Γράφει ο Παναγιώτης Χαλβατσιώτης
Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας
Ιατρική Σχολή
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Ο σακχαρώδης διαβήτης χαρακτηρίζεται από υψηλά μεταγευματικά σάκχαρα που ο οργανισμός αδυνατεί να μεταβολίσει. Η αδυναμία αντιμετώπισής τους στο μάκρος του χρόνου θα οδηγήσει τελεολογικά στην ανάπτυξη των χρόνιων επιπλοκών που αυξάνουν τον κίνδυνο θνητότητας, αλλά σίγουρα υποβαθμίζουν την ποιότητα ζωής του ατόμου με διαβήτη. Για το λόγο αυτό προτείνεται από τον θεράποντα ιατρό ειδικό διαιτολόγιο και χορηγείται εξατομικευμένα η αρμόζουσα φαρμακευτική υποστήριξη.
Το λευκό ρύζι είναι ένα κοινό τρόφιμο που παρέχει τους πολύτιμους υδατάνθρακες στον οργανισμό και αποτελεί ίσως την κύρια διατροφή σε ασιατικούς πληθυσμούς. Αρνητικό χαρακτηριστικό όμως του λευκού ρυζιού αποτελεί το γεγονός ότι χαρακτηρίζεται ως τρόφιμο με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη, που με απλά λόγια σημαίνει ότι και με πολύ μικρή προσλαμβανόμενη ποσότητα μπορεί να αυξηθούν σημαντικά τα επίπεδα σακχάρου αίματος.
Οι δυνατότητες όμως που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία αλλά και η γνώση μας για την παθολογία του διαβήτη, οδήγησαν μια επιστημονική ομάδα στην Ιαπωνία να εντοπίσει μια ποικιλία ρυζιού (Anekomochi) που χαρακτηρίστηκε με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη και παράλληλα διέθετε και φαρμακευτικές ιδιότητες. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα φυσιολογικά μεταγευματικά σάκχαρα αφού το ρύζι αυτό οδηγούσε σε αύξηση της ενδογενούς παραγωγής ινσουλίνης. Ο ινσουλινο-επαγωγικός μηχανισμός εντοπίζεται στην ενεργοποίηση του GLP-1 που είναι ο ίδιος που επιτυγχάνεται με τα αντιδιαβητικά δισκία των αναστολέων του DPP-4 αλλά και με το τόσο διαφημισμένο εβδομαδιαία χορηγούμενο σκεύασμα που οδηγεί και σε σημαντική απώλεια σωματικού βάρους.
Μια άλλη επιστημονική ομάδα στην Ιαπωνία επιχείρησε την παραγωγή ενός γενετικά τροποποιημένου ρυζιού (ss3a/be2b) με ανάλογες αντιδιαβητικές φαρμακευτικές ιδιότητες. Σε ερευνητικά κέντρα στην Ινδία και την Ταϊλάνδη μελετήθηκαν οι ξεχωριστές ιδιότητες του «μωβ» ρυζιού που είναι πλούσιο σε ανθοκυανίδες που μειώνουν την ινσουλινοαντίσταση, η οποία αποτελεί την κύρια αιτία του τύπου 2 διαβήτη, μέσω και πάλι της ενεργοποίησης του μηχανισμού του GLP-1. Μάλιστα πέρα από την αντιδιαβητική του δράση παρατηρήθηκε να διαθέτει και αντικαρκινικές ιδιότητες που παρατηρήθηκαν σε μελέτες με πειραματόζωα.
Μια άλλη γενετικά τροποποιημένη ποικιλία ρυζιού εμπλουτίστηκε σε β-καρωτίνη που είναι το πρόδρομο μόριο της βιταμίνης Α. Η έλλειψη αυτής της βιταμίνης οδηγεί σε τύφλωση 250.000 παιδιά ετησίως σε Χώρες της νοτιο-ανατολικής Ασίας.
Τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα υποστηρίχθηκαν αφενός ως μια προσπάθεια κάλυψης των απαιτήσεων σίτισης του εκρηκτικά αυξανόμενου πληθυσμού της γης και αφετέρου λόγω της μείωσης της παραγωγής με την υποβάθμιση των καλλιεργήσιμων γαιών λόγω ερημοποίησης και μείωσης των υδάτινων αποθεμάτων που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή. Υποστηρίζεται επίσης ότι η γενετική τροποποίηση των φυτών γίνεται έτσι και αλλιώς διαχρονικά από τον ίδιο τον άνθρωπο που επεμβαίνει στη φύση (μπόλιασμα πχ) με στόχο την καλύτερη ποικιλία ενός προϊόντος.
Τα γενετικά τροποποιημένα φυτά δημιουργήθηκαν για να είναι πιο ανθεκτικά σε ασθένειες, παράσιτα, ζιζάνια, ζιζανιοκτόνα, κάμπιες (δεν υπάρχει έτσι ανάγκη ψεκασμού με εντομοκτόνα) και έγινε προσπάθεια εμπλουτισμού τους με ουσίες που αντιμάχονται νοσήματα, μειώνουν τις αλλεργικές απαντήσεις και τις τοξίνες και είναι πιο εύγευστα.
