Οι συνεχείς παραβιάσεις του εναέριου χώρου κρατών - μελών του ΝΑΤΟ από ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη και drones αναδεικνύουν τους αυξανόμενους κινδύνους κλιμάκωσης και ανεξέλεγκτης διάχυσης της σύγκρουσης από τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η ρωσική επιθετικότητα κατά της Εσθονίας, μόλις λίγα εικοσιτετράωρα μετά την πρωτοφανή παραβίαση του πολωνικού εναέριου χώρου, φωτίζει το εύθραυστο πλαίσιο ασφαλείας στην ανατολική πτέρυγα της Συμμαχίας. Το Κρεμλίνο δοκιμάζει τα όρια του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και την αντίδραση του Ντόναλντ Τραμπ.
Τρία ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη τύπου Mig-31 παραβίασαν χθες τον εναέριο χώρο της Εσθονίας · πέταξαν πάνω από τον Κόλπο της Φινλανδίας παραμένοντας εντός της χώρας για 12 λεπτά. Ο Εσθονός υπουργός Εξωτερικών, Μάργκους Τσάκνα, έκανε λόγο για «ξεκάθαρη απόδειξη της αυξανόμενης ρωσικής επιθετικότητας» και χαρακτήρισε το περιστατικό «πρωτοφανή και προκλητική ενέργεια» που δεν μπορεί να γίνει ανεκτή. Όπως τόνισε, είναι η πέμπτη φορά φέτος που ρωσικά αεροσκάφη εισέρχονται στον εναέριο χώρο της χώρας, ωστόσο αυτή η εισβολή ξεχωρίζει για το μέγεθος και τον θράσος της.
Στην αναχαίτιση των ρωσικών αεροσκαφών συμμετείχαν ιταλικά F-35 που σταθμεύουν στην Εσθονία, ενώ ακολούθησε και παραβίαση από ρωσικά μαχητικά της ζώνης ασφαλείας της πετρελαϊκής πλατφόρμας Petrobaltic στη Βαλτική Θάλασσα, βάσει ανακοίνωσης των πολωνικών συνοριακών δυνάμεων.
Η Εσθνονία ζήτησε άμεσα την ενεργοποίηση του Άρθρου 4 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ, καλώντας τους Συμμάχους σε διαβουλεύσεις για την ασφάλειά της. Είναι μόλις η ένατη φορά που εφαρμόζεται η συγκεκριμένη διαδικασία από το 1949, και τη δεύτερη μέσα σε διάστημα λίγο μεγαλύτερο της μιας εβδομάδας.
Το Άρθρο 4 προβλέπει ότι «τα Μέρη θα προβαίνουν σε διαβουλεύσεις όποτε, κατά την κρίση οποιουδήποτε εξ αυτών, η εδαφική ακεραιότητα, η πολιτική ανεξαρτησία ή η ασφάλεια κάποιου Μέλους απειλείται». Είχε ενεργοποιηθεί για τελευταία φορά από την Πολωνία νωρίτερα τον Σεπτέμβριο, μετά την εισβολή ρωσικών drones στον εναέριο χώρο της, ενώ είχε προηγηθεί η κοινή επίκλησή του από ομάδα χωρών το 2022, αμέσως μετά τη ρωσική εισβολή πλήρους κλίμακας στην Ουκρανία.
Η κίνηση της Εσθονίας αποτελεί σαφή ένδειξη ότι το Ταλίν θεωρεί το περιστατικό άμεση απειλή για την εθνική του ασφάλεια και ταυτόχρονα καταδεικνύει τις αυξανόμενες περιφερειακές ανησυχίες για την επιθετική στάση και την «άμεση ρωσική απειλή για την ευρωατλαντική ασφάλεια», κατά τη γειτονική Λιθουανία. Στις δηλώσεις της Γερμανίας και του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, προβάλλει η «γρήγορη και αποφασιστική» αντίδραση του ΝΑΤΟ με την αναχαίτιση των ρωσικών αεροσκαφών.
Η Βρετανία καταδικάζει «ακόμη μία απερίσκεπτη παραβίαση» του ΝΑΤΟϊκού εναέριου χώρου και τονίζει την ανάγκη άμεσης προώθησης νέων ευρωπαϊκών κυρώσεων. Στην άτυπη Σύνοδο Κορυφής την 1η Οκτωβρίου στην Κοπεγχάγη θα τεθεί επί τάπητος η «συλλογική απάντηση» της ΕΕ κατά δήλωση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα, ο οποίος και υπογράμμισε χθες πως η ρωσική κίνηση καταδεικνύει εκ νέου την ανάγκη ενίσχυσης της ανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ, εμβάθυνσης της ευρωπαϊκής αμυντικής συνεργασίας και κλιμάκωσης της πίεσης στη Μόσχα.
