Σε μια εποχή κατά την οποία οι διεθνείς πιέσεις για την απανθρακοποίηση της ναυτιλίας εντείνονται, μια τεχνολογία που μέχρι πρότινος θεωρούνταν σχεδόν αποκλειστικότητα του στρατιωτικού ναυτικού, επιστρέφει δυναμικά στο προσκήνιο της παγκόσμιας ναυπηγικής βιομηχανίας.
Ο λόγος για την πυρηνική ενέργεια, που η εμπορική της εφαρμογή στα πλοία και στους πλωτούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής διαμορφώνει ένα νέο τοπίο που δύναται να μετασχηματίσει όχι μόνο την ενεργειακή ταυτότητα της ναυτιλίας, αλλά και τη γεωοικονομική θέση χωρών όπως η Ελλάδα.
Η πρόσφατη έκθεση του Deon Policy Institute, ένα ανεξάρτητο think tank που ιδρύθηκε από νέους Έλληνες της Διασποράς, με τίτλο «Πυρηνική Ενέργεια στη Ναυσιπλοΐα: Μια Νέα Τεχνολογική Επανάσταση και ο Ρόλος της Ελλάδας», αναλύει τις τεχνολογικές εξελίξεις, τα οικονομικά δεδομένα και τις ρυθμιστικές προκλήσεις που σχετίζονται με την πυρηνική πρόωση, ενώ φέρνει την Ελλάδα στο επίκεντρο ενός ανερχόμενου παγκόσμιου διαλόγου.
Η μελέτη, που συνυπογράφεται από τους Γ. Λάσκαρη, Ι. Κουράση, Σ. Χειρδάρη και Α. Πλατιά, τεκμηριώνει τις εμπορικές εφαρμογές της πυρηνικής ενέργειας στη ναυσιπλοΐα, εστιάζοντας στους Μικρούς Αρθρωτούς Αντιδραστήρες (SMRs) και τους Πλωτούς Πυρηνικούς Σταθμούς Παραγωγής Ενέργειας (FNPPs), που βρίσκονται πλέον σε ώριμη φάση τεχνολογικής ανάπτυξης. Παράλληλα, αναδεικνύεται η πιθανή συμμετοχή της Ελλάδας στη διαμόρφωση του νέου ενεργειακού χάρτη της ναυτιλίας.
Να σημειώσουμε, ότι ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO) έχει θέσει ως στόχο τη μηδενική εκπομπή άνθρακα από τα πλοία έως το 2050. Ωστόσο, τα εναλλακτικά καύσιμα, όπως η πράσινη αμμωνία ή το υδρογόνο παραμένουν ακριβά, ενώ η απαιτούμενη ενεργειακή υποδομή δεν έχει ακόμα εδραιωθεί.
Η πυρηνική ενέργεια προσφέρει μια βιώσιμη εναλλακτική, με μηδενικές εκπομπές CO₂, υψηλή ενεργειακή πυκνότητα και αυτονομία λειτουργίας που φτάνει τα 20 έτη χωρίς ανάγκη ανεφοδιασμού.
Ο καθηγητής στρατηγικής Αθανάσιος Πλατιάς σημειώνει πως «η τεχνολογική επανάσταση στην πυρηνική βιομηχανία καθιστά εφικτή την ταυτόχρονη επίτευξη ενεργειακών, οικονομικών και περιβαλλοντικών στόχων όπως η βιώσιμη ανάπτυξη και η ενεργειακή ασφάλεια».
Τεχνολογική ωρίμανση και νέα δεδομένα
Η τεχνολογία των Μικρών Αρθρωτών Αντιδραστήρων (Small Modular Reactors - SMRs) προσελκύει σημαντικό ενδιαφέρον από παγκόσμιους παίκτες. Τα πλεονεκτήματα των πυρηνοκίνητων πλοίων περιλαμβάνουν μηδενικές εκπομπές άνθρακα, αυξημένη ταχύτητα πλεύσης (έως και 25 κόμβοι), αυξημένη αυτονομία (5 έως 20 έτη χωρίς ανεφοδιασμό) και αξιοποίηση περισσότερου φορτίου λόγω απουσίας δεξαμενών καυσίμων και συμβατικών κινητήρων.
Σύμφωνα με την έκθεση, παρότι το κεφαλαιουχικό κόστος παραμένει υψηλό, η εξοικονόμηση καυσίμων σε συνδυασμό με τη φορολογική απαλλαγή από τέλη άνθρακα καθιστά την πρόταση οικονομικά βιώσιμη, ιδιαίτερα για πλοία κατηγορίας ULCC και ULCV. Η δεύτερη εφαρμογή που εξετάζεται είναι οι Πλωτοί Πυρηνικοί Σταθμοί Παραγωγής Ενέργειας (FNPPs). Αυτοί μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ηλεκτροδότηση λιμένων, παραγωγή πράσινων καυσίμων (υδρογόνο, αμμωνία, μεθανόλη), υποστήριξη βιομηχανικών εγκαταστάσεων και data centers και τροφοδότηση υποδομών αφαλάτωσης ή εξόρυξης.