Οικονομικά ισχυρές επιχειρήσεις βιοτεχνολογίας επιχειρούν την παραγωγή φυτικής προέλευσης απολύτως απαραίτητων για τον οργανισμό πρωτεϊνών από γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες βρύων για τη διατροφή των vegan αλλά και βαθιά θρησκευόμενων πολιτών (Kosher, Halal) που έχουν ιδιαίτερες ευαισθησίες για την σφαγή των ζώων καθώς και με τη μεταποίηση των προϊόντων ζωικής προέλευσης. Παράλληλα τα βρύα έχουν βοηθήσει εξελικτικά και προστατεύουν το περιβάλλον από την κλιματική αλλαγή, δεσμεύοντας μεγάλες ποσότητες άνθρακα αφού φιλτράρουν την ατμόσφαιρα από το διοξείδιο του άνθρακα. Ανάλογες προσπάθειες επικεντρώνονται στην παραγωγή φυτικών τροφίμων πλούσιων σε σίδηρο και ψευδάργυρο και βιταμίνη Α για τις διατροφικές ανάγκες υποσιτιζόμενων ατόμων.
Η βιοτεχνολογία σήμερα εξελίσσεται ραγδαία στοχεύοντας πλέον στην παραγωγή προϊόντων του πρωτογενή τομέα της γεωργίας με ενισχυμένες τις αντικαρκινικές ιδιότητες και με προστατευτικό ρόλο στην ανάπτυξη καρδιαγγειακών νοσημάτων και τερηδόνας των οδόντων. Επίσης επιχειρείται ώστε τα φρούτα και τα λαχανικά να αποτελούν «φυτικά εμβόλια» για την καταπολέμηση της ιλαράς, της ηπατίτιδας Β, της χολέρας και των διαρροιών καθώς και έναντι άλλων ιογενών νοσημάτων.
Ο αντίλογος όμως της προσπάθειας αυτής, που είναι ιδιαίτερα έντονος στην Ευρώπη, υποστηρίζει τις αρχές της βιοηθικής που αφορούν την ισορροπία του οικοσυστήματος από τις επεμβάσεις στη φύση και επισημαίνει την έλλειψη γνώσης των πιθανών επιβαρύνσεων της υγείας μας με τη μακροχρόνια βρώση των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων. Είναι άγνωστο για παράδειγμα αν το τροποποιημένο γενετικό υλικό που προσλαμβάνουμε με την τροφή μας μπορεί επαγωγικά να επηρεάσει και την έκφραση άλλων γονιδίων των κυττάρων μας.
Παραμένει όμως πάντα η αξιολογική έννοια που έθεσε από την αρχαιότητα ο Ιπποκράτης με τη ρήση «ας γίνει η τροφή το φάρμακό σου και το φάρμακό σου η τροφή σου». Μπορεί αυτό απλά να περιοριστεί αποκλειστικά σε διαιτητικές συστάσεις του τι διατροφικά απαγορεύεται και τι επιτρέπεται αλλά ίσως μπορεί δυνητικά να επεκταθεί σε βρώση τροφίμων με ευεργετικές για την υγεία ιδιότητες. Έτσι το σύνηθες διαιτολόγιο μας θα αποκτήσει θεραπευτικές δυνατότητες, που θα βοηθά στην πρόληψη νοσημάτων και θα ενισχύει με τα απαραίτητα συστατικά τα άτομα που έχουν ανθυγιεινά διατροφικά πρότυπα ή υποσιτίζονται όπως τα ηλικιωμένα άτομα και οι χρόνιοι πάσχοντες.
Για να γίνει όμως αποδεκτή από την παγκόσμια κοινότητα η νέα αυτή «θεραπευτική» επιλογή, αναγκαία και ικανή συνθήκη είναι να ληφθούν όλα εκείνα τα μέτρα που θα στοχεύουν αρχικά στην προστασία της υγείας μας μέσω της υιοθέτησης αυστηρών προδιαγραφών και οδηγιών παρασκευής οι οποίες θα στηρίζονται στην γνώση μέσω αποδείξεων της ασφάλειας των καινοτόμων αυτών προϊόντων για την υγεία μας αλλά και για την προστασία του περιβάλλοντος. Η δυναμική όμως των νέων αυτών εφαρμογών είναι σημαντική και για το λόγο αυτό τρέχουν και μεγάλες αντίστοιχες μελέτες. Θα συναντήσουμε στη διεθνή βιβλιογραφία τους όρους «βιο-γεωργία ή μοριακή γεωργία» που περιγράφουν τις προσπάθειες ανάπτυξης τροφίμων που θα παρέχουν δυνατότητα «εμβολιασμού» του καταναλωτή έναντι ευρέως διαδομένων νοσημάτων ή της παροχής αντισωμάτων έναντι παθογόνων ή να κατέχουν θεραπευτικές ιδιότητες.
