπη με κομβικό τον ρόλο των ανθρώπων με τους οποίους το μοιραζόμαστε.
Αν μη τι άλλο, ο Παντελής Βούλγαρης αποτυπώνει τις μικρές και τις μεγάλες στιγμές, το συλλογικό και το ατομικό στοιχείο, τον άνθρωπο που αγωνίζεται, τον άνθρωπο που συναισθάνεται. Τα συναισθήματα εντάσσονται στα πανανθρώπινα κοινά, σε αυτά που χτίζουν ισχυρούς δεσμούς, όπως και έγινε κατά τα γυρίσματα των ταινιών του. Οι τιμητικές απονομές έρχονται μόνο να υπενθυμίσουν, θεσμικά, τη συμβολή του, ώστε μέσω των ταινιών του να αλλάξει έστω για λίγο ρότα η ματιά μας και να αφουγκραστεί τον άνθρωπο εκείνο που συναντά τροχοπέδη και προσπαθεί να συνεχίζει με όχημα τη δύναμη που έχει μέσα του.
Από την εκδήλωση για τον Παντελή Βούλγαρη στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων, στο πλαίσιο του 13ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων @Νεκταρία Μαραγιάννη
Η παρουσία του μεγάλου σκηνοθέτη στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων είναι αντίστοιχη του βεληνεκούς της διοργάνωσης η οποία δεν αρκέστηκε στην προβολή ταινίας και την τιμητική εκδήλωση· προέβη επίσης στην έκδοση «Παντελής Βούλγαρης / Μιας ζωής ταινίες» (από τις εκδόσεις Πυξίδα της Πόλης για το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων).
Σε επιμέλεια Γιάννη Γκροσδάνη, στην έκδοση γίνεται μία συνοπτική αναδρομή στις ταινίες του Βούλγαρη και στον ρόλο τους ως δημόσια ιστορία, με ιδιαίτερη αναφορά στα Χανιά του Παντελή Βούλγαρη και «Το τελευταίο σημείωμα». Ενδιαφέρον, από εικαστικής πλευράς, το τελευταίο κομμάτι της έκδοσης, που αφορά στις αφίσες των ταινιών του.
Στιγμιότυπο από την εκδήλωση για τον Παντελή Βούλγαρη στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων, στο πλαίσιο του 13ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων @Chania Film Festival
Εκτός από την τιμητική εκδήλωση στον Βούλγαρη, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων (15-26 Οκτωβρίου) πραγματοποιήθηκαν προβολές ταινιών, συζήτηση με τον Σέρβο σκηνοθέτη Εμίρ Κουστουρίτσα, masterclasses, εκπαιδευτικά προγράμματα, μεταξύ άλλων.
Τόσο το Φεστιβάλ όσο και τα εκπαιδευτικά του προγράμματα τελούν υπό την αιγίδα και υποστηρίζονται από τη Βουλή των Ελλήνων, τελούν υπό την αιγίδα των υπουργείων Πολιτισμού, Παιδείας - Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, Τουρισμού και του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού, τελούν υπό την αιγίδα και υποστηρίζονται από τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού, την Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα, έχουν ως Στρατηγικό και Οικονομικό Υποστηρικτή το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, Οπτικοακουστικών Μέσων και Δημιουργίας [ΕΚΚΟΜΕΔ], υποστηρίζονται από το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Χανίων, αποτελούν συνδιοργάνωση της Περιφέρειας Κρήτης, των Δήμων Χανίων, Πλατανιά και Κισάμου και του Πνευματικού Κέντρου Χανίων, σχεδιάζονται και υλοποιούνται από την Πολιτιστική Εταιρεία Κρήτης.
Κεντρική φωτ.: Ο Παντελής Βούλγαρης κατά την εκδήλωση για τον Παντελή Βούλγαρη στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων, στο πλαίσιο του 13ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων @Chania Film Festival