Ο Ιωάννης Κουράσης, επικεφαλής Πυρηνικός Μηχανικός της CORE POWER, δηλώνει: «Τα μελλοντικά πυρηνικά πλοία και οι FNPPs παρέχουν μια μακροχρόνια ανταγωνιστική λύση για τους εφοπλιστές μας. Η Ελλάδα μπορεί να διεκδικήσει μερίδιο σε αυτή την παγκόσμια αγορά».
Ρυθμιστικό Κενό
Ένα από τα βασικά σημεία που αναδεικνύει η μελέτη είναι η απουσία σύγχρονου διεθνούς ρυθμιστικού πλαισίου. Ο κανονισμός A.491(ΧΙΙ) του IMO από το 1981 θεωρείται ανεπαρκής, ενώ η συνεργασία πυρηνικών και ναυτικών αρχών απαιτεί νέες «διατομεακές» ρυθμίσεις. Ο Σ. Χειρδάρης του American Bureau of Shipping υπογραμμίζει την ανάγκη για «διαμόρφωση ενός λειτουργικού κανονιστικού πλαισίου που θα επιτρέπει ασφαλή εμπορική εφαρμογή της τεχνολογίας». Προς αυτή την κατεύθυνση, κινήσεις όπως η ίδρυση του NEMO και η έναρξη του ATLAS από την IAEA θεωρούνται θετικές εξελίξεις.
Η Ελλάδα σε κομβική θέση
Με μερίδιο 20% του παγκόσμιου στόλου σε DWT και στρατηγική γεωγραφική θέση, η Ελλάδα δύναται να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στη νέα ενεργειακή πραγματικότητα της ναυτιλίας. Η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ) καλείται να ενισχύσει τη ρυθμιστική της ικανότητα, ενώ η αναβάθμιση των λιμένων και των ναυπηγείων δημιουργεί τις προϋποθέσεις για συμμετοχή στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα.
Επιπλέον, η συμμετοχή της Ελλάδας σε ευρωπαϊκά όργανα, η εκλογή Έλληνα Επιτρόπου για τις Βιώσιμες Μεταφορές και τα έργα απανθρακοποίησης σε λιμάνια όπως ο Πειραιάς και το Ηράκλειο αποτελούν ισχυρές βάσεις.
Έτσι, η ενίσχυση της ΕΕΑΕ, η στρατηγική αναβίωση των ναυπηγείων και η προσέλκυση επενδύσεων στην τεχνογνωσία SMRs θα μπορούσαν να καταστήσουν την Ελλάδα κόμβο για την πυρηνική ναυτιλία της Ευρώπης. Παράλληλα, η επαναβιομηχάνιση των ΗΠΑ και η παγκόσμια στροφή μακριά από την κινεζική ναυπηγική υπερδύναμη δημιουργούν «παράθυρο ευκαιρίας» για την ενσωμάτωση της Ελλάδας στην πυρηνική εφοδιαστική αλυσίδα.
Η πρόσφατη δήλωση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στο συνέδριο FT & Kathimerini Energy Transition Summit ότι «πρέπει να εξετάσουμε κατά πόσον η πυρηνική τεχνολογία είναι μία επιλογή για τη ναυτιλία σε έναν ορίζοντα 10–15 ετών», επιβεβαιώνει τη στρατηγική πρόθεση της χώρας.
Παράλληλα, η επίσκεψη του επικεφαλής της IAEA Rafael Grossi στην Αθήνα και οι επαφές με την Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών ενισχύουν τον διεθνή ρόλο της Ελλάδας στον διάλογο για την πυρηνική ναυτιλία.
Ο Πρόεδρος του Deon Policy Institute, Γεώργιος Λάσκαρης, συνοψίζει: «Σε ένα ραγδαία μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον λόγω των γεωπολιτικών συγκρούσεων και της παγκόσμιας προσπάθειας για απανθρακοποίηση, η κυριαρχία της Ελλάδας στην θάλασσα πρέπει να διαφυλαχθεί ως κόρη οφθαλμού και να ενισχυθεί έτι περαιτέρω αφού τουλάχιστον το 7% του Ελληνικού ΑΕΠ και 150,000 καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας προέρχονται από δραστηριότητες συνδεόμενες άμεσα με την ναυτιλία. Η πυρηνική ενέργεια αναμένεται να παίξει καθοριστικό ρόλο σε αυτή την διαδικασία απανθρακοποίησης».
