«Σε περίπτωση που δε φέρουμε τον προϋπολογισμό υπό έλεγχο, θα αφήσουμε στα εγγόνια μας ένα ''βουνό'' χρέους», δήλωνε ο Μπαράκ Ομπάμα λίγο πριν οι ΗΠΑ υποστούν την πρώτη τους υποβάθμιση το 2011, όπου ο οίκος αξιολόγησης Standard and Poor΄s υποβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα των ΗΠΑ από ΑΑΑ σε ΑΑ+, την πρώτη υποβάθμιση στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών, που κατείχαν τον βαθμό ΑΑΑ για 70 χρόνια.
Με μια απλή δήλωση τόνισε: «Η προοπτική για τη μακροπρόθεσμη αξιολόγηση είναι αρνητική. Θα μπορούσαμε να υποβαθμίσουμε τη μακροπρόθεσμη πιστοληπτική διαβάθμιση σε «ΑΑ» μέσα στα επόμενα δύο έτη, εφόσον βλέπουμε μικρότερη μείωση των δαπανών από τη συμφωνημένη, υψηλότερα επιτόκια ή νέες δημοσιονομικές πιέσεις κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής, που θα οδηγούσαν σε υψηλότερα επίπεδα το δημόσιο χρέος από αυτά που μπορούμε να υπολογίσουμε τώρα».
Άμεση ήταν η κινητοποίηση ολόκληρου του πλανήτη, καθώς ήταν Παρασκευή βράδυ, ως είθισται, και το άνοιγμα των αγορών τη Δευτέρα «έκαιγε» τους διαχειριστές του πλανήτη. Άμεση ήταν η αντίδραση της Ομοσπονδιακής τράπεζας των ΗΠΑ προς τον διεθνή οίκο: «Κάνατε χονδροειδές λάθος. Πέσατε έξω κατά 2 τρισ. δολάρια», όπως και η αντίδραση από την Κίνα που απαιτούσε από τις ΗΠΑ να διαχειριστούν το χρέος τους. Ενώ το χτύπημα στις ΗΠΑ ήρθε την ώρα που οι αγορές «σφυροκοπούσαν» την Ευρωζώνη.
Η ιστορία επαναλαμβάνεται
«Ο πρώην Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα ενημερώθηκε για την υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας των ΗΠΑ και στενοί συνεργάτες του τον τηρούν ενήμερο για όλες τις σχετικές εξελίξεις», δήλωνε στο πρακτορείο Ρόιτερς μια πηγή της αμερικανικής κυβέρνησης.
Σαν χθες θυμάμαι εκείνον τον Αύγουστο, καθώς οι αγορές βρίσκονταν σε ανοδική τριετή διάθεση, στον αντίποδα για ακόμη μια φορά των αρνητικών οικονομικών στοιχείων και εν αναμονή του «ταβανιού» του χρέους των ΗΠΑ. Έκτακτες τηλεδιασκέψεις πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της νύχτας αλλά και την Κυριακή από G7 και G20 και Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, επιδιώκοντας να προλάβουν το άνοιγμα των χρηματαγορών τη Δευτέρα. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον, είχε τηλεφωνική επικοινωνία το απόγευμα του Σαββάτου με τον πρόεδρο της Γαλλίας, Νικολά Σαρκοζί, στη διάρκεια της οποίας συζήτησαν την κατάσταση τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρωζώνη.
Το πρακτορείο «Νέα Κίνα» ανέφερε ότι η Κίνα ως «ο μεγαλύτερος δανειστής των ΗΠΑ» έχει τώρα το δικαίωμα να απαιτήσει να παρθούν μέτρα για το χρέος τους. «Πρέπει να εισηγηθεί η διεθνής κοινότητα επιτήρηση σχετικά με το ζήτημα των αμερικανικών δολαρίων και ένα νέο σταθερό και ασφαλές παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει μία επιλογή προκειμένου να αποτραπεί η πρόκληση μιας καταστροφής από μία μοναδική χώρα» πρόσθεσε. Ενώ στην Ευρώπη μας δισεκατομμύρια χάνονταν, με το κόστος δανεισμού Ιταλίας και Ισπανίας να εκτοξεύεται σε νέα υψηλά, προκαλώντας φόβους ότι τελικά η Ιταλία, που έχει και το μεγαλύτερο χρέος, θα χρειαστεί να προσφύγει στον μηχανισμό διάσωσης της ΕΕ και του ΔΝΤ. Η καμπάνα τελικά χτύπησε για τη χώρα μας και μας οδήγησε στη χαμένη 15ετία.