Το επεισόδιο αποτελεί την τρίτη κατά σειρά παραβίαση του εναέριου χώρου κρατών-μελών του ΝΑΤΟ σε μικρό χρονικό διάστημα, μετά την εισβολή ρωσικών drones στην Πολωνία και τη Ρουμανία. Οι πρόσφατες αυτές ενέργειες θέτουν σε δοκιμασία την ευρωπαϊκή στρατηγική άμυνας και επιβάλλουν την ενίσχυση του ανατολικού μετώπου.
Στην εβδομάδα που μεσολάβησε αφότου μαχητικά αεροσκάφη του ΝΑΤΟ απογειώθηκαν για να καταρρίψουν ρωσικά drones τα οποία είχαν παραβιάσει τον πολωνικό εναέριο χώρο, οι αμερικανικές και δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών δεν κατόρθωσαν να προσδιορίσουν εάν το περιστατικό ήταν ατύχημα ή εσκεμμένη προσπάθεια της Μόσχας να ελέγξει τις αντιδράσεις του ΝΑΤΟ, όπως αναφέρεται σε ρεπορτάζ του CNN.
Δυτικοί αξιωματούχοι προειδοποίησαν όμως ότι, σε κάθε περίπτωση, o Πούτιν γίνεται πιο επιθετικός και το σήμα που εκπέμπει το Κρεμλίνο είναι ανησυχητικό, αφού δείχνει αυξημένη διάθεση ανάληψης ρίσκου. Τα στοιχεία που έχουν συλλεγεί για τα drones -τόσο ως προς τα τεχνικά χαρακτηριστικά όσο και τις διαδρομές πτήσης τους- παραμένουν αντικρουόμενα και δύσκολα στην ερμηνεία.
Η Ουκρανία και η Πολωνία δήλωσαν δημοσίως ότι είναι πεπεισμένες πως η παραβίαση ήταν εσκεμμένη, άποψη που συμμερίζονται και αρκετά ευρωπαϊκά κράτη. Αντίθετα, ο Ντόναλντ Τραμπ υποστήριξε ότι «θα μπορούσε να ήταν λάθος», προκαλώντας τη δημόσια αντίδραση του Πολωνού πρωθυπουργού, Ντόναλντ Τουσκ, ο οποίος απάντησε: «Ξέρουμε ότι δεν ήταν λάθος». Συνομιλίες με ανώτερους Αμερικανούς και Ευρωπαίους αξιωματούχους στρατιωτικούς, διπλωμάτες και μέλη του Κογκρέσου αποκάλυψαν ότι στο εσωτερικό του ΝΑΤΟ δεν υπάρχει ενιαία άποψη για το πώς πρέπει να ερμηνευθούν τα περιστατικά.
Ανεξάρτητα από το αν οι παραβιάσεις ήταν εσκεμμένες ή όχι, οι χώρες της ανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ θα επιταχύνουν τις αναβαθμίσεις των αντιαεροπορικών τους συστημάτων με ιδιαίτερη έμφαση στην αντιμετώπιση των απειλών από drones.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη δεσμεύσει πάνω από 58 δισ. ευρώ σε μακροπρόθεσμα δάνεια προς την Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής στο πλαίσιο του νέου προγράμματος SAFE, με στόχο την ενίσχυση των συνόρων έναντι Ρωσίας και Λευκορωσίας. Ωστόσο, οι επενδύσεις αυτές θα χρειαστούν χρόνο για να αποδώσουν σε πραγματικές δυνατότητες επί του πεδίου.
Παράλληλα, η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής θα επικαλεστούν τα πρόσφατα περιστατικά για να υποστηρίξουν την ανάγκη διατήρησης ισχυρής αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας και στήριξης, εν μέσω της αναθεώρησης της στρατηγικής στάσης της Ουάσινγκτον.
Μια αδύναμη ή διχασμένη αντίδραση του ΝΑΤΟ θα υπονόμευε την αξιοπιστία της Συμμαχίας τόσο στα μάτια της Μόσχας όσο και των ανατολικών μελών της, αυξάνοντας τον κίνδυνο επανάληψης αντίστοιχων επεισοδίων. Η σταδιακή αποδόμηση της δυτικής αρχιτεκτονικής ασφαλείας παραμένει, άλλωστε, ένας από τους στρατηγικούς στόχους του Κρεμλίνου, σημειώνει η έγκριτη ιταλική εταιρεία ανάλυσης πολιτικού κινδύνου Teneo.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, συνέδεσε το περιστατικό στην Εσθονία με την ανάγκη άμεσης έγκρισης του νέου πακέτου κυρώσεων κατά της Ρωσίας, του 19ου κατά σειρά. «Η Ευρώπη στέκεται στο πλευρό της Εσθονίας απέναντι στη νέα παραβίαση του εναέριου χώρου μας από τη Ρωσία.
