Οι πανάδες στο πρόσωπο –οι γνωστές σκούρες κηλίδες που εμφανίζονται κυρίως στο μέτωπο, τα μάγουλα ή το άνω χείλος– δεν είναι απλώς ένα αισθητικό θέμα. Πρόκειται για μια πολύ συχνή δερματολογική κατάσταση, που επιστημονικά ονομάζεται μέλασμα ή χλόασμα, και η οποία σχετίζεται άμεσα με την ηλιακή ακτινοβολία, τις ορμονικές μεταβολές και τον τύπο δέρματος.
Αν και το μέλασμα εμφανίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, το καλοκαίρι αποτελεί περίοδο υψηλού κινδύνου για επιδείνωση ή επανεμφάνιση των κηλίδων. Όσοι έχουν εμφανίσει έστω και μία φορά πανάδες, χρειάζεται να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και να ακολουθούν ένα αυστηρό πρωτόκολλο καθημερινής προστασίας.
Τι είναι το μέλασμα και πώς εκδηλώνεται
Το μέλασμα είναι μια μορφή υπερμελάγχρωσης που προκαλεί τοπική εναπόθεση μελανίνης στο δέρμα. Εκδηλώνεται με ακανόνιστες πλάκες σε αποχρώσεις από ανοιχτό καφέ μέχρι σκούρο γκρι, σε περιοχές του προσώπου που δέχονται καθημερινά ηλιακή ακτινοβολία, όπως το μέτωπο, τα ζυγωματικά, το άνω χείλος, η «γέφυρα» της μύτης και το πηγούνι. Πιο σπάνια μπορεί να εμφανιστεί στο ντεκολτέ, στους βραχίονες ή στον λαιμό.
Σύμφωνα με τον δερματολόγο-αφροδισιολόγο Δρ. Μάρκο Μιχελάκη, το μέλασμα απαντάται κυρίως σε γυναίκες με πιο σκούρο φωτότυπο, ιδίως σε ηλικίες μεταξύ 20 και 40 ετών. «Παρατηρείται συχνά σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, αλλά και σε περιόδους ορμονικών μεταβολών, όπως η εγκυμοσύνη ή η εμμηνόπαυση. Επίσης, η λήψη ορισμένων φαρμάκων, όπως τα αντισυλληπτικά χάπια, μπορεί να επηρεάσει την εμφάνισή του», εξηγεί.
Αν και οι άνδρες προσβάλλονται πολύ σπανιότερα –αποτελούν μόλις το 10% των περιστατικών–, δεν αποκλείονται, ειδικά όταν υπάρχει γενετική προδιάθεση.
Πού οφείλεται το μέλασμα
Η βασική αιτία είναι η υπερβολική δραστηριότητα των μελανοκυττάρων, των κυττάρων δηλαδή που ευθύνονται για την παραγωγή της μελανίνης. Ο κυριότερος επιβαρυντικός παράγοντας είναι η έκθεση στον ήλιο, καθώς η υπεριώδης ακτινοβολία ενεργοποιεί αυτά τα κύτταρα. Όσοι έχουν σκούρο τόνο επιδερμίδας είναι πιο επιρρεπείς λόγω της αυξημένης δραστηριότητας των μελανοκυττάρων τους.
Ο Δρ. Μιχελάκης υπογραμμίζει: «Η επίπτωση του μελάσματος μειώνεται αισθητά μετά τα 50 έτη, κάτι που πιθανότατα οφείλεται στη φυσιολογική μείωση της δραστηριότητας των μελανοκυττάρων με την πάροδο του χρόνου». Παράλληλα, τονίζει πως η κληρονομικότητα είναι ένας επιπλέον παράγοντας κινδύνου. Ελληνική μελέτη, μάλιστα, έδειξε ότι το 33% των πασχόντων είχε οικογενειακό ιστορικό μελάσματος.