Αμέσως μετά την υποβάθμιση η Ομοσπονδιακή Τράπεζα ανακοίνωσε ότι θα συνεχίσει να δέχεται τα ομόλογα ως εγγυήσεις και ότι οι τράπεζες τω ΗΠΑ δε θα έχουν επιπτώσεις από τη διακράτηση ομολόγων του αμερικανικού κράτους. Και κατέληξε ότι το χρέος θα βρεθεί στο 85% του ΑΕΠ.
Οι επιπτώσεις της υποβάθμισης
Ωστόσο, οι επιπτώσεις της υποβάθμισης ήταν περισσότερο ψυχολογικές και λιγότερο πρακτικές, καθώς ο δείκτης S&P 500 το ξεπέρασε εύκολα και συνέχισε ανοδικά έως την πρώτη εκλογή Τραμπ. Οι δύο άλλοι οίκοι αξιολόγησής, η Fitch και η Moody΄s διατήρησαν την κορυφαία αξιολόγηση για το αμερικανικό χρέος, με τα αμερικανικά ομόλογα να παραμένουν ασφαλές καταφύγιο για τους επενδυτές με την κρίση στην Ευρώπη να βρίσκεται σε κορύφωση, οπότε η ΗΠΑ «μάζεψε» και πάλι όλο το χρήμα.
Η FED, η FDIC και άλλες ομοσπονδιακές ρυθμιστικές αρχές ανέφεραν σε ανακοίνωσή τους πως η υποβάθμιση της αξιολόγησης του αμερικανικού χρέους από ΑΑΑ σε ΑΑ+ «δε θα αλλάξει» τον βαθμό κινδύνου για τα κρατικά ομόλογα αλλά και όλα τα ομόλογα που είτε εκδίδονται είτε εγγυώνται από την κυβέρνηση των ΗΠΑ και των κρατικών οργανισμών. Ωστόσο, το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ κατηγόρησε τον οίκο αξιολόγησης ότι έκανε ένα «χονδροειδές και ερασιτεχνικό» λάθος υπολογισμό, κατά 2 τρισεκατομμύρια δολάρια, στις προβλέψεις του για τον προϋπολογισμό της χώρας στην ανάλυσή του με την οποία αιτιολόγησε την υποβάθμιση του αξιόχρεου της. «Ένας λάθος υπολογισμός 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων μιλάει από μόνος του», δήλωσε στον Τύπο εκπρόσωπος του υπουργείου.
Από το 2011 στο σήμερα
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του ΔΝΤ, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να μειώσουν τις δαπάνες κατά μέσο όρο 3% με 4,5% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα για να έχουν καλές πιθανότητες να σταθεροποιήσουν τους δείκτες χρέους. Ωστόσο, η γήρανση του πληθυσμού, οι επενδύσεις στην πράσινη μετάβαση και το τέλος του «μερίσματος ειρήνης» μετά τον Ψυχρό Πόλεμο που φέρνει το νέο γεωπολιτικό σκηνικό, που αποτυπώνεται στην αύξηση των αμυντικών δαπανών, περιορίζουν τα δημοσιονομικά περιθώρια των κρατών.
Μέσα σε αυτό το διαφορετικό κλίμα από το 2011, με το παγκόσμιο χρέος στο στόχαστρο, την Παρασκευή, ο Moody's τράβηξε τη σκανδάλη και αφαίρεσε από τις ΗΠΑ την κορυφαία αξιολόγηση υποβιβάζοντάς την κατά μία βαθμίδα από Aaa σε Aa1. Δε διακρίνω κάποιον ιδιαίτερο πανικό από τον υπόλοιπο πλανήτη, καθώς όλοι είναι υπνωτισμένοι από τον πακτωλό των αποδόσεων στις αγορές. Η κανονικότητα του «buy the dip» επανήλθε και ο δείκτης S&P 500 βρίσκεται μία ανάσα από τη δημιουργία του «Golden Cross», το οποίο ανέλυσα προτού συμβεί.
Στα όρια του Golden Cross
Στο κάτωθι γράφημα βλέπουμε την πλήρη επιβεβαίωση της κίνησης από τη δημιουργία του Death Cross σε έναν νέο Golden Cross, που η κίνηση της επόμενης εβδομάδας θα επιβεβαιώσει και θα συνεχίσει για το επόμενο στόχο, που θα κρίνει την επόμενη διετία.
Η υποβάθμιση των ΗΠΑ από τον οίκο S&P τον Αύγουστο του 2011 προκάλεσε τη χειρότερη μεμονωμένη πτώση των τιμών των αμερικανικών μετοχών από τη (ομολογουμένως τότε πρόσφατη) παγκόσμια οικονομική κρίση. Αλλά η αγορά ανέκαμψε γρήγορα. Σήμερα οι υπολογισμοί των σταθμισμένων ως προς τον κίνδυνο κεφαλαιακών περιουσιακών στοιχείων των τραπεζών φαίνεται απίθανο να επηρεαστούν από την αλλαγή της αξιολόγησης.