Θα απαντούμε σε κάθε πρόκληση με αποφασιστικότητα, ενώ θα επενδύουμε σε ισχυρότερη ανατολική πτέρυγα. Καθώς οι απειλές κλιμακώνονται, θα κλιμακώνεται και η πίεσή μας. Καλώ τους Ευρωπαίους ηγέτες να εγκρίνουν άμεσα το 19ο πακέτο κυρώσεων», ανέφερε σε ανακοίνωσή της.
Το νέο πακέτο κυρώσεων στοχεύει να πλήξει τα έσοδα της Ρωσίας από την ενέργεια και να δυσκολέψει τις διεθνείς οικονομικές της συναλλαγές. Συγκεκριμένα, περιλαμβάνει σχέδιο σταδιακής διακοπής των εισαγωγών ρωσικού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) έως τις αρχές του 2027, ένα χρόνο νωρίτερα από τον αρχικό σχεδιασμό.
Προβλέπει επίσης πιέσεις σε κινεζικές και άλλες εταιρείες που συνεχίζουν να συναλλάσσονται με τη Ρωσία, καθώς και για πρώτη φορά στοχεύει τις πλατφόρμες κρυπτονομισμάτων που διευκολύνουν συναλλαγές με τη Μόσχα. Επιπλέον, προστίθενται νέα πλοία στη μαύρη λίστα της ΕΕ, φτάνοντας συνολικά τα 560, τα οποία αποτελούν μέρος του λεγόμενου «σκιώδους στόλου» της Ρωσίας που αξιοποιείται για να παρακάμπτει τους περιορισμούς στις εξαγωγές πετρελαίου. Το πακέτο πρέπει να εγκριθεί από τους ηγέτες των «27», με την απόφαση να αναμένεται το επόμενο διάστημα.
Η ανακοίνωση ήρθε τη στιγμή που ο Ντόναλντ Τραμπ συνεχίζει να τοποθετείται δημοσίως για τις κυρώσεις, υποστηρίζοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι έτοιμες να συμμετάσχουν σε μια προσπάθεια ισχυρότερης πίεσης στη Ρωσία, αλλά μόνο εφόσον οι Ευρωπαίοι σταματήσουν πλήρως να αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο - κάτι που επανέλαβε και κατά την προχθεσινή συνέντευξή Τύπου που παραχώρησε από κοινού με τον Κιρ Στάρμερ στο Λονδίνο.
Παρά τις προσπάθειες της ΕΕ να μειώσει δραστικά τις ενεργειακές εξαρτήσεις από τη Μόσχα, ορισμένα κράτη-μέλη όπως η Ουγγαρία και η Σλοβακία εξακολουθούν να στηρίζονται σε ρωσικές εισαγωγές, δημιουργώντας εντάσεις στο εσωτερικό της Ένωσης.
Στην τοποθέτησή της για το περιστατικό στην Εσθονία, η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Κάγια Κάλας, Εσθονή η ίδια, έκανε λόγο για «εξαιρετικά επικίνδυνη πρόκληση» που «κλιμακώνει περαιτέρω τις εντάσεις στην περιοχή». Η ίδια διαβεβαίωσε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση στέκεται σε πλήρη αλληλεγγύη με την Εσθονία, λέγοντας ότι «ο Πούτιν δοκιμάζει την αποφασιστικότητα της Δύσης. Δεν πρέπει να δείξουμε αδυναμία».
Η υπουργός Άμυνας της Λιθουανίας, Ντόβιλε Σακαλιένε, προειδοποίησε την ίδια στιγμή ότι «τα σύνορα του ΝΑΤΟ στη βορειοανατολική Ευρώπη δοκιμάζονται για συγκεκριμένο λόγο». Συνέχισε λέγοντας πως «πρέπει να δείξουμε ότι εννοούμε αυτά που λέμε» για να προκαλέσει αίσθηση η ακόλουθη αναφορά της στο περιστατικό του 2015 όταν η τουρκική αεροπορία κατέρριψε ρωσικό μαχητικό που είχε παραβιάσει τον τουρκικό εναέριο χώρο. «Υ.Γ. Η Τουρκία έδωσε το παράδειγμα πριν από δέκα χρόνια. Τροφή για σκέψη», καταλήγει σχετική ανακοίνωση της Λιθουανής υπουργού Άμυνας.
