Όταν ακούμε για «βιολογικό ρολόι», ο νους μας πηγαίνει σχεδόν αποκλειστικά στις γυναίκες, στη γονιμότητα και στην εγκυμοσύνη. Κι όμως, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες και τη σύγχρονη ενδοκρινολογική γνώση, αυτή η μονοδιάστατη προσέγγιση είναι πλέον ξεπερασμένη και επιστημονικά ατεκμηρίωτη. Το βιολογικό ρολόι χτυπά και για τους άνδρες — και πολλές φορές χτυπά σιωπηλά, χωρίς προειδοποίηση, μέχρι να είναι πολύ αργά.
Η ηλικία και η ανδρική γονιμότητα: μια παραγνωρισμένη σχέση
Οι επιστημονικές ενδείξεις είναι σαφείς: η ανδρική γονιμότητα δεν είναι ανεξάντλητη. Αν και οι άνδρες δεν έχουν ένα καθαρά βιολογικό όριο όπως η εμμηνόπαυση στις γυναίκες, η αναπαραγωγική τους ικανότητα φθίνει σταδιακά και συχνά υποεκτιμάται.
Έρευνες δείχνουν ότι περίπου το 50% των περιπτώσεων υπογονιμότητας οφείλονται σε ανδρικό παράγοντα. Από την ηλικία των 35-40 ετών και μετά, αρχίζει να παρατηρείται σταδιακή πτώση της ποιότητας του σπέρματος:
Μείωση στην κινητικότητα και την ταχύτητα των σπερματοζωαρίων
- Αυξημένα ποσοστά μορφολογικών ανωμαλιών
- Κατακερματισμός του DNA στο σπέρμα
- Αυξημένος χρόνος μέχρι τη σύλληψη
- Μεγαλύτερος κίνδυνος αποβολών και επιπλοκών
Μια συστηματική ανασκόπηση (2024) που δημοσιεύτηκε στο Fertility and the Aging Male επιβεβαιώνει ότι η ανδρική ηλικία επηρεάζει άμεσα όχι μόνο τη σύλληψη, αλλά και την υγεία του απογόνου, συνδέοντας τον αυξημένο πατρικό ηλικιακό δείκτη με νευροαναπτυξιακές διαταραχές, όπως ο αυτισμός, και γενετικά σύνδρομα, όπως η νόσος Apert.
Η τεστοστερόνη σε ελεύθερη πτώση
Ίσως, το πιο ανησυχητικό εύρημα των τελευταίων ετών αφορά την πτώση των επιπέδων τεστοστερόνης στους νέους άνδρες. Σύμφωνα με ανάλυση που δημοσίευσε η New York Post και επιβεβαιώνουν ακαδημαϊκές μελέτες, τα επίπεδα της ορμόνης έχουν μειωθεί κατά 20-25% τις τελευταίες δύο δεκαετίες.
Η τεστοστερόνη δεν αφορά μόνο τη λίμπιντο ή τη σωματική δύναμη. Επηρεάζει:
Τη διάθεση και την ψυχολογία
Τη συγκέντρωση και τη μνήμη
Την καρδιομεταβολική υγεία
Την ποιότητα και ποσότητα του σπέρματος
Η πτώση αυτή συνδέεται με περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως η παχυσαρκία, η κακή διατροφή, η έλλειψη άσκησης και η έκθεση σε ενδοκρινικούς διαταράκτες – χημικές ουσίες που μιμούνται τις ορμόνες και διαταράσσουν τη λειτουργία του ενδοκρινικού συστήματος.
Γιατί οι περισσότεροι άνδρες δεν το καταλαβαίνουν;
Η σταδιακή φύση της ανδρικής γονιμότητας οδηγεί συχνά σε εσφαλμένη αίσθηση ασφάλειας. Σε αντίθεση με τις γυναίκες, που συνήθως γνωρίζουν ότι η ηλικία επηρεάζει τη δυνατότητα σύλληψης, οι περισσότεροι άνδρες δεν εξετάζουν ποτέ τη γονιμότητά τους — παρά μόνο όταν προσπαθούν για παιδί και αντιμετωπίζουν εμπόδια.
Πολλοί, μάλιστα, εκπλήσσονται όταν διαπιστώνουν ότι χρειάζονται εξετάσεις σπέρματος ή ορμονικού προφίλ σε ηλικία 40 ή 45 ετών. Σε αυτό συμβάλλει και η κοινωνική αφήγηση που παρουσιάζει τη γονιμότητα των ανδρών ως διαχρονική και «ανεπηρέαστη».
Μπορεί να προληφθεί η πτώση της γονιμότητας;
Ναι — και μάλιστα, η πρόληψη αποτελεί το ισχυρότερο εργαλείο.
Οι 5 βασικοί άξονες:
Ύπνος: Ποιότητα ύπνου = Ρύθμιση τεστοστερόνης & κορτιζόλης
Άσκηση: Η τακτική σωματική δραστηριότητα βελτιώνει το ενδοκρινικό προφίλ
Διατροφή: Αντιοξειδωτικά, βιταμίνες C & Ε, ψευδάργυρος, φολικό οξύ, Q10
Αποφυγή τοξικών παραγόντων: Καπνός, αλκοόλ, ναρκωτικά, περιβαλλοντικές τοξίνες
Έλεγχος ορμονών & σπέρματος: Από τα 35 και μετά, ένας προληπτικός σπερμοδιάγραμμα κάθε λίγα χρόνια είναι χρήσιμος
Σύμφωνα με διεθνείς οδηγίες, άνδρες άνω των 40 που σκέφτονται να αποκτήσουν παιδί καλό είναι να υποβάλλονται σε έλεγχο γονιμότητας και, αν επιθυμούν, να εξετάσουν ακόμα και τη φύλαξη σπέρματος, ειδικά αν υπάρχουν παράγοντες κινδύνου.
Συμπέρασμα: Η γονιμότητα είναι υπόθεση και των δύο
Η αναπαραγωγική υγεία δεν είναι αποκλειστικά γυναικείο ζήτημα. Το ανδρικό βιολογικό ρολόι υπάρχει, λειτουργεί και απαιτεί επίγνωση, πρόληψη και δράση. Η τεκνοποίηση δεν είναι μόνο θέμα τύχης ή έρωτα — είναι και θέμα ευθύνης, ενημέρωσης και σωστών επιλογών.
Όσο πιο έγκαιρα ακούμε το ρολόι, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες να το διαχειριστούμε σωστά.