Αυτό συμβαίνει επειδή οι ρυθμιστικές αρχές δεν τείνουν να κάνουν διαφοροποίηση μεταξύ Aaa και Aa1 κατά τον καθορισμό στάθμισης κινδύνου κεφαλαίου. Οι δηλώσεις των περισσότερων αναλυτών κινούνται στο ίδιο μήκος κύματος, χωρίς ιδιαίτερο πανικό. Με λίγα λόγια δε φοβάται κανένας το άνοιγμα των αγορών τη Δευτέρα παρόλο που θα έπρεπε να «τρέμει» ο πλανήτης, όχι τόσο για τη μια βαθμίδα υποβάθμισης αλλά για τις επόμενες που έρχονται!
Οι δηλώσεις των αξιωματούχων καθησυχάζουν και ο πρόεδρος Τραμπ αποδοκιμάζει την υποβάθμιση, ενώ σύμφωνα με δημοσιεύματα, το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ, ξεκίνησε έρευνα για τον οίκο S&P. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, ο Διευθύνων Σύμβουλος Ντέβεν Σάρμα αποχώρησε από την εταιρεία, καθώς μια έρευνα για μια ομοσπονδιακή αγωγή 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων για φερόμενη παραπλάνηση των τραπεζών σχετικά με την αξιοπιστία των αξιολογήσεών της πριν από την οικονομική κρίση του 2008, βρίσκεται σε εξέλιξη. Στις ΗΠΑ, οι οίκοι αξιολόγησης ελέγχονται και αδειοδοτούνται από τη SEC (Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς).
Όπως έχουν τα πράγματα στην Αμερική σήμερα, πρέπει να αναρωτηθούμε εάν η SEC μπορεί να ενεργήσει ανεξάρτητα από τις επιθυμίες του Λευκού Οίκου. Ο προηγούμενος πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, Γκάρι Γκένσλερ, παραιτήθηκε την ημέρα της ορκωμοσίας, ανοίγοντας χώρο για έναν συνεργάτη του Τραμπ. Θα εξοργιστεί αρκετά ο πρόεδρος Τραμπ από την υποβάθμιση των ΗΠΑ από τον οίκο Moody's, ώστε να πυροδοτήσει και ένα νέο μέτωπο εκτός του ήδη υπάρχοντος με τη FED. Πολλά τα ανοιχτά μέτωπα για τον πρόεδρο και για τη συνέχεια.
Ωστόσο, όπως έγραψα και πριν δύο μήνες, το μεγάλο πρόβλημα θα το έχουν και πάλι οι χώρες της Ευρωζώνης, που αντιμετωπίζουν δύο είδους προβλήματα. Πρώτον, έχουν παραδώσει τη νομισματική τους κυριαρχία και έχουν παραιτηθεί από τη χρήση της ικανότητας να κόβουν «απεριόριστο χρήμα». Οι μη κυρίαρχες χώρες είναι περιορισμένες όσον αφορά την ικανότητά τους να δαπανούν σύμφωνα με τα φορολογικά έσοδα και τα έσοδα από τις πωλήσεις δικών τους ομολόγων, και αυτό ισχύει τόσο για την Ελλάδα και την Πορτογαλία όσο και για χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία.
Στον αντίποδα, στις ΗΠΑ δεν υπάρχει έλλειμμα ή αναλογία χρέους προς ΑΕΠ στα επίπεδα της Ε.Ε., ακόμη και στα μέσα μιας καταστροφικής ύφεσης που διαλύει τους προϋπολογισμούς των πολιτειών θα υπάρξει κάποια μορφή διάσωσης, το χρέος θα δεχτεί κάποιο κούρεμα, και κάποιοι κάτοχοι πολιτειακού χρέους απορεί να αποκλειστούν. Εξάλλου η ΗΠΑ δανείζεται ως ΗΠΑ και όχι ως Μιζούρι ή Καλιφόρνια! Όσον αφορά το άνοιγμα των αγορών της Δευτέρας, θα επαναλάβω για ακόμη μία φορά τη γνωστή μου τοποθέτηση, «οι αγορές «μεθυσμένες» από τον πακτωλό των τρισ. συνεχίζουν να χορεύουν στους ρυθμούς του Y.M.C.A (αγαπημένο του προέδρου Τραμπ των Vilage People)». Συνήθως η μουσική σταματάει, όταν και η ορχήστρα βυθίζεται!