Μπορεί να υποχωρήσει το μέλασμα;
Σε κάποιες περιπτώσεις, ναι. Όταν το μέλασμα προκαλείται από ορμονικούς λόγους, όπως η εγκυμοσύνη ή η χρήση αντισυλληπτικών, μπορεί να βελτιωθεί ή και να εξαφανιστεί εντελώς μετά τη γέννα ή τη διακοπή των φαρμάκων. Ωστόσο, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να υποτροπιάσει –ειδικά αν δεν υπάρχει συνεχής φροντίδα και προστασία.
«Με την κατάλληλη θεραπευτική προσέγγιση, το μέλασμα μπορεί να υποχωρήσει σε βάθος χρόνου. Συνήθως, χρειάζεται διάστημα έως και ενός έτους μετά τον τοκετό για πλήρη υποχώρηση, εφόσον ακολουθείται η σωστή αγωγή», εξηγεί ο Δρ. Μιχελάκης. Προσθέτει όμως ότι «σε περιπτώσεις πολύ σκούρων βλαβών ή όταν έχει δημιουργηθεί από φαρμακευτική αιτία, μπορεί να επιμένει για χρόνια».
Τι περιλαμβάνει η θεραπεία
Η αντιμετώπιση του μελάσματος εξατομικεύεται, ανάλογα με το βάθος και την έκτασή του. Οι θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν:
Ιατρικές λευκαντικές κρέμες και συνδυασμούς δραστικών ουσιών
Peelings με ήπια οξέα
Laser θεραπείες για βαθύτερες βλάβες
Μικροδερμοαπόξεση
Η επιλογή κάθε μεθόδου γίνεται με αξιολόγηση από ειδικό δερματολόγο και απαιτεί υπομονή και συνέπεια.
Πώς να προστατευθείτε – ειδικά το καλοκαίρι
Ανεξάρτητα από τη θεραπεία, όσοι έχουν ιστορικό μελάσματος πρέπει να υιοθετήσουν καθημερινές πρακτικές πρόληψης, με ιδιαίτερη προσοχή τους καλοκαιρινούς μήνες:
Αντηλιακή προστασία: Χρησιμοποιείτε καθημερινά αντηλιακό ευρέος φάσματος με δείκτη SPF 30 ή υψηλότερο. Εφαρμόστε 20 λεπτά πριν από την έκθεση στον ήλιο και ανανεώστε κάθε 2 ώρες – πιο συχνά αν κολυμπάτε ή ιδρώνετε.
Φοράτε καπέλο και γυαλιά ηλίου: Το καπέλο με φαρδύ γείσο και τα γυαλιά ηλίου βοηθούν στον περιορισμό της έκθεσης σε ακτινοβολία.
Επιλέξτε απαλά καλλυντικά: Αποφύγετε προϊόντα που προκαλούν ερεθισμό, αίσθημα καύσου ή τσούξιμο. Ερεθισμένα δέρματα είναι πιο επιρρεπή στην υποτροπή.
Αποφυγή αποτρίχωσης με κερί ή χαλάουα στο πρόσωπο: Οι μέθοδοι αυτές μπορούν να προκαλέσουν φλεγμονή και να επιδεινώσουν την εικόνα του μελάσματος. Συμβουλευτείτε τον δερματολόγο σας για εναλλακτικές.
Μείνετε στη σκιά: Περιορίστε την έκθεση στον ήλιο τις ώρες με έντονη ακτινοβολία (11:00–16:00) και αναζητάτε πάντα σκίαση.
Το μέλασμα, αν και δεν απειλεί την υγεία, αποτελεί μια προκλητική δερματική διαταραχή που μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα ζωής. Με την κατάλληλη ενημέρωση, τις σωστές προληπτικές συνήθειες και την καθοδήγηση από δερματολόγο, είναι δυνατόν να διαχειριστεί αποτελεσματικά και να παραμείνει υπό έλεγχο.
